Natalija Sokolovśka
Internet suttjevo zminyv ponjattja «media»
Lviv Media Forum klyče obgovoryty providni mediatrendy i pomitno rozšyryv možlyvosti j rozuminnja ponjattja «svoboda slova». Buď-jake slovo, skazane onlajn, može ohopyty miľjonnu audytoriju za ličeni sekundy. V avtorytarnyh deržavah Mereža často staje «ostrivcem svobody», jaka daje šans obijty deržavnu cenzuru. Tut aktyvisty organizovujuťsja dlja provedennja masovyh protestiv, pošyrjujuť krytyčni do vlady materialy čy rezuľtaty antykorupcijnyh rozsliduvań.
Odnočasno internet stav «kloakoju» suspiľnoї dyskusiї: tut dozvoleno vse — i nihto ni za ščo ne vidpovidaje. Komentari «troliv», jaki pogrožujuť, obražajuť, vyslovljujuť nepolitkorektni dumky j pošyrjujuť fejky
Mark Cukerberğ — pro fejkovi novyny, biznes ta suspiľstvo ta korystujuťsja movoju nenavysti, staly zvyčnym javyščem. Krim togo, internet — čudovyj kanal dlja pošyrennja propagandy, ščo dlja Ukraїny stalo osoblyvo pomitnym pislja počatku vijny na Shodi
Pravda pro «Mifa»: Ukraїnci zibraly 300 tys grn na fiľm pro opernogo spivaka z momentu vtorgnennja vijśk pivnično-shidnogo «susida».
Epoha reguljuvań
Namagannja jakymoś čynom vreguljuvaty povedinku onlajn-korystuvačiv sposterigajuťsja skriź, demokratyčni kraїny často v ćomu pytanni ne vidstajuť vid avtorytarnyh. U Nimeččyni sociaľni mereži zmušujuť platyty štrafy
Netzwerkdurchsetzungsgesetz — nimci, štrafy, internet, jakščo ti ne vydaljajuť nelegaľnyj kontent; kremlivśkyj režym pryrivnjav bloğeriv do ZMI ta zmušuje їh rejestruvatysja čerez nagljadovi organy. Ukraїna tež blokuje rosijśki socmereži
VK.ru, Ok.ru, «Jandeks» ta Mail.ru zablokujuť v Ukraїni na 3 roky, aby zapobigty zbyrannju danyh suprotyvnykom, pošyrennju brehni ta verbuvannju spiľnykiv terorystyčnyh ugrupovań.
Namagannja vreguljuvaty onlajn-dyskusiї vyklykaje zapytannja: ščo take «svoboda slova» v eru internetu i jaki її obmežennja? Rozuminnja svobody slova vidriznjajeťsja u riznyh kuľturah i kraїnah. U Nimeččyni, napryklad, dijuť žorstkiši pravyla ščodo antysemityzmu ta ksenofobiї. U susidnih kraїnah do takogo rodu vyslovljuvań menš pryskiplyvo stavljaťsja. Riznjaťsja j pogljady ščodo togo, čy dozvoleni zobražennja z ogolenym tilom. U SŠA pravyla žorstkiši, niž, prymirom, v kraїnah JeS.
Foto amerykanśkogo korespondenta Nika Uta. Dity ta napalm, vijna u V’jetnami, XX st. © Nick Ut/AP Photo
Naočno cju tezu proiljustruvav vypadok z istoryčnoju fotografijeju «Žahy vijny», na jakomu vydno ogolene tilo v’jetnamśkoї divčynky, ščo tikaje vid vybuhu bomby z napalmom. Kadr buv znjatyj u V’jetnami u 1972 roci fotografom Nikom Utom. Facebook vydalyv jogo čerez te, ščo v kadri vydno ogolene tilo — zgidno z dijučymy normamy, jakymy kerujeťsja sociaľna mereža, takyj kontent zaboroneno rozmiščuvaty.
Universaľna svoboda
Brytanśkyj včenyj i žurnalist Timoti Garton Eš vidverto nazyvaje internet «najbiľšoju kloakoju istoriї» — i tym ne menše vystupaje za te, aby svoboda slova ne obmežuvalasja, a navpaky garantuvalasja u povnomu obsjazi. U svoїj knyzi «10 Principles For a Connected World» vin vyslovljuje perekonannja, ščo svobody povynno buty biľše, a ne menše.
Razom z grupoju naukovciv z Oksfordśkogo universytetu Eš zapustyv proekt: Free Speech Debate, ščo dostupnyj 13 movamy. Takym čynom vin pragne predstavyty svoї 10 pryncypiv ta inicijuvaty dyskusiju predstavnykiv riznyh kuľtur, nacionaľnostej i deržav. Dolučytysja do rozmovy može buď-hto.
Jak vygljadajuť 10 pryncypiv svobody slova za Ešem
1. Svoboda pošuku ta vykorystannja informaciї — pravyla dostupu do informaciї povynni buty rivnymy j odnakovymy dlja vsih korystuvačiv.
2. Ni nasyľstvu — pogrozy j nasyľstvo zaboroneni.
3. Osvita — zaborony na pošyrennja znań ne majuť prava na isnuvannja.
4. Žodnoї cenzury ščodo žurnalistyky — potribno zabezpečuvaty svobodu i pljuralizm media landšaftu dlja togo, ščob gromadjany riznyh kraїn buly dobre poinformovani ta povnocinno braly učasť u polityčnomu žytti kraїny.
5. Riznomanittja — potribno zabezpečyty konstruktyvnu dyskusiju pro vsi vydy ljudśkyh vidminnostej (kuľturni, nacionaľni, polityčni, toščo).
6. Religija — povaga do riznyh religiї, ale ce ne stosujeťsja sumnivnyh zmistiv.
7. Pryvatnisť — kožen maje pravo znaty, ščo vidbuvajeťsja z osobystymy danymy, jaki potrapyly v internet. Cej pryncyp ne povynen obmežuvaty možlyvisť stežyty za prozoristju polityčnogo procesu: napryklad vidslidkovuvaty zarobitky deržavnyh službovciv toščo.
8. Sekretnisť — v interesah osobystoї i deržavnoї bezpeky pryvatnisť može porušuvatysja.
9. Nelegaľne vtručannja z boku deržavnyh organiv ta pryvatnyh korporacij zaboronene — jdeťsja, zokrema, pro vstanovlennja cenzury ta monopoliї.
10. Vidvaga — korystuvač sam vyrišuje, de ryzykuvaty j gotovyj spravytysja z naslidkamy.
Jak reaguje suspiľstvo
Eša krytykujuť za nadmirnyj idealizm ta vidirvanisť vid reaľnosti . Jomu zvynuvačujuť u «zahidnomu imperializmi», zakydajučy, ščo vin namagajeťsja nav’jazaty svitovi jedyni pravyla povedinky. Na takogo rodu krytyku vin vidpovidaje, ščo u časy, koly kordony po faktu znykajuť, i rizni kuľtury, narody, zvyčky j tradyciї — hočete vy ćogo čy ni — naštovhujuťsja odyn na odnogo, varto sprobuvaty sposib myslennja tyh, hto «po inšyj bik» informacijnoї barykady. Idealistyčno? Možlyvo. Vtim, ce ne robyť sytuaciju giršoju u porivnjanni iz aľternatyvoju — možlyvym svitom «postpravdy», na porozi stvorennja jakogo my stoїmo.