🧐 Krymśkotatarśka mova oficijno perejde na latynku

Jak peredaje vydannja «Čytomo», neščodavno Kabinet ministriv uhvalyv latynśkyj alfavit dlja krymśkotatarśkoї movy.

Alfavit z latynky skladatymeťsja z 31 litery. Abetku stvoryly na bazi rišennja Kurultaju krymśkotatarśkogo narodu 1991-1993 rokiv. Vidtak do 1 veresnja 2025 roku navčannja ta inši osvitni procesy krymśkotatarśkoju majuť perejty vynjatkovo na latynku.

Jak zaznačyv Ministr z pytań reintegraciї tymčasovo okupovanyh terytorij Ukraїny Oleksij Reznikov, zatverdžennja latynśkoї grafiky — ce druge fundamentaľne rišennja ćogo roku, na rivni z uhvalennjam zakonu pro korinni narody Ukraїny. Za jogo slovamy krymśkotatarśkyj narod čekav na ce rišennja 30 rokiv.

Perehid na latynku – ce odyn zi strategičnyh krokiv u mežah її vykonannja. Provely čymalo konsuľtacij z fahivcjamy z lingvistamy, osvitjanamy-praktykamy, avtoramy tekstiv, mytcjamy. Važlyvo te, ščo perehid na latynku pidtrymujuť naši ljudy, jaki perebuvajuť u tymčasovo okupovanomu Krymu

Oleksij Reznikov, Viceprem’jer-ministr Ukraїny

Takož Oleksij Reznikov zvernuv uvagu na te, ščo inši tjurkśki movy pislja 1991 roku perejšly abo u procesi perehodu na latynku. Vidtak krymśkotatarśka latynka može pokraščyty vzajemodiju z inšymy tjurkśkymy kraїnamy, jaki vykorystovujuť shožu abetku: Uzbekystanom, Azerbajdžanom, Tureččynoju, Kazahstanom.

Raniše my povidomljaly, jak Oleksij Danilov, sekretar Rady nacionaľnoї bezpeky ta oborony vystupyv za te, ščob perevesty ukraїnśku movu na latynśku abetku.

Ja vvažaju, ščo ce bude odna z fundamentaľnyh rečej, ščo nam treba pozbavytysja kyrylyci j perejty na latynycju

Oleksij Danilov, sekretar RNBO

Ukraїnśka latynka — zvidky ideja

Vperše latynśku abetku zastosuvaly dlja zapysu ukraїnśkoї movy šče u XVII storičči. U podaľši roky drukovani tvory ukraїnśkoju latynkoju zustričalysja naviť u Harkovi.

Centralizovanyj ruh za vprovadžennja ukraїnśkoї latynky počav nabyraty oberty z XIX storiččja. Z togo času bulo stvoreno kiľka variantiv ukraїnśkoї latynky, i odyn iz nyh naviť nablyzyvsja do oficijnogo zatverdžennja. Mova jde pro tak zvanu «їrečkivku» čeśkogo slavista Jozefa Їrečka.

Cej variant ukraїnśkoї latynky dijšov do ministerśkoї komisiї Avstrijśkoї imperiї, ale zustrivsja zi sprotyvom z boku dejakyh galyćkyh kuľturnyh ta polityčnyh dijačiv.

Ukraїnśka latynka śogodni

Na chasi narazi je peršym v Ukraїni vydannjam, jake vyhodyť dvoma versijamy ukraїnśkoї abetky — kyrylyceju ta latynkoju. My vykorystovujemo vlasnyj variant latynky, rozroblenyj vydavcem Na chasi Oleksijem Fedorovym, jakyj maje kiľka važlyvyh novacij ta sproščeń porivnjano iz variantamy z mynulyh stoliť, ščo robyť jogo biľš adaptovanym do potreb same sučasnoї movy.

Zokrema, proponujeťsja zberegty literu Ї jak harakternu dlja ukraїnśkoї movy, a takož ne vyokremljuvaty zvuky «dz» ta «dž» okremymy literamy.

Naviščo ce potribno?

• Ukraїnśka stane peršoju za kiľkistju nosiїv sered slov’janśkyh mov, ščo vykorystovujuť latynśku abetku
• Ukraїnśka stane zrozumilišoju susidam
• Latynka — peršyj krok do anglijśkoї jak universaľnoї movy spilkuvannja
• Knygodrukuvannja ta knyžkovyj dyzajn otrymajuť novyj poštovh iz vykorystannjam zagaľnopryjnjatyh komercijnyh ta open-source šryftovyh garnitur
• Znykne haos u vulyčnyh pokažčykah, tablyčkah, vyviskah ta zovnišnij reklami

Detaľniše čytajte u Manifesti ukraїnśkoї latynky.

Voseny mynulogo roku vydavnyctvo «Zaliznyj tato» takož prezentuvalo klasyčnyj tvir Ivana Kotljarevśkogo «Eneїda» ukraїnśkoju latynkoju. Na dumku golovnogo redaktora projektu Dmytra Savčenka, vykorystannja latynky zamisť kyrylyci dopomože Ukraїni švydše staty častynoju cyvilizovanogo svitu.

Sprobuvaty latynku

Ščoby pročytaty cju novynu ukraїnśkoju latynkoju, perejdiť za posylannjam i vpevniťsja, ščo ce naspravdi zovsim ne važko. A na storinci manifestu možna takož sprobuvaty latynyzuvaty vlasnyj tekst. Interfejs dlja latynyzaciї znahodyťsja znyzu storinky.