Nastasja Knjazeva
Zdajeťsja, zaraz pro kryptovaljuty čuly usi — my postijno diznajemosja z novyn pro te, ščo kurs jakoї-nebuď cyfrovoї valjuty znovu vyris, a čergova ajti-kompanija vyrišyla vypustyty vlasni «koїny». Z-pomiž usih, na sluhu, zvisno ž, bitkoїn, jakyj často pomylkovo vžyvajeťsja jak synonim usim cyfrovym valjutam. Koly bitcoin tiľky-no z’javyvsja, jogo populjarnisť ne bula takoju šalenoju — masovo kryptovaljutoju počaly cikavytysja vidnosno nedavno. Ščo ž varto znaty pered tym, jak počynaty dobuvaty čy kupuvaty svoї perši bitkoїny? Dlja počatku rozberemosja u tomu, ščo ne je bitkoїnom.
Ščo ne je bitkoїnom?
Ponjattja kryptovaljut (jaki často zarahovujuť do virtuaľnyh valjut) opysuje cyfrovu aľternatyvu grošam, ščo vy vykorystovujete deinde: v magazyni, transporti, v interneti. Usi kryptovaljuty, ščo ne je bitkoїnom (poznačka BTC na birži), nazyvajuťsja aľtkoїnamy (aľternatyvnymy koїnamy). Na moment publikaciї їh isnuje biľš jak visim tysjač — i їh kiľkisť prodovžuje zrostaty. Taki valjuty možna obminjuvaty, prodavaty čy kupuvaty. Možna i dobuvaty samostijno — tobto, majnyty (vid angl. mining — dobuvaty).
Popry їh velyčeznu kiľkisť ta riznomanitnisť harakterystyk, bitkoїn je vse šče najbiľš populjarnoju kryptovaljutoju. A prote vy zustrinete taki nazvy jak Bitcoin Cash (BCH), Bitcoin Gold (BTG), Bitcoin SV (BSV), Wrapped Bitcoin (WBTC) ta desjatky inšyh «bitkoїniv». Ce kopiї oryginaľnoї valjuty i vvažajuťsja aľternatyvnymy monetamy. Drugoju za kapitalizacijeju monetoju je Efirium. Za rizni kryptovaljuty možna prydbaty buď-ščo — jakščo, zvyčajno, prodaveć pryjmaje oplatu v tij čy inšij kryptovaljuti.
Takož Ukraїni pomirno zrostaje kiľkisť kryptomativ — їh šče nazyvajuť Bitcoin-terminaly čy avtomaty — vony dozvoljajuť prydbaty kryptovaljutu, jakščo u vas nemaje času ta bažannja rozbyratysja z tym, jak pracjujuť birži ta kryptobanky. Kryptomaty javljajuť soboju ščoś podibne do zvyčajnyh bankomativ. Z’javljatysja vony počaly šče u 2013-mu roci v Pivničnij Ameryci ta kraїnah Aziї. Narazi v Ukraїni isnuje 29 kryptomativ, 15 z jakyh znahodjaťsja u stolyci.
Roztašuvannja kryptomativ v Ukraїni. Džerelo
Ščo take bitkoїn?
Narazi bitkoїn (Bitcoin, BTC) — najpopuljarniša z usih valjut. Same її stvoryly peršoju — i zrobyv ce Satoši Nakamoto u 2009 roci. Osobystisť zasnovnyka peršoї kryptovaljuty j dosi zalyšajeťsja zagadkovoju — nevidomo, čy za projektom stojala odna ljudyna, čy grupa rozrobnykiv. Imovirnym Satoši Nakamoto može buty j Dejv Klejman — personaž vidomogo sudovogo sjužetu Krejga Rajta. Ostanńogo zvynuvačuvaly u tomu, ščo pislja smerti Klejmana Rajt pryvlasnyv sobi jogo bitkoїny ta nazvav sebe tym samym Satoši. Pravda čy vygadka — poky ščo superečkam nemaje kraju.
Peršu kryptovaljutu stvoryly pislja globaľnoї ekonomičnoї kryzy 2008 roku. Osnovnym zadumom bulo zaproponuvaty aľternatyvnu finansovu ekosystemu, jaka b ne zaležala vid deržavnyh instytucij ta centraľnyh bankiv — i pry ćomu ne vymagala poserednykiv čy neobhidnosti dovirjaty žodnij iz storin. bitkoїn, jak i inši kryptovaljuty, pracjujuť na bazi tehnologiї blokčejn.
Perevagy kryptovaljuty: čomu Bitkoїn?
Dani za 21.01.2021. Džerelo
U sični 2021 roku cina Bitkoїna sjagnula 1 miľjona gryveń za 1 VTS, a zaraz skladaje trohy biľše za 880 tys. grn za cilyj bitkoїn. Ščo ž prytjaguje ljudej do ćogo virtuaľnogo aktyvu?
Najbiľš očevydna vidpoviď — ce najstariša z usih kryptovaljut. Bitkoїn perevirenyj časom ta dosvidom. Ce najbiľš nadijna kryptovaljuta — jak u cini, tak i v bezpeci samoї finansovoї ekosystemy. Ne zminjujeťsja j te, ščo ce vse šče najdorožča kryptovaljuta — ti holdery (vid angl. hold — trymaty, utrymuvaty; my šče napyšemo pro cej termin), ščo poviryly u bitkoїn na samomu počatku, mabuť, zaraz ne škodujuť pro ce. Na počatku kryptovaljuta koštuvala ničogo, potim kiľka centiv i, naviť, kiľka rokiv potomu — uśogo lyš kiľka dolariv.
Pid novyj, 2021 rik, cina BTC vyrosla na 100%+ ta kolyvalasja miž $31 000 ta $41 000.
Istorija ciny Bitkoїna. Source
Na vidminu vid tradycijnyh grošej, jakščo vam ne vystačaje finansiv na te, ščob prydbaty cilyj bitkoїn (a vam duže hočeťsja!), vy možete kupyty jogo častynku. Ce stosujeťsja majže vsih kryptovaljut. Napryklad, 0.01 BTC — ce tež same ščo i 100 000 Satoshi — tobto, kiľkisť najmenšyh nepodiľnyh častynok bitkoїna (jak atomy). Ci častynky nazvaly same v česť legendarnogo rozrobnyka kodu.
Usi vaši bitkoїny zberigajuťsja u speciaľnij programi-gamanci. Vony je svojeridnymy poserednykamy miž korystuvačem ta blokčejnom bitkoїniv. Na vidminu vid fiatnyh grošej, cej gamaneć ne možna zagubyty — fizyčno bitkoїniv ne isnuje, vony pokazujuťsja u vygljadi speciaľnoї adresy, dostup do jakoї možna otrymaty za dopomogoju speciaľnogo šyfru. Zdijsnjuvaty tranzakciї vy možete za dopomogoju cyh bitkoїn-adres, na jaki možna pryjnjaty čy z jakyh možna nadsylaty kryptovaljutu. Vony je identyfikatorom vašogo gamancja, jak elektronna pošta. Tiľky na vidminu vid pošty, u korystuvača je možlyvisť stvorjuvaty bezlič bitkoїn-adres.
Takym čynom, dlja provedennja tranzakcij z kryptovaljutamy vam neobhidno 2 vydy ključiv: vidkrytyj (tobto, jak nomer bankivśkogo rahunku) ta zakrytyj (paroľ do ńogo). Pry ćomu, jakščo u vas nemaje ni togo, ni togo — faktyčno, kryptovaljutoju vy ne volodijete, oskiľky vona perehodyť u vlasnisť birži. Takym čynom, zberigajučy kryptovaljutu na birži, vy vtračajete kontroľ nad svoїmy finansamy. Proty danoї systemy naviť vystupyly dehto z krypto-infljujenseriv, taki jak Trejs Majer ta Nik Sabo v mežah akciї «Proof of Keys». Vony zaklykaly korystuvačiv vyvodyty kryptu z birž, korystujučyś natomisť aparatnymy gamancjamy.
Pryklad akciї «Dokaz volodinnjam ključamy» na Tvitteri. Akcija vidbuvajeťsja ščorično 3 sičnja
Nastupna perevaga kryptovaljut — vony ne kerujuťsja ni deržavoju, ni buď-jakoju instytucijeju jak to centraľnyj bank. Natomisť ce samokerovana systema, jaka «trymajeťsja» na algorytmah ta konsensusi dij vsih učasnykiv mereži. Do togo ž zlamaty bankivśkyj rahunok nabagato prostiše, niž bitkoїn-adresu.
Tranzakciї v mereži bitkoїna je povnistju prozorymy — istorija vašogo rahunku zberigajeťsja u systemi. Kožnu adresu možna pereviryty, dostupnymy je kiľkisť tranzakcij ta suma rahunku. Pry ćomu žoden učasnyk mereži ne znaje, komu same naležyť cja adresa — ce je anonimnoju informacijeju. Ščopravda, dlja zdijsnennja operacij na biľšosti kryptovaljutnyh biržah vam potribno jak minimum projty veryfikaciju korystuvača (tomu naspravdi vsja informacija psevdonimna).
Perevagoju kryptovaljut i je mobiľnisť operacij. Znimaty košty ta provodyty buď-jaki transakciї vy možete z buď-jakoї točky svitu — golovne, ščob u vas buv internet. Odnorangovisť takyh operacij peredbačaje, ščo vam ne potribna žodna tretja storona dlja pidtverdžennja operaciї — pry ćomu, vy ne majete platyty periodyčni komisiї banku za obslugovuvannja rahunku.
De prydbaty?
Jak my vže zaznačaly, prydbaty kryptovaljutu možna v najblyžčomu kryptomati. Jakščo takyh nemaje, vam dopomožuť kryptovaljutni onlajn-birži. Najbiľšymy obminnykamy v Ukraїni je servisy Binance, Kuna Exchnage, EXMO ta Localbitcoins.
Ščo šče ja maju znaty pro bitkoїny?
Isnujuť taki kryptovaljuty, cina jakyh majže ne zminjujeťsja. Їh nazyvajuť stablecoins (stejblkoїny, stabiľnokoїny, «stijki monety»). Ce ti valjuty, ščo pryv’jazujuťsja do vartosti tradycijnyh valjut. Napryklad, odna moneta Tether (USDT) zavždy koštuvatyme odyn dolar u spivvidnošenni 1:1. V Ukraїni tež je shožyj projekt kryptogryvni — token UAX pryv’jazujeťsja do ciny odnijeї gryvni. Zapusk kryptovaljuty vidbuvsja u ljutomu 2020 roku.
«Zabezpečyty» cyfrovu valjutu možna buď-čym, napryklad, zolotom čy inšym cinnym metalom, čy naviť cinnymy paperamy. Ce možuť buty utility ta security tokeny — ti kryptovaljuty, ščo dajuť svoїm holderamy prava na finansovu častku abo pryjnjattja rišeń u biznesi, v jakyj vy investuvaly. Dejaki startapy prodajuť vlasnu kryptovaljutu, jaka je dokazom togo, ščo vy dijsno zrobyly vklad u rozvytok projektu i majete pravo na pevni «pljušky».
Najbiľš rozpovsjudženi stejblkoїny: Tether, TrueUSD, USD Coin ta inši. Džerelo.
Kryptovaljuty šyroko zastosovujuťsja v ICO-projektah. ICO (z angl. Initial Coin Offering — pervynnepočatkove rozmiščennja monet) — ce metod zboru koštiv dlja startapiv, pry jakomu groši zbyrajuťsja za dopomogoju prodaži tokeniv, jaki buly speciaľno rozrobleni dlja danogo projektu. Vony majuť svij blokčejn, prydbaty їh možna za kryptovaljutu abo fiatni groši. Pislja uspišnogo zapusku projektu ICO-tokeny zgodom vykorystovujuťsja jak a) cinni papery, ščo garantujuť pravo na otrymannja vidsotkiv z prybutku, abo b) dajuť pravo na bezkoštovne korystuvannja servisamy startapu čy premiumfunkciї. Ostannim časom korystujuťsja populjarnistju DeFi instrumenty.
Isnujuť bitkoїny j u zvyčnomu, usim fizyčnomu vygljadi. Dlja ćogo monetu potribno vidlyty z metalu na vaš smak ta nanesty nominal, bitkoїn-adresu ta gologramu. Zvyčajno, takym čynom niveljujeťsja uveś golovnyj pryncyp virtuaľnoї valjuty — tomu fizyčni bitkoїny biľše vykorystovujuťsja jak podarunok čy suvenir. Do togo ž jakščo vy boїtesja zagubyty papireć z adresoju čy seed-frazoju vašogo bitkoїn-gamancja, vy zavždy možete prydbaty aparatnyj. Taki gamanci majuť vygljad zvyčajnoї flešky, jaka mistyť dani pro vaš rahunok. Najbiľš nadijni ta vidomi z nyh — ce gamanci Ledger Nano abo Trezor. Koštuje taka tehnologija vid $60 za štuku.
Do perevag bitkoїna z-pomiž inšyh kryptovaljut vidnosyťsja universaľnisť monety. Її možna vykorystovuvaty jak platižnyj zasib na torgovyh onlajn-platformah, jak to Overstock.com, čyslo jakyh postijno zrostaje. Inodi bitkoїn može vykorystovuvatysja na aukcionah, pry zdijsnenni pryvatnyh ugod, obminjuvaty na buď-jaki inši kryptovaljuty. Taka universaľnisť, na žaľ, je i nedolikom peršoї kryptomonety, adže її možna vykorystovuvaty i dlja nelegaľnyh operacijah: vidmyvannja grošej, prodaž u dark-neti, finansuvannja teroryzmu.
Jaki ryzyky maje Bitcoin?
Na foni zrostajučoї populjarnosti kryptovaljut bagato ljudej rozgljadajuť možlyvisť investuvannja u bitkoїn ta aľternatyvni kryptovaljuty. Tomu važlyvo rozgljanuty dekiľka ryzykiv, pov’jazani iz cyfrovoju ekonomikoju.
Modeľ pidtrymky mereži Bitkoїn
Peršyj ryzyk — ce tehnologična zaležnisť systemy. Bez roboty majneriv systema perestane buty bezpečnoju.
Bezpeka v interneti
Vaš komp’juter možna zlamaty, važlyvi dani vymanyty za dopomogoju onlajn-šahrajstva, a dostup do gamancja vidibraty. Korystuvači rannih versij gamancja Electrum (do versiї 3.3.4) mogly vidpravyty svoju kryptu šahrajam zamisť pravyľnogo adresata.
Vidsutnisť pidtrymky, abo j zaborona reguljatoriv
U rjadi kraїn operaciї z kryptovaljutamy vzagali zaboroneni, a u našoї vlady nemaje čitkoї pozyciї z pryvodu togo, čy potribno vyznavaty bitkoїn jak povnocinnu finansovu systemu dlja Ukraїny.
Volatyľnisť
Volatyľnisť peršoї kryptovaljuty takož može staty vašym vorogom — z takym nestabiľnym rynkom važko peredbačyty, čy ne vtratyte vy svoї investyciї.
Majning bitkoїna
Jak my vže zaznačyly, kryptovaljutu ta bitkoїny možna kupyty, a možna i «namajnyty». Prostiše kažučy, majning — ce proces roboty komp’jutera čy inšogo obrahovuvaľnogo obladnannja, ščo rozv’jazuje pevni zadači j otrymuje za ce nagorodu u vygljadi bitkoїniv. Učasnyky mereži, ščo rozv’jazujuť taki zadači za dopomogoju vidpovidnogo obladnannja, nazyvajuťsja vuzlamy abo nodamy.
Zazvyčaj dlja ćogo vykorystovujuťsja speciaľni majningovi fermy z prystroїv (ASIC), ščo pracjujuť nabagato efektyvniše za zvyčajnyj komp’juter. Todi čy isnuje limit u tomu, skiľky možna otrymaty bitkoїniv? — spytajete vy. Zvisno! Majnyng prypynyťsja jak tiľky v globaľnij systemi bude dobuto 21 mln bitkoїniv. Očikujeťsja, ščo ostannij blok bude dobutyj u 2140 roci. Rozrobnyky (čy rozrobnyk) zakoduvav danyj pryncyp u systemu z ogljadu na te, ščob perša kryptovaljuta ne znecinylaś u majbutńomu.
Proces zmenšennja vynagorody za dobutyj blok nazyvajeťsja «halvingom» (vid angl. «half» — polovyna). Halving peredbačaje zmenšennja ciny vynagorody za odyn blok vdvoje — vidbuvajeťsja ce čerez kožni 210 000 dobutyh blokiv. Šče na počatku ery bitkoїna majnery otrymuvaly 50 BTC za kožen dobutyj blok. Nyni nagoroda stanovyť trohy 6.25 bitkoїna. Cej proces dozvoljaje strymuvaty infljaciju kryptovaljuty ta kontroljuvaty emisiju. Krajnij halving vidbuvsja 11 travnja 2020 roku.
Dani za 17 sičnja 2021 roku. Džerelo.
Produktyvnisť majningu obrahovujeťsja za dopomogoju pokaznyka hešrejtu (hashrate). Danyj indeks demonstruje zagaľnu potužnisť usih učasnykiv mereži na cju myť. Heš — ce pevnyj nabir informaciї, nabir symvoliv šyfruvannja, ščo je rezuľtatom roboty odnogo vuzla — tobto, učasnykom mereži. Hešrejt pokazuje skiľky takyh hešiv vaše obladnannja može obrobyty za odnu sekundu. Narazi mereža Bitkoїn opraćovuje pryblyzno 155.416 mln TH/s (teraheš v sekundu).
Ukraїnśkyj bitkoїn? Serjozno?
Okrim cyfrovoї gryvni, prydbaty možna i Karbo (KRB) — cyfrovyj «karbovaneć». Ce perša ukraїnśka kryptovaljuta, ščo bula započatkovana u 2016 roci. Moneta švydko znajšla svoju nišu ne tiľky v Ukraїni, ale j na mižnarodnomu rynku. Same todi rozrobnyky i skorotyly tradycijnu nazvu Karbovancja do korotšoї «Karbo».
Kiľkisť nod Karbo u sviti. Najbiľše z nyh — v Ukraїni. Džerelo
Prydbaty Karbo možna na takyh platformah jak: BTC Trade UA, TradeOgre, CITEX, Livecoin, Crex24. Narazi zagaľnoju emisijeju peredbačeno 10 mln karbovanciv, pislja čogo nagoroda za blok pomirno znyzyťsja ta zalyšyťsja na rivni 1 KRB. Zaraz «cina» odnogo bloku skladaje menš jak 20 monet, a karbovaneć koštuje blyźko $0.07, abo leď biľše dvoh gryveń. V obigu znahodyťsja pryblyzno 8 mln monet Karbo. «Zarobljajuť» karbovanci tak samo jak i bitkoїny — za dopomogoju majningu abo za vykonannja nevelyčkyh zavdań; je takož Karbo Jarmarok, de kupujuť-prodajuť za ukraїnśkyj bitkoїn.
Potočna vartisť odnogo «karbovancja» stanom na 21 sičnja 2021. Džerelo
Pravovyj status bitkoїnu
Narazi ukraїnśkym zakonodavstvom operaciї z kryptovaljutamy rozgljadajuťsja jak operaciї z nemateriaľnymy aktyvamy, a bitkoїn vyznačajeťsja NBU jak «grošovyj surogat» (tobto, takyj, ščo ne maje grošovogo pidkriplennja). Tobto, poky ščo bitkoїn ne vyznano jak platižnyj zasib. Biľš togo, v ukraїnśkomu zakonodavstvi poky ščo ne vyznačeno pravovogo statusu ICO-projektiv. Same tomu biľšisť startapiv z ukraїnśkym korinnjam zajmajuťsja pervynnym rozmiščennjam monet za kordonom. Odnak, perši kroky do vyznannja bitkoїnu jak oficijnoї platižnoї systemy vže zrobleni.
Poky ščo deržav, ščo povnistju uzakonyly bitkoїn, isnuje lyše dvi — ce Japonija ta Ispanija. V cyh kraїnah kryptovaljuta vyznana jak oficijna platižna systema, a kompaniї ta rezydenty možuť vykorystovuvaty bitkoїn u riznomanitnyh finansovyh operacijah. Takož isnujuť kraїny, jaki stymuljujuť rozvytok sfery kryptovaljut (SŠA, dejaki kraїny Jevropy, Syngapur), kraїny, v jakyh častkovo zaboronena kryptovaljuta (Rosija, Indonezija), ta deržavy, v jakyh povnistju zaboronena kryptovaljuta (Marokko, V’jetnam, Taїland).