🎤 Duže korotka istorija sučasnoї muzyky — častyna četverta (80-ti)

U poperednih častynah istoriї populjarnoї muzyky:

• Jak džaz ta bljuz sformuvaly fundament sučasnoї industriї, a takož peršyj rozkvit ta korotka i jaskrava era roknrollu u 50-h
• Zarodžennja komercijnoї popmuzyky, roku i lito ljubovi u 60-h
• Pojava žanrogo riznomanittja, narodžennja ta jaskrava smerť dysko, stvorennja hip-hopu i perša elektronna muzyka v 70-h

Rekomendujemo čytaty cykl z samogo počatku.

Desjatylittja tehnologij

Za danymy opytuvannja Music Choice sered jevropejciv, same visimdesjati je najuljublenišym desjatylittjam u muzyci. Ščo ž takogo vidbuvalosja u cij desjatyričci, ščo dlja bagaťoh ljudej najkrašča muzyka bula stvorena same todi, a v ostanni roky my perežyvajemo spravžnje povtorennja visimdesjatyh bukvaľno v usih muzyčnyh žanrah?

Nasampered, u ćomu desjatylitti tehnologiї počynajuť zajmaty ključovu roľ u tomu jak stvorjujuť, prosuvajuť i spožyvajuť muzyku. Ce epoha syntezatoriv, peremiščennja muzyky u kyšeni sluhačiv, muzyčnyh video ta bagaťoh inšyh novacij. Z nyh my j počnemo našu rozpoviď, adže vony na toj moment staly ne menšoju rušijnoju syloju progresu v muzyčnij industriї, niž kreatyvnyj genij artystiv.

Video

Jak my rozpovidaly raniše, u 1981 roci klipom The Buggles — Video Killed a Radiostar zapustyvsja peršyj v istoriї muzyčnyj telekanal. Avžež, klipy isnuvaly i transljuvalysja po telebačennju i do togo, jak i teleperedači pro muzyku, ale nihto do MTV ne prysvjačuvav populjarnij muzyci vsi 24 godyny efiru na dobu.

Zapusk specializovanogo muzyčnogo telekanalu pryzviv do vybuhovogo efektu. Jakščo raniše klipy znimaly zdebiľšogo lyše v promo-ciljah i v žanri «artyst prosto spivaje vlasnu pisnju» z minimaľnoju kiľkistju specefektiv, to teper u nyh z’javljajeťsja pevnyj tvorčyj zadum abo naviť sjužet. Klipy stajuť okremoju art-formoju — inodi ne menš važlyvoju, niž sama pisnja.

Napryklad, u video na pisnju Queen ta Devida Bovi Under Pressure artysty vzagali ne z’javljajuťsja v kadri, a sam klip — ce narizka dokumentaľnyh ta hudožnih video.

A vže u 1983 roci vyhodyť kuľtovyj 14-hvylynnyj epik Majkla Džeksona na pisnju Thriller. Faktyčno ce korotkometražnyj fiľm z sjužetom, velykoju kiľkistju vidsylań do vidomyh gorroriv i vže legendarnoju horeografijeju.

«Tryller» ostatočno zatverdyv status Majkla Džeksona jak popikony. Ale takož klip vartistju $800 000 (velyčeznyj bjudžet naviť u teperišni časy) podvoїv prodaži odnojmennogo synglu. I ce dalo važlyvyj sygnal vsij industriї, ščo video varto znimaty i v nyh varto vkladatysja.

Šče varto zaznačyty, ščo vyhid Thriller na MTV stav znakovoju podijeju dlja afroamerykanśkoї spiľnoty, adže todi klipy čornyh artystiv pokazuvaly po telekanalu lyše u ničnyj čas — z 2 noči do 6 ranku, koly telebačennja dyvyťsja najmenša kiľkisť ljudej. Za ce, do reči, MTV postraždav vid nyščivnoї krytyky z boku Devida Bovi nezadovgo do relizu Thriller.

Pro cyh vykonavciv my obov’jazkovo pogovorymo pizniše.

Ideja muzyčnogo telebačennja «zajšla» audytoriї, tož tvorci MTV u 1985 roci vyrišyly stvoryty šče odyn muzyčnyj telekanal. Jogo nazvaly Video Hits One abo skoročeno — VH1.

Jakščo MTV buv orijentovanyj na pidlitkiv i krutyv jaskravu ta «agresyvnu» muzyku, to VH1 sprjamuvaly na audytoriju molodyh doroslyh i fokusuvalysja na biľš m’jakij muzyci takyh artystiv jak Šade, Erik Klepton, Sting, Billi Džoel ta inši. Zokrema, same tam vidbulasja prem’jera šče odnogo kuľtovogo video A-ha — Take On Me. Ce zakripylo uspih takogo javyšča jak adult contemporary — sučasna muzyka dlja doroslyh, jakyj my zgadajemo dali.

Zgodom z’javljajeťsja bagato kanaliv menšogo masštabu, nacionaľni i naviť regionaľni telekanaly. Tak klipy staly nevid’jemnoju častynoju prosuvannja syngliv ta aľbomiv, a muzyčne telebačennja — golovnym miscem їhnih prem’jer na bagato-bagato rokiv až do masovogo pošyrennja internetu ta zlitu YouTube.

Syntezatory

U poperednih desjatylittjah ci novomodni prystroї vykorystovuvalysja lyše u kiľkoh žanrah roku, dysko, a takož pioneramy elektronnoї muzyky. Prote, visimdesjati stajuť epohoju, koly syntezatory pronykajuť bukvaľno v usi žanry populjarnoї muzyky, ščob zalyšytysja tut nazavždy. Same todi takož z’javljajeťsja MIDI — tehničnyj standart, jakyj dosi robyť sumisnymy vsi populjarni elektronni instrumenty, konnektory ta interfejsy.

U 1983 roci vyhodyť peršyj komercijno uspišnyj cyfrovyj syntezator Yamaha DX7. Koly vy ujavljajete v golovi harakterne zvučannja visimdesjatyh i zgadujete vidomi pisni tijeї epohy, majže stoprocentna jmovirnisť, ščo u vašij ujavi graje same zvuk ćogo syntezatora. Z jogo dopomogoju buly stvoreni najbiľši hity visimdesjatyh.

Krim vražajučogo naboru vlasnyh zvukiv, syntezator dozvoljav programuvaty sebe korystuvačam. Ce bulo zavdannjam ne z legkyh, ale najkrašči z prodjuseriv aktyvno korystuvalysja cijeju možlyvistju. Sered takyh buv i Brajan Ino, vže vidomyj vam, jakščo vy čytaly poperednju častynu cyklu, pro simdesjati.

DX7 zalyšajeťsja uljublenym syntezatorom geniaľnogo prodjusera dosi, a todi vin vykorystovuvav jogo možlyvosti na maksymum jak u svoїj muzyci, tak i v tij, ščo vin robyv dlja inšyh artystiv. Zokrema levova častka plativky U2 — The Joshua Tree, ščo zalyšajeťsja najvagomišoju v usij dyskografiї gurtu, napysana same na ćomu devajsi.

Vyrobnyctvo Yamaha DX7 symvolično prypynjajeťsja u 1989 roci — niby zaveršuje cilu muzyčnu epohu. Prote vin zalyšaje svij vplyv na sučasnu muzyku, adže tehnologija častotnoї moduljaciї, ščo ležyť v osnovi ćogo syntezatora, vykorystovujeťsja v sučasnyh instrumentah. A v desjatyh rokah novogo stolittja rozpočavsja nespodivanyj kambek harakternogo zvučannja visimdesjatyh i śogodni bagato pop-artystiv vidtvorjujuť na novitnih syntezatorah zvuky, jaki buly stvoreni kiľka desjatyliť tomu Yamaha DX7.

Pid zvuky kaset

Jak nosij informaciї, kasety z magnitnoju stričkoju buly prydumani šče na počatku šistdesjatyh kompanijeju Phillips. Prote, lyše pislja togo, jak tehnologiju dopracjuvaly, ščob zapysuvaty zvuk vysokoї jakosti, kasety zmogly vykorystaty dlja komercijnogo zapysu muzyky.

Panivnym že formatom audiokasety stanuť, zdebiľšogo, zavdjaky Sony. Spočatku ce bula narostajuča populjarnisť bumboksiv — perenosnyh magnitofoniv, jaki pracjuvaly vid batarejok. Bumboksy staly nevid’jemnoju častynoju vulyčnoї kuľtury ta hip-hop muzyky z drugoї polovyny simdesjatyh, perevažno u čornyh ta latynoamerykanśkyh spiľnotah.

Prote, spravžnja revoljucija stalasja u 1979 roci. Same todi Sony predstavljaje peršyj v istoriї portatyvnyj audioplejer Walkman. Jak i bagato innovacij, ščo perevernuly svit, stvorennja ćogo devajsa bulo leď ne vypadkovym. Žoden vyrobnyk, vključno z Sony, ne viryv, ščo vzagali isnuje rynok portatyvnyh progravačiv muzyky.

Za dvoma riznymy versijamy (jaki, vtim, cilkom sumisni odna z odnoju) Walkman z’javyvsja jak rezuľtat prohannja odnogo z topmenedžeriv Sony zrobyty portatyvnyj progravač kaset dlja roboty v litaku, a takož ščob maksymaľno zadijaty detali vid dyktofona TCM-600, vyrobnyctvo jakogo bulo zanadto dorogym. U takyj sposib korporacija namagalasja znyzyty svoї vtraty.

Sony na počatku rozrahovuvala prodavaty lyše pryblyzno 5 tysjač plejeriv Walkman na misjać, odnak lyše za perši dva misjaci prodaži perevyščyly 30 tys. odynyć. Devajs nabuvaje status kuľtovogo, i naviť śogodni my sposterigajemo vidsylannja i tepli zgadky pro ńogo u pop-kuľturi — jak, napryklad, četvertyj sezon serialu «Dyvni dyva», de geroїnja Maks sluhaje Kejt Buš na svojemu Walkman, ščob vrjatuvatysja vid monstra.

Prote, Sony ne prosto zapustyla uspišnu linijku muzyčnyh prystroїv, istorija jakoї prodovžujeťsja j śogodni (hoča teper uže lyše jak sposib monetyzaciї nostaľgiї, niž reaľni innovaciї). I naviť ne prosto vyznačyla osnovnyj format prosluhovuvannja muzyky na pivtora desjatylittja vpered. Pojava portatyvnyh plejeriv zminyla naše stavlennja do muzyky v pryncypi.

1. Na kasetah skladniše peremykatysja miž trekamy, aniž na vinilovyh plativkah, tož ljudy počaly častiše sluhaty vsi zapysani pisni. Vidtak konceptuaľnisť aľbomiv stala biľš važlyvoju. Do togo ž, kaseta dozvoljala zapys vid 45 hvylyn audio na kožnu storonu, ščo dozvolylo vključaty na aľbomy biľše trekiv.
2. Personaľni plejery robyly muzyčnyj ekspiriens spravdi osobystym. Ce dozvolylo sluhačam bukvaľno stvorjuvaty saundtrek vlasnogo žyttja i pryv’jazuvatysja do artystiv i muzyky tak, jak nikoly raniše. Artysty svojeju čergoju zmogly staty biľš vidvertymy ta začipaty biľše tem u svoїj tvorčosti, adže teper muzyku možna bulo sluhaty u pryvatnomu formati.

Ale golovna innovacija audiokaset bula u legkomu zapysu ta perezapysu.

Po-perše, ce faktyčno stvorylo peršyj značuščyj piratśkyj rynok, osoblyvo v takyh kraїnah jak naša, jaka u visimdesjati vse šče bula okupovana totalitarnym režymom, a v dev’janostyh naselennja v masi ne moglo sobi dozvolyty kupivlju legaľnyh audiokaset.

Po-druge, artystam ta gurtam-počatkivcjam stalo značno legše zapysuvaty ta rozpovsjudžuvaty svoju muzyku samostijno, bez dopomogy velykyh korporacij. Tak z’javylasja cila masa nezaležnyh lejbliv, jaki namagalysja vesty svij biznes inakše, i do jakyh artyst mig pryjty z nestandartnoju muzykoju.

Audiokasety prožyvuť jaskravu desjatyričku, povnistju zminjať industriju i naprykinci visimdesjatyh na zahidnomu rynku počnuť viddavaty liderstvo kompakt-dyskam. U našyh šyrotah vony prožyvuť trošky dovše — do seredyny nuľovyh rokiv, hoča j naprykinci zalyšaťsja zdebiľšogo lyše v avtivkah z zastarilymy magnitolamy.

Nezaležni lejbly

Na počatok visimdesjatyh v rezuľtati zlyttiv ta poglynań rynok zvukozapysu rozpodiljajeťsja miž šisťma velykymy lejblamy, tak zvanoju «velykoju šistkoju» — BMG (Nimeččyna), EMI (Velyka Brytanija), PolyGram/ Philips (Niderlandy), Sony (Japonija), a takož amerykanśkymy Time/Warner ta Universal. Razom vony volodily 80% prodaživ syngliv ta aľbomiv na rik.

Vsi vony pracjuvaly za shožymy korporatyvnymy pryncypamy, konkuruvaly za odnyh j tyh samyh artystiv i styli muzyky, ne ljubyly eksperymentuvaty ta golovne — žorstko kontroljuvaly artystiv na vsih etapah stvorennja piseń ta aľbomiv.

Zavdjaky tehnologijam, jaki staly dostupnišymy, proces stvorennja ta zapysu muzyky stav prostym jak nikoly raniše, ščo pryzvelo do bumu artystiv-eksperymentatoriv. Dejaki z nyh buly absoljutnymy buntarjamy j pankamy i povnistju vidmovljalysja vid buď-jakogo kontrolju z boku buď-čogo, ščo hoč trohy nagaduvalo korporaciju.

Dlja biľšosti ž prosto ne znahodylosja miscja na «mejdžorah» (lejbly z «velykoї šistky») čy їhnih satellitah, oskiľky menedžery cyh kompanij ne bačyly v nij komercijnogo majbutńogo. Same dlja takyh artystiv počaly z’javljatysja nezaležni abo indi-lejbly — často vony počynalysja jak ob’jednannja samyh artystiv dlja vydannja vlasnoї muzyky.

Hoča indi-lejbly isnuvaly i raniše, na počatku simdesjatyh їhnja populjarnisť počynaje zrostaty i lyše naprykinci desjatylittja i vprodovž uśogo nastupnogo vidbuvajeťsja spravžnij rozkvit nezaležnogo zvukozapysu, zavdjaky jakomu my znajemo sotni śogodni vže legendarnyh ta kuľtovyh artystiv i gurtiv.

Postpank

Pryncyp pank-artystiv «roby vse sam» počav nabyraty populjarnisť sered molodi u simdesjatyh, a vže naprykinci togo desjatylittja stalo nemožlyvo zaperečuvaty, ščo ce porodylo cilyj muzyčnyj ruh, jakyj potim nazvaly «novoju hvyleju». Spočatku do novoї hvyli vidnosyly vsih molodyh muzykantiv, jaki počaly eksperymentuvaty z elektronnym zvučannjam, zmišuvaty rizni žanry ta rujnuvaty ustaleni kliše u rok-muzyci.

Odnak zgodom z-pid velykoї parasoľky novoї hvyli vyjšov postpank, predstavnyky jakogo bazuvalysja na syromu, deščo sproščenomu j agresyvnomu zvučanni i dodavaly do ńogo riznomanitni elementy z inšyh žanriv — fank, dysko, džazu toščo. Sered peršoprohodciv, na eksperymentah jakyh počav prorostaty postpank, buv naviť učasnyk Sex Pistols Džon Lajden, jakyj zasnuvav gurt Public Image LTD.

Prote peršoju spravžńoju povnocinno postpankovoju grupoju možna vvažaty Siouxsie and the Banshees («Sjuzi ta Banši»). Її dva zasnovnyky zustrilysja na koncerti Roxy Music — gurtu togo samogo nevtomymogo Brajana Ino, ščo zgadanyj vyšče ta v poperednih materialah i šče ne raz bude zgadanyj pizniše. Muzykanty vyrišyly razom vystupyty na zbirnomu koncerti zi 100 pank-rok gurtiv, jakyj organizuvav menedžer Sex Pistols, popry te, ščo v nyh faktyčno ne bulo gurtu — ani nazvy, ani inšyh muzykantiv. Pislja ćogo vystupu їh zaprosyly zigraty na inšyh koncertah, i poneslosja.

Istorija šče odnijeї legendy postpanku — Joy Division — tež počalasja z zustriči na koncerti Sex Pistols, a do togo ž її zasnovnyky sluhaly Siouxsie and the Banshees ta pizniše vidznačaly cej gurt odnym z najbiľšyh vplyviv na svoju muzyku.

Debjutnyj i odyn z dvoh aľbomiv Joy Divsion vyjšov u 1979 roci ta prynis velyčeznyj komercijnyj uspih nezaležnomu lejblovi Factory Records, jakyj jogo vydav. Muzyka Joy Division bula «temnoju» i vže todi otrymala harakterystyku «gotyčnoї», ščo j peredbačylo pojavu odnojmennogo žanru v majbutńomu.

Teksty dlja gurtu pysav vokalist Ijen Kertis. U viršah vin často rozmysljuvav na dosyť sumni i depresyvni temy — dalosja vznaky jogo zahoplenisť takymy pyśmennykamy jak Franc Kafka, Žan-Poľ Sartr ta Fodor Dostojevskij.

Nezadovgo do vyhodu drugoї plativky Closer zdorov’ja Kertisa, jakyj straždav na epilepsiju, pogiršylosja. Takož zagostrylysja jogo problemy v šljubi. 18 travnja 1980 roku vin povisyvsja na vlasnij kuhni pislja noči, provedenoї za prosluhovuvannjam aľbomu Iğği Popa The Idiot.

Pislja samogubstva Kertisa gurt pryjnjav rišennja pro zaveršennja dijaľnosti. Popry nedovgu istoriju, Joy Division neabyjak vplynuly ne lyše na svoїh sučasnykiv, ale j na muzykantiv nastupnogo desjatylittja, koly ostatočno oformyvsja žanr aľternatyvnogo roku.

Tym časom, u serpni 1978 roci na koncerti pank-ikony Patti Smit poznajmylosja dvoje hlopciv — 14-ričnyj Džonni Marr ta 19-ričnyj Stiven Morrissi. Zijšovšyś na ljubovi do poeziї, vony rozpočaly družbu, jaka vže za čotyry roky pryvede do stvorennja šče odnogo ključovogo gurtu tijeї epohy — The Smiths.

Svoї perši demky vony vidnesly u Factory Records, odnak zasnovnyk lejbla ne zacikavyvsja. Drugoju sproboju stav vizyt do EMI, jakyj takož vidhylyv roboty The Smiths. Todi Džonni Marr ta basyst gurtu Endi Rurk zavitaly do londonśkogo nezaležnogo lejbla Rough Trade, jakyj na toj moment isnuvav vže dekiľka rokiv.

Rough Trade rozpočynavsja jak magazyn plativok ta audiokaset, jakyj zgodom počav sam zapysuvaty artystiv. U spivpraci z inšymy podibnymy magazynamy jogo zasnovnyk Džeff Trevis takož organizuvav cilu merežu dlja rozpovsjudžennja nezaležnoї muzyky.

Koly The Smiths pryjšly do Trevisa, vin uže mav u portfolio cilu nyzku važlyvyh artystiv tijeї epohy, takyh jak Cabaret Voltaire (jaki vidčutno vplynuly na elektronnu muzyku), protopankiv Electric Eels ta dejakyh inšyh gurtiv. Ta same pidpysannja The Smiths obernulosja peršym grandioznym uspihom Rough Trade, jakyj zavdjaky ćomu zgodom stane leď ne najvažlyvišym lejblom brytanśkoї muzindustriї.

Istorija The Smiths rozvyvalasja vkraj burhlyvo vprodovž nastupnyh p’jaty rokiv. Gurt zvynuvačuvaly u propagandi pedofiliї, zarobitku na temi serijnyh ubyvstv Mura (todi simejna para vbyla p’jaťoh ditej nepodalik Mančestera). U Džonni Marra buly problemy z alkogolem, u Endi Rurka — z narkotykamy, i vrešti rešt u 1987 roci gurt rozpavsja.

Gljadači ukraїnśkogo telebačennja nuľovyh točno vpiznajuť cju pisnju.

Za mizernyj period svojeї aktyvnoї dijaľnosti The Smiths staly odnym z najvplyvovišyh gurtiv v istoriї muzyčnoї industriї. Vpiznavanyj dzvinkyj gitarnyj styľ Džonni Marra, jakyj nadyhavsja odnočasno The Rolling Stones ta Siouxsie and the Banshees, i bagato garuvav, aby unyknuty rokovyh kliše, u pojednanni z vokalom Morrissi u styli pop-spivakiv 50-h stvoryly unikaľne pojednannja, jake duže vidriznjalosja vid uśogo togo, ščo bulo na sceni visimdesjatyh.

Pojednavšy zvučannja roku 60-h z postpankivśkymy tendencijamy sučasnogo їm desjatylittja, gurt prokynuv mistok miž peršym brytanśkym vtorgnennjam 1960-h ta jogo poslidovnykamy u nastupnomu desjatylitti.

Masštabnyj vplyv The Smiths, popry rozpad gurtu, vidlunjuvatyme v nastupne desjatylittja j podaruje svitovi ponjattja «brytanśkyj indirok», i lejbl Rough Trade stane odnym z najvažlyvišyh gravciv na ćomu rynku.

Džonni Marr ta Morrissi, jakyj vidmovyvsja vid svogo peršogo imeni, rozpočaly, v cilomu, uspišni soľni kar’jery, jaki prodovžujuťsja j dosi.

A ot golovnym providnykom «drugogo brytanśkogo vtorgnennja» staly Duran Duran. Počynav cej gurt z horošogo, ale dosyť typovogo dlja tyh časiv eksperymentaľnogo postpanku, ale vidomym stav ne čerez jakisť svojeї muzyky.

U 1981 roci Duran Duran vypuskaje debjutnyj aľbom Rio, a zgodom — dekiľka syngliv, odnym z jakyh stala pisnja Girls on Film. Na cej syngl bulo znjato video z ogolenymy žinkamy, poduškovymy bytvamy ta inšymy vidvertostjamy. Video speciaľno znjaly dlja platnyh «doroslyh» telekanaliv ta jakomoga vidvertišym, ščob jogo počaly obgovorjuvaty.

Dlja MTV klip vidčutno vidredaguvaly, ta vin vse odno zalyšyvsja vkraj provokatyvnym. Jak ce, tak i majbutni video potrapyly u rotaciju telekanalu. Same video staly ključovym elementom uspihu Duran Duran. Vony syľno vidriznjalysja vid togo, ščo znimala biľšisť amerykanśkyh vykonavciv.

Duran Duran znimaly svoї klipy v kraїnah Aziї, Karybśkogo basejnu, ščo na toj moment bulo dosyť ekzotyčno ta nezvyčno dlja gljadača MTV. U klipah buly sjužety ta vykorystovuvalysja riznomanitni vizuaľni pryjomy z kinoindustriї, ta j sama jakisť video bula na vysoti, adže znimaly їh na 35 mm plivku za dopomogoju profesijnoї kinokamery na vidminu vid inšyh vykonavciv.

Rotacija MTV bula zapovnena muzyčnymy video Duran Duran, a za nymy posliduvaly j inši brytanśki vykonavci ta gurty. Duran Duran do śogodni zalyšajuťsja aktyvnymy innovatoramy v muzyčnij industriї — vony odnymy z peršyh počaly vypuskaty remiksy na svoї treky, a potim eksperymentuvaly z dopovnenoju reaľnistju.

Jaskravyj vizuaľnyj styľ gurtu buv vidznačenyj i u videoigrah. Same zovnišnij vygljad lidera Duran Duran Džona Tejlora stav referensom dlja Dante, golovnogo geroja kuľtovoї seriї Devil May Cry.

Zarodžennja aľternatyvnogo roku

Opysaty visimdesjaty v žanrovyh kategorijah naspravdi vkraj skladno. Ce desjatylittja, koly levova častka muzyčnyh žanriv poperednih rokiv niby zlylasja u jakuś jedynu sutnisť i potim jaskravo vybuhnula cilym rozsypom novyh styliv ta naprjamkiv pid parasoľkoju spočatku postpanku, a zgodom — aľternatyvnogo roku.

Krim vyščezaznačenyh, varto zgadaty šče cilu nyzku gurtiv, jaki stojaly u džerel novoї rok-muzyky.

Ce i Sonic Youth, jaki razom zi Swans prydumaly nojz-rok. I The Jesus and Mary Chain ta Cocteau Twins, jaki peredbačyly žanr zi smišnoju nazvoju šugejz, prorokom jakogo potim staly My Bloody Valentine.

Šugejz — ce bukvaľno «vperytysja v čerevyky», bo same tak zazvyčaj i vystupaly gurty v ćomu žanri. Zvučannja šugejzu — ce gučna, suciľna hvylja kosmičnogo zvuku z potojbičnym vokalom ta gitarnym distoršnom, de skladno rozriznyty instrumenty. Golovnoju plativkoju žanru vvažajuť Loveless gurtu My Bloody Valentine, jaka vyjšla vže u 1991 roci.

Jak ce buvaje z vyznačnymy javyščamy v muzyci, šugejz u svoїj oryginaľnij formi zberigav populjarnisť nedovgo, bukvaľno kiľka rokiv. Ale bez zaglyblennja do ćogo žanru nemožlyvo proslidkuvaty korinnja značnoї kiľkosti artystiv jak dev’janostyh, tak sučasnogo aľternatyvnyh rok- ta pop-muzyky — vid M83 do Tame Impala.

V ostanni roky šugejz zi svojeju melanholijeju ta eskapizmom znovu nabyraje populjarnisť — kvytky na My Bloody Valentine rozkupovujuťsja za ličeni godyny. Gurt ne lyše ponovyv koncertnu dijaľnisť, ale j gotujeťsja do relizu novoї plativky.

The Cure

Šče u 1973 roci Robert Smit zi škiľnymy druzjamy zibralysja u gurt Obelisk. Pogravšy kavery na Devida Bovi ta Iğği Popa až do kincja desjatylittja, komanda zminjuvala sklad, a takož nazvu dekiľka raziv, poky narešti ne stala vidoma jak The Cure. Pid cym imenem gurt i vypustyv svij debjutnyj aľbom Three Imaginary Boys, jakyj їm samym ne spodobavsja. Zgodom Robert Smit nazve jogo «zanadto štučnym».

Utim, plativka vidkryla The Cure dorogu v majbutnje. Pislja її relizu gurt poїhav u tur razom z tymy samymy Siouxsie and the Banshees. Takož aľbom mistyv odyn iz najvidomišyh śogodni hitiv grupy — Boys Don’t Cry.

Vprodovž usih visimdesjatyh The Cure postupovo nabuvaly populjarnosti, stavšy bezzaperečnymy superzirkamy blyžče do kincja desjatylittja. Na počatku svogo isnuvannja The Cure z vykorystannjam spadku Joy Division odnoznačno zaklala fundament dlja gotyčnogo ruhu — jak zvučannjam, tak i estetykoju razom z ikoničnoju začiskoju lidera gurtu Roberta Smita v styli «vybuh na makaronnij fabryci» smoljanysto čornogo koľoru. Nastupne brytanśke vtorgnennja u 90-h takož bagato čym zobov’jazano gurtovi.

Robert Smit ne hoče vyznačaty muzyku The Cure v jakomuś konkretnomu žanri, i ce cilkom logično, adže pislja postpankivśkogo debjutu vony počaly drejfuvaty vbik popmuzyky ta balansuvaty na meži z novoju hvyleju — biľš dostupnoju ta optymistyčnoju eksperymentaľnoju muzykoju.

Do neї my j perehodymo, zaznačyvšy lyše, ščo, jak ridko buvaje, The Cure zalyšajuťsja aktuaľnymy j śogodni — Smit reguljarno vstrybuje na fity do biľš molodyh muzykantiv, a ti prodovžujuť nadyhatysja basovytym ta pružnym zvučannjam u najriznomanitnišyh žanrah vid indi ta emo roku až do klaudrepu.

Nova hvylja

Pislja šokujučogo samogubstva Ijena Kertisa inši učasnyky Joy Division vyrišyly, ščo gurt maje spočyty razom z nym. Tomu vony stvoryly novyj projekt — New Order.

U 1982 roci same muzykoju New Order vidkryvsja The Hacienda, vlasnyj klub Factory Records — lejbla, na jakomu kolyś buly Joy Division. Zvučannja New Order značno vidriznjalosja vid togo, ščo robyv Joy Division. Novyj gurt perejšov na «svitlyj bik» i počav robyty tancjuvaľnu j leď ne optymistyčnu muzyku.

Na zvuk New Order značno vplynuly elektronni prodjusery, zokrema italijśkyj koroľ dysko Džordžo Moroder, pionery elektronnoї muzyky, nimci Kraftwerk ta zagalom veś bauhaus. Pro nyh možna diznatysja biľše u poperednij častyni cyklu.

New Order faktyčno staly peršoju grupoju, jaka robyla aľternatyvnu tancjuvaľnu muzyku, pojednavšy postpank ta syntetyčnu pop-muzyku i stvoryvšy te, ščo vže u naši časy najkrašče možna bulo b nazvaty «sumnyj dens». Sered čyslennyh nasliduvačiv New Order taki jaskravi sučasni muzykanty jak Moby, LCD Soundsystem, Arcade Fire ta bagato inšyh.

Naprykinci simdesjatyh dvoje škiľnyh druziv Vins Klark ta Endi Fletčer zasnuvaly gurt Somposition of Sound. Zgodom do nyh pryjednalysja gitaryst Martin Gor ta vokalist Dejv Gaan pislja togo, jak vony počuly jogo vykonannja pisni Devida Bovi Heroes. Nathnenni Kraftwerk, Cabaret Voltaire ta The Cure, hlopci počaly graty elektronnu muzyku nažyvo, a potim perejmenuvalysja u Depeche Mode.

Na vidminu vid biľšosti gurtiv novoї hvyli, Depeche Mode odrazu otrymaly velyku uvagu vid lejbliv. Imovirno, davsja vznaky їhnij proaktyvnyj pidhid do prosuvannja svoїh demo-zapysiv — vony pryhodyly do ofisiv kompanij osobysto ta vymagaly posluhaty їhnju muzyku prosto pry nyh. Vrešti rešt, gurt pidpysavsja z lejblom Mute Records, jakyj zgodom stane domom dlja bagaťoh elektronnyh muzykantiv vključno z New Order, Goldfrapp, Moby ta M83.

Vže tretij syngl Depeche Mode potrapyv u top-10 anglijśkogo čartu, ščo bulo nadzvyčajno velykym uspihom, jakyj zgodom povtoryv i veś aľbom Speak & Spell. Jak i inši ranni plativky gurtu, ce bula dovoli optymistyčna elektronna muzyka, jaka cilkom vpysuvalasja u te, ščo nazyvaly «novoju hvyleju».

Prote, vže z drugoї polovyny desjatylittja gurt dodav gitar do svoїh aranžuvań, a takož počav drejfuvaty ubik biľš depresyvnyh viršiv ta «temnogo» j epičnogo zvučannja. Ce dozvolylo Depeche Mode staty grupoju svitovogo masštabu i faktyčno peršymy vyvesty elektronnu muzyku na stadiony.

Cilyj nabir sučasnyh vykonavciv ta muzyčnyh legend u najriznomanitnišyh žanrah vidznačajuť vplyv Depeche Mode na sebe. Najbiľš jaskravo ce vidčuvajeťsja u muzyci Nine Inch Nails, CHVRCHES, Rammstein, «skasovanogo» Merylina Mensona ta bagaťoh inšyh. Ne menš važlyvym je vnesok Depeche Mode i do elektronnoї sceny — zokrema, u stanovlennja žanru tehno v amerykanśkomu Detrojti.

U prodovžennja temy amerykanciv ta na zaveršennja pro novu hvylju potribno obov’jazkovo pogovoryty pro Talking Heads. Ce, napevno, golovni geroї ne lyše amerykanśkoї, ale j vsijeї aľternatyvnoї sceny tyh časiv.

Hoča tehnično Talking Heads skoriše varto vidnesty do simdesjatyh, vse ž najbiľšu audytoriju vony zavojuvaly same v nastupnomu desjatylitti zavdjaky fundamentu, zakladenomu u 1978-1980 rr. Same todi vony počaly spivpracjuvaty z Brajanom Ino, jakyj same zaveršuvav robotu nad «berlinśkoju trylogijeju» Devida Bovi i buv gotovyj do novyh zveršeń.

Ino poznajomyv gurt z afrykanśkoju muzykoju i dopomig zapysaty Talking Heads vlasnu trylogiju, ščo skladalasja z plativok More Songs About Buildings and Food, Fear of Music ta Remain in Light. Zapysani pid glybokym vplyvom fanku šistdesjatyh (zokrema Parliament-Funkadelic), afrobitu ta hiphopu, plativky rozkryly golovnyj talant Talking Heads ta їhńogo lidera Devida Birna — pysaty skladnu muzyku tak, ščob vona bula dostupnoju dlja najšyršoї audytoriї.

Pid pisni Talking Heads možna i dumaty, i tancjuvaty z odnakovym uspihom, za ščo їh poljubyly jak krytyky, tak i peresični sluhači. Na čoli pereličenyh vyšče (i ne tiľky) pioneriv postpanku ta novoї hvyli, Talking Heads zaklaly fundament dlja aľternatyvnoї muzyky, jaka rozkvitne bujnym cvitom u nastupnyh desjatylittjah.

Zlit ta padinnja Ziğği Stardasta

Vy mogly pomityty, ščo odna figura bula prysutnja vprodovž majže vsijeї seriї našyh materialiv pro istoriju populjarnoї muzyky, odnak detaľno na nij my nikoly ne zupynjalysja. Im’ja cijeї figury — Devid Bovi. Gadajemo, zaraz same čas pogovoryty pro ćogo vkraj važlyvogo dlja ciloї nyzky žanriv ta epoh artysta.

Počalasja kar’jera Bovi šče u šistdesjatyh, ale vprodovž majže vśogo desjatylittja bula ne te, ščob duže vdaloju. A zletiv artyst odnočasno z peršym poľotom ljudyny na Misjać. Za dekiľka dniv do zapusku misiї Apollo 11, jaka dostavyla Nila Armstronğa ta Baza Oldrina na zemnyj suputnyk, vyhodyť balada Space Oddity, ščo odrazu staje hitom, dosjagnuvšy p’jatoї pozyciї v brytanśkomu čarti. Cijeju pisneju Bovi vstyg zastrybnuty na ostannij vagon šistdesjatnyctva i zajavyty pro sebe jak pro talanovytogo j glybokogo avtora viršiv.

Vprodovž simdesjatyh artyst zminyv dekiľka sceničnyh aľter-ego — pobuv i jaskravym ta manernym Ziğği Stardastom, j inšoplanetnym androginnym Bilym Knjazem. Paraleľno vstyg uplutatysja v skandal u zv’jazku zi svoїmy zajavamy na pidtrymku fašyzmu — Bovi nazvav Gitlera «peršoju rok-zirkoju». Pizniše vin vybačyvsja za svoї zajavy ta pojasnyv їh tjažkoju narkotyčnoju zaležnistju, na jaku straždav vprodovž dekiľkoh rokiv.

U cej period svojeї tvorčosti Bovi stav odnym iz pioneriv ğlemroku, a dehto vvažaje, ščo j vzagali stav tvorcem ćogo žanru. Bovi pokazav, ščo rok-koncert može buty šou — z jaskravymy obrazamy, skladnoju dramaturgijeju i vzagali čymoś na kštalt teatraľnoї postanovy.

Naprykinci simdesjatyh Bovi zapysav svoju «berlinśku trylogiju» razom z Brajanom Ino — ce plativky Low, Heroes ta Lodger. Hoča trylogiju varto spryjmaty jak jedyne cile, ta kožen aľbom okremo stav ključovym dlja cilyh majbutnih naprjamkiv populjarnoї muzyky.

Low svojeju temnoju atmosferoju, dramatyčnymy viršamy j potojbičnym vokalom nadyhnuv majbutnih postpankiv — vplyv na sebe ćogo aľbomu vyznaly i Joy Division, i The Cure, i bagato inšyh poslidovnykiv.

Heroes plavno perejšov do artroku, ščo možna čudovo vidčuty na tytuľnij pisni, jaka stala odnijeju z najvpiznavanišyh u kar’jeri artysta. Heroes zvučyť epično, abo naviť možna skazaty epohaľno (ščo prytamanno artrokovym baladam), ale vodnočas zberigaje potojbičnyj vajb, stvorenyj aľbomom-poperednykom.

Na Lodger artyst počav aktyvno vykorystovuvaty etnični motyvy, a takož zvertatysja do fanku j klasyčnogo roknrollu, ščo vkraj spodobalosja jogo sučasnykam z Talking Heads i pryvelo їh do Brajana Ino.

Berlinśkoju trylogijeju Devid Bovi vyjšov na pik svojeї mogutnosti jak vplyvogo muzykanta j mytcja, odnak komercijnoї veršyny vin dosjag pizniše — u visimdesjatyh.

Pohid na veršynu slavy rozpočavsja zi spiľnoї pisni z Queen — Under Pressure, potim vyjšov inšyj vidomyj trek Cat People (Putting Out Fire), a v 1983 vidbuvsja reliz plativky Let’s Dance, ščo stala najbiľš prybutkovoju v kar’jeri Bovi. Dopomagav zapysuvaty muzykantovi cej aľbom vže vidomyj nam prodjuser Najl Rodžers.

Cej bezkompromisno tancjuvaľnyj aľbom suprovodžuvaly seksuaľno provokatyvnymy video, jaki potrapyly v aktyvnu rotaciju MTV j zatverdyly status Bovi i v ćomu amplua.

Čy «prodavsja» Bovi vprodovž ćogo periodu svojeї kar’jery, sudyty vam, odnak točniše bude skazaty, ščo todi jogo komercijna uspišnisť narešti nazdognala kiľkisť ta glybynu jogo innovacij v usih vydah mystectva. Devid Bovi buv ne prosto legendarnym muzykantom, vin stav synonimom slova «pop-ikona», i pry ćomu zberig avtorśke bačennja svojeї tvorčosti.

U 1987, čerez desjať rokiv pislja počatku roboty nad trylogijeju, Bovi povertajeťsja do Berlinu, aby daty koncert na plošči Respubliky, pid budivleju Rejhstagu, ščo roztašovana nepodalik vid muru. Artystovi rozpovily, ščo jogo koncert možuť počuty i u shidnij, okupovanij častyni mista. Pizniše vyjavylosja, ščo j spravdi tysjači shidnyh berlinciv pryjšly do muru, aby posluhaty muzyku.

Ce buv niby podvijnyj koncert, jakyj rozdiljav Mur. (Koly ja spivav Heroes — red.) ce bulo nače gimn abo molytva

Devid Bovi

Koncert tryvav 2,5 godyny, a pislja ńogo počalysja masštabni zavorušennja v oboh častynah mista, ščo stalo potužnym sygnalom pro pragnennja do ob’jednannja shidnyh ta zahidnyh nimciv. Za tyždeń pislja koncertu pid čas svojeї promovy u Berlini prezydent SŠA Ronaľd Rejgan vyguknuv istoryčne «Mister Gorbačov, znesiť cej mur!».

Za dva roky Berlinśkyj mur upav.

V časy relizu pisnja Heroes ne distalasja naviť top-10 u žodnomu čarti, a krytyky nazvaly її zvučannja zastarilym — artrok vže vyhodyv u tyraž. Sogodni vsi znajuť Heroes jak odnu z najvelyčnišyh piseń v istoriї muzyky, jaka može nyščyty mury.

Divčata prosto hočuť veseloščiv

U 1974 roci 16-rična divčyna Luїza Čikkone poїhala zi svogo ridnogo peredmistja u Detrojt, ščob vidvidaty koncert Devida Bovi na Kobo Areni. Šou nadyhnulo її zajmatysja šoubiznesom, tož vže za dekiľka rokiv Luїza prjamuje do Nju-Jorka, ščob zajmatysja tancjamy.

Tak rozpočalasja kar’jera najbiľš vplyvovoї žinky u populjarnij muzyci — Madonny.

Vprodovž netryvalogo periodu Madonna grala u grupi novoї hvyli Breakfast Club, de naviť vstygla pobuty na udarnyh. Odnak ce їj ne spodobalosja i svoju podaľšu kar’jeru vona vyrišyla buduvaty jak solo-artystka. Vona hodyla po klubah Nju-Jorka i proponuvala didžejam graty її demozapysy. Tak її j pomityv Sejmur Stejn — vidomyj prodjuser ta v podaľšomu viceprezydent Warner Music. Vony pidpysaly kontrakt na reliz tŕoh syngliv na odnomu z dočirnih lejbliv, i v razi їhńogo uspihu — povnoformatnogo aľbomu.

Prote, ne cja debjutna plativka prynesla artystci slavu.

Tytuľnyj syngl drugogo aľbomu Like a Virgin spryčynyv spravžnij skandal. U Madonny odrazu jakoś ne sklalysja vidnosyny z konservatyvnoju častynoju amerykanśkogo suspiľstva. Religijna spiľnota zajavyla, ščo pisnja propaguje došljubnyj seks ta naviť vymagala zaboronyty klip.

Vidpoviď Madonny bula jaskravoju. Na ceremoniї MTV VMA u 1984 roci spivačka z’javylasja na sceni, stojačy na vesiľnomu torti u bilij sukni j vykonala pisnju z vidvertoju horeografijeju. Sogodni cej taneć vygljadaje dosyť nevynno, ale šljah do viľnogo samovyražennja žinok na sceni počavsja z ńogo. Perfomans rozdilyv industriju na «do» i «pislja» j zrobyv važlyvyj vnesok v emansypaciju žinok u šoubiznesi. I ce bula perša, ale daleko ne ostannja provokacija korolevy popu.

V hodi svogo peršogo koncertnogo turu Madonna ne lyše otrymala komercijnyj uspih, ale j stala spravžńoju ikonoju stylju. Її vpevnenyj, a inodi deščo nahabnyj zovnišnij vygljad stav nathnennjam dlja miľjoniv žinok. Koly vy ujavljajete sobi «styľ 80-h» z jaskravym makijažem, džynsovkamy ta velykoju kiľkistju škirjanyh rečej, znajte — levova častka jogo elementiv bula nathnenna same Madž.

Pislja dvoh uspišnyh aľbomiv lejbl narešti peredav Madonni kreatyvnyj kontroľ nad stvorennjam muzyky. I ne darma. Tretij її lonğplej pid nazvoju True Blue, jakyj vyjšov u 1986 roci i buv zroblenyj neju samostijno, dosi zalyšajeťsja najbiľš komercijno uspišnoju plativkoju u kar’jeri spivačky. Z tyh pir vona povnistju keruje vsima aspektamy svojeї tvorčosti — muzykoju, viršamy, zovnišnim vygljadom, promo ta vsim, ščo vzagali možna kontroljuvaty.

Madonna, jak najkrašči dyskoprodjusery poperedńogo desjatylittja, zavždy tonko vidčuvala melodijnisť, ščo dozvoljalo їj stvorjuvaty čipki ta nadpopuljarni hity. Same tak vona spryjala povernennju tancjuvaľnoї muzyky v mejnstrym pislja strimkogo obvalu dysko naprykinci simdesjatyh. U ćomu farvateri tancjuvaľnoї muzyky vona ruhatymeťsja vsju svoju kar’jeru. Prote nikoly ne zabuvatyme, ščo treba periodyčno perevynahodyty samu sebe, ščo vona uspišno j zrobyla v podaľšomu ščonajmenše dviči — tož ce daleko ne ostannja pojava Madž u cykli.

Zavdjaky svojemu provokatyvnomu obrazu, vidmovi vid sliduvannja zakonam industriї, a takož bažannju povnogo kreatyvnogo kontrolju, Madonna povnistju perevernula ujavlennja pro roľ žinky u muzyčnij industriї ta zapustyla novu hvylju feministyčnoї dyskusiї. Do Madonny žinky nikoly ne maly takoї svobody jak u tvorčosti ta samovyraženni, tak i v biznesi.

Artystka zrobyla bagato ne lyše dlja žinok, ale j dlja marginalizovanyh u suspiľstvi grup, kynuvšy vyklyk konservatyvnym cinnostjam. Krim feminizmu, svoїj roboti Madonna vysvitljuvala problemy LGBTK+ spiľnoty ta rasyzmu.

Na śomomu desjatku svogo žyttja spivačka ne zradžuje sobi ta prodovžuje rujnuvaty stereotypy. Sogodni vona svojeju aktyvnoju kar’jeroju pokazuje, ščo j vik — ce lyše cyfra, i vin žodnym čynom ne vymagaje vid ljudyny «zaspokoїtysja» i vesty sebe «vidpovidno». Madonna prodovžuje provokuvaty, vyklykaty dyskusiї ta nadyhaty novi pokolinnja muzykantiv buď-jakoї gendernoї prynaležnosti.

Z inšogo boku, ale do tyh samyh pytań pidijšla sučasnycja Madonny — Sindi Loper. Jakščo u Madonny muzyka novoї hvyli bula lyše epizodom u rannij kar’jeri, to Loper zalyšajeťsja virnoju aľternatyvi j dosi. Jakščo Madonna vid počatku bula populjarnoju ta obožnjuvanoju vsima (krim katolyćkyh svjaščennykiv hiba ščo), to Sindi Loper z dytynstva bula anderdoğom i kuľtyvuje cej obraz vprodovž usijeї svojeї kar’jery.

Poky Madonna epatuvala mejnstrymnu audytoriju svoїmy provokacijamy, Loper nadyhala «nepopuljarnyh» divčatok na velyki spravy i pokazuvala, ščo vony takož cinni i majuť pravo na samovyražennja. Vona zaklykala do pryjnjattja sebe j svogo tila v epohu najbiľšoї populjarnosti bikini ta bula advokatom prav LGBTK+ spiľnoty u rozpal epidemiї VIL/SNID, tož nikoly ne bojalasja vyklykiv.

Čudernaćkyj i, možna skazaty, pankivśkyj zovnišnij vygljad zavojuvav Loper doviru sered її ciľovoї tinejdžerśkoї audytoriї, ale muzyku vona robyla značno blyžčoju do mejnstrymu, niž biľšisť artystiv novoї hvyli, ščo dozvolylo їj znajty vidguk i v inšyh sluhačiv. Svoїm debjutnym aľbomom She’s So Unusual 1983 roku artystka počala prokladaty mistok miž postpankom ta popmuzykoju, jakym zgodom projduť desjatky j sotni її poslidovnyć.

Koroľ popu

Usmihnenyj 13-ričnyj hlopčyna z dzvinkym golosom vže znav, ščo stane populjarnym, koly vidijšov (hoč i ne zovsim) vid svogo rodynnogo kolektyvu Jackson 5. Odnak navrjad čy vin ujavljav sebe najbiľš populjarnym artystom v istoriї ljudstva — i napevno najbiľš neščasnym.

U 1971 roci najmolodšyj (na toj moment) učasnyk gurtu Džeksoniv i vośma dytyna z desjaty v rodyni, Majkl, vyrišyv rozpočaty soľnu kar’jeru. Zrobyv vin ce vse šče z legendarnym lejblom Motown, jakyj projšov pik svojeї mogutnosti u šistdesjatyh, i z jakym Jackson 5 pov’jazuje davnja istorija.

Čotyry plativky, jaki junyj Majkl Džekson zapysav razom z Motown, otrymuvaly shvaľni vidguky krytykiv ta dobre rozijšlysja v magazynah. Odnak ne buly ničym biľše, niž standartnym popsoulom, z jakym Majkl i tak buv vidomyj u skladi svogo rodynnogo pidrjadu, prodaži jakogo vže počaly suttjevo padaty.

Rič bula v tim, ščo Motown ne zalyšav artystam žodnogo kreatyvnogo kontrolju. Do togo ž, vyjavylosja, ščo vony otrymuvaly lyše 2,8% rojalti z masyvnogo obsjagu prodaživ svoїh zapysiv. Tož majže vsja rodyna Džeksoniv u 1975 roci, vključno z Majklom jak soľnym artystom, vyrišuje zalyšyty Motown ta uklasty ugodu z lejblom Epic Records, jakyj malo togo, ščo dozvoljav їm zapysuvaty muzyku tak, jak vony togo hočuť, šče j zaproponuvav 20% rojalti. Z nymy Majkl Džekson i zalyšyťsja do kincja svogo žyttja.

Peršyj aľbom z novym lejblom Majkl Džekson vypuskaje u 1979 roci, vin nazyvavsja Off the Wall. Artyst duže hotiv, ščob jogo zvučannja ne bulo shožym na te, ščo vin zavždy robyv z Jackson 5 (pislja perehodu do Epic vony staly nazyvatysja The Jacksons). Tož dlja zapysu plativky vin poklykav prodjusera Kvinsi Džonsa, vidomogo robotoju nad džazom, popmuzykoju, a takož saundtrekamy do fiľmiv. Pisni dlja Off the Wall, krim samogo Džeksona, napysaly dysko-muzykant Rod Temperton, fank-superzirka Stivi Vander ta najbiľš uspišnyj soľno muzykant z «bitliv» Pol Makkartni.

Off the Wall buv nespodivanym koktejlem z džazu, dysko ta romantyčnoї pop-muzyky, i točno ne zvučav jak vse, ščo Džekson robyv do ćogo. Na plativku očikuvav prygolomšlyvyj uspih jak sered krytykiv, tak i sered audytoriї. Svoїm džerelom nathnennja cju plativku nazyvaly jak sučasnyky muzykanta, tak i bagato muzykantiv vprodovž nastupnyh desjatyliť, taki jak The Weeknd ta Beyoncé.

Ta Majkl Džekson lyše rozpočynav.

Nastupnoju mišennju, kudy cilyv majbutnij koroľ popu, stala meta zapysaty aľbom, de vsi pisni buly b hitamy. Na toj moment 21-ričnogo Majkla vže počaly nazdoganjaty naslidky velykoї slavy. U interv’ju vin ziznavavsja, ščo počuvajeťsja nejmovirno samotnim i často plače naodynci v svojemu budynku. Prote depresija ne zupynyla artysta na šljahu do stvorennja svogo opus mağnum.

Cej aľbom Majkl Džekson vypustyv u 1982 roci. Vin nazyvavsja Thriller i, na vidminu vid Off the Wall, mistyv u sobi biľše vplyviv rok-muzyky. Do napysannja piseń i zapysu vin dolučyv muzykantiv gurtu Toto, zalyšylysja u komandi j Rod Temperton ta Pol Makkartni, a ot Stivi Vandera na cej raz ne poklykaly, tož i dysko na Thriller značno pomenšalo.

Uspih očikuvav Thriller odrazu pislja relizu, odnak najvažlyviše stalosja trošky zgodom. U berezni nastupnogo roku vyhodyť klip na pisnju Billy Jean režyserstva Stiva Berrona. Pizniše vin že znjav inše ikonične video — Take On Me dlja a-ha, a takož muľtfiľm «Čerepašky-nindzja».

Klip odrazu potrapljaje do rotaciї MTV. U ti časy ce buv vidnosno novyj telekanal, jakyj krutyv zdebiľšogo muzyku bilyh muzykantiv novoї hvyli. Rotacija klipu Majkla Džeksona spryjala zrostannju populjarnosti kanalu sered šyrokoї audytoriї.

Za kiľka tyžniv Džekson vypuskaje druge video — na pisnju Beat It, jaka z rjasnistju gitarnogo zvuku vže zvučyť «emtivišno» bez kompromisiv. Za sjužetom video Majkl Džekson vystupaje myrotvorcem u konflikti dvoh vulyčnyh band. U zjomkah, jaki oplatyv Džekson z vlasnoї kyšeni, bralo učasť trydcjatero profesijnyh tancoriv, a takož visimdesjat reaľnyh bandytiv. Masova horeografija vid ćogo momentu stane fiškoju artysta.

Naprykinci roku vyhodyť klip Thriller. Majkl Džekson zaprosyv do roboty režysera Džona Lendisa pislja togo jak pobačyv jogo komedijnyj gorror «Amerykanśkyj pereverteń u Londoni». Lendis odrazu skazav, ščo hoče znjaty ne prosto klip, a korotkometražnyj fiľm i za dopomogoju populjarnosti Džeksona povernuty žanru komedijnogo gorrora mynulu slavu.

Džekson z Lendisom prydumaly skladnyj tŕohšarnyj sjužet z čyslennymy vidsylannjamy do vidomyh fiľmiv žahiv. Razom z vidomym horeografom Majklom Pitersom buv prydumanyj masštabnyj taneć zombi. Družyna režysera rozrobyla dyzajn kuľtovoї červonoї kurtky. Vrešti rešt, bjudžet video sklav prygolomšlyvi 900 tys. dolariv, polovynu z jakyh oplatyv MTV.

V rezuľtati vyjšlo epične 14-hvylynne video, jake odrazu vyklykalo furor publiky. V momenty, koly MTV počynav pokazuvaty klip, audytorija zbiľšuvalasja vdesjatero. Na piku populjarnosti Thriller pokazuvaly dviči na kožnu godynu efiru — na vymogu gljadačiv. Zavdjaky populjarnosti klipa, podvoїlysja prodaži odnojmennogo aľbomu, ščo vrešti rešt stav i dosi zalyšajeťsja najprodavanišym aľbomom v istoriї ljudstva.

Thriller stav vidpravnoju točkoju industriї muzyčnyh video — momentom, koly artysty zrozumily, ščo ce dodatkova točka vyhodu їhńogo kreatyvnogo genija, a lejbly pobačyly v ćomu svij komercijnyj interes. Klip takož narešti zrujnuvav rasovi stereotypy i proklav dorogu bagaťom afroamerykanśkym artystam na MTV.

Zaveršuje velyku džeksonivśku aľbomnu trylogiju Bad 1987 roku. Dlja ćogo aľbomu Džekson povertajeťsja do fanku (i znovu klyče Stivi Vandera), ale takož šukaje nathnennja v hard-roci. Tak u zapysi brav učasť gitaryst Billy Idol Stiv Stivens, a sam Džekson u ti časy nadyhavsja tvorčistju gurtu Mötley Crüe.

Aľbom tak i ne dosjag postavlenoї Džeksonom planky u 100 miľjoniv prodanyh kopij, ta j zagalom buv spryjnjatyj krytykoju ta publikoju trošky proholodniše, niž jogo poperednyk. Pereveršyty velyč Thriller bulo vkraj skladno. Tym ne menš, Bad vse odno vyjšla napročud jakisnoju ta vplyvovoju plativkoju, na jakij Džekson ne vtratyv svoju žagu do eksperymentiv odnočasno z rozuminnjam togo, jak robyty čipku muzyku, jaku sluhatymuť miľjony.

Z seredyny visimdesjatyh i do kincja žyttja Džeksona suprovodžuvaly problemy zi zdorov’jam, jaki značno pogiršuvaly jogo i tak ne najkraščyj psyhologičnyj stan. U 1983 roci v artysta diagnostuvaly vityligo — hroničnyj stan, koly na škiri z’javljajuťsja svitli pljamy. Dlja togo, ščob maskuvaty ce, Džekson vykorystovuvav makijaž, i z progresom hvoroby vin stavav vse svitlišym j svitlišym. Ce pryzvelo do čutok u presi, ščo spivak speciaľno osvitljuje sobi škiru, bo soromyťsja svogo afroamerykanśkogo pohodžennja.

Vin namagavsja vylikuvaty svij stan za dopomogoju operacij, odnak vony ne pryzvely do rezuľtativ. Takož Džekson perežyv nevdalu rynoplastyku, jaka pryzvela do požyttjevyh problem z dyhannjam. Tabloїdy, jaki u toj čas maly nejmovirnyj vplyv, prodovžuvaly spekuljuvaty na temi zdorov’ja artysta ta jogo «ekscentryčnoї» povedinky.

U 1988 roci Majkl Džekson kupuje zemlju v Kaliforniї, de pobuduje svoje znamenyte rančo «Neverlend». Na terytoriї majetku vin stvorjuje park atrakcioniv, a v 1995 roci tam prohodyť Vsesvitnij Dytjačyj Kongres v ramkah svjatkuvannja 50-riččja OON.

Zgodom «Neverlend» stane epicentrom najbiľšogo skandalu v žytti Majkla Džeksona. Jogo zvynuvatjať u pedofiliї, akty jakoї, za slovamy možlyvyh žertv, prohodyly same na ćomu rančo. Perši zvynuvačennja zaveršylysja myrovoju ugodoju u 1994 roci. Pid čas drugogo procesu v 2005-mu Džeksona povnistju vypravdovuje sud. Vtretje pytannja pidijmajeťsja pislja prem’jery dokumentaľnogo fiľmu «Polyšajučy Neverlend» u 2019 roci, za 10 rokiv pislja smerti muzykanta, de dvi možlyvi žertvy rozpovily jaskravi detali pro te, ščo same bucimto robyv z nymy Majkl Džekson.

Vsi ci skandaly pryzvely ne lyše do problem u žytti samogo artysta ta finansovoї skruty jogo rodyny. Vony takož zmusyly šyroku publiku postavyty pytannja pro jogo muzyčnyj spadok. Vplyv Majkla Džeksona na rizni sfery mystectva bezzaperečno velyčeznyj, ta čy možemo my prodovžuvaty jogo cinuvaty, jakščo ci zvynuvačennja vyjavljaťsja pravdoju? Pytannja dosi vidkryte.

Majkl Džekson zalyšavsja aktyvnym do samoї smerti, jaka vidbulasja nezadovgo do zaplanovanogo koncertnogo turu. Vin vypustyv bagato novoї horošoї muzyky, ta vse ž trylogija aľbomiv z visimdesjatyh zalyšylasja najbiľš važlyvoju v jogo kar’jeri. Same u ti časy vin zrobyv najpomitnišyj vnesok do muzyky, horeografiї, mody ta sociaľnogo žyttja vsijeї planety.

Zavdjaky prykladu Majkla Džeksona, industrija radykaľno zminyla pidhid do vypusku aľbomiv i piseń. Horeografija stala važlyvoju skladovoju vystupiv pop-artystiv, tak samo jak i kreatyvne ta cikave video. Muzyčni pryjomy, do jakyh vdavalysja Džekson ta Kvinsi Džons, dosi nadyhajuť artystiv i proslidkovujuťsja v tvorčosti jak jogo sučasnykiv, tak i za dekiľka pokoliń muzykantiv pislja ńogo.

Na fundamenti afroamerykanśkyh artystiv staroї epohy, ščo kolyś i stvoryly pop-muzyku, Džekson pobuduvav grandioznyj palac — takyj, ščo j ne snyvsja jogo poperednykam. Prote vony točno dyvylysja na ńogo z neba z gordistju.

Artyst

Miž Majklom Džeksonom ta Prinsom možna znajty bagato spiľnostej, sered jakyh bude i odnakovyj vik, i prynaležnisť do muzyčnyh rodyn, i shoža žaga do zmišuvannja riznyh žanriv. Vodnočas nazvaty cyh artystiv odnakovymy čy naviť shožymy može lyše ljudyna, jaka ne duže rozumijeťsja na їhnij tvorčosti.

Na vidminu vid Džeksona, vže z peršyh aľbomiv Prinsovi doviryly kreatyvnyj kontroľ nad svojeju muzykoju. Na vidminu vid Džeksona, jakyj reteľno vylyzuvav ta poliruvav svoї aľbomy do ideaľnogo stanu i vypuskav muzyku lyše koly buv upevnenyj u nij na 100%, Prins zapysuvav bukvaľno vse, ščo vyhodylo z jogo golovy, tomu jogo dyskografija skladajeťsja z 42 (!!!) studijnyh aľbomiv, z jakyh try plativky vyjšly vže pislja jogo smerti u 2016 roci (i javno ne ostanni). Prins, hoča j buv komercijno uspišnym muzykantom, i blyźko ne sjagnuv tyh finansovyh vysot, ščo j Majkl — jogo najbiľš prodavanyj aľbom Purple Rain rozijšovsja vtryči menšym nakladom, niž Thriller.

Naspravdi Prins takož čerpav nathnennja z muzyky Džeksona, ale j vtorynnym artystom nazvaty jogo kategoryčno ne možna. Jakščo Prins ne buv peršym, to j točno ne stav drugym.

Vprodovž visimdesjatyh Prins vypustyv dev’jať aľbomiv, z jakyh zaslugovujuť uvagy vsi bez vyključennja. Žaga do eksperymentiv u Artysta (z velykoї bukvy, adže u pevnyj moment vin same tak počav sebe nazyvaty) projavylasja bukvaľno z samogo počatku kar’jery, i ce dozvolylo jomu stvoryty unikaľne zvučannja. Muzyka Prinsa ce labirynt, v jakomu nikoly ne znaješ, ščo čekaje na tebe za rogom, i ce stosujeťsja ne lyše riznyh aľbomiv čy piseń — sjurpryzy očikujuť sluhača bukvaľno v mežah hronometražu odnogo treka.

Tehnična majsternisť Prinsa pid čas žyvyh vystupiv stvorjuvala vražennja, niby vin splitaje muzyku prosto z povitrja.

Zavdjaky svoїm eksperymentam, jomu vdalosja vplynuty na artystiv najriznomanitnišyh žanriv ta budučy bezzaperečnym pop-artystom apeljuvaty do audytoriї, jaka pop-muzyku ne sluhala. Ne dyvno, do reči, ščo vin tisno združyvsja z Sindi Loper, jaka dosjagla togo ž rivnja povagy sered mejnstrymu ta aľternatyvy odnočasno.

Krim togo, Prins rozšyryv ramky sociaľnogo spryjnjattja gendernoї identyčnosti. Budučy geteroseksuaľnym (i, jak vyjavylosja v ostanni roky žyttja, naviť gomofobnym) čolovikom, vin vyhodyv na scenu v bikini ta vysokyh škirjanyh čobotah, ščo zavdjaky jogo muzyčnij  vplyvovosti ta populjarnosti dopomoglo spravi rozkripačennja sered čolovikiv, bagato z jakyh pobačyly, ščo možna buty čuttjevymy ta rozkutymy, ne zavdavšy udaru svoїj maskulinnosti.

Vže v nastupnyh desjatylittjah Prins takož svoїm prykladom dopomože artystam borotysja za svoї prava z velykymy korporacijamy j piratamy, a takož stane pionerom u spravi prodaživ muzyky v interneti. Odnak biľšisť najkraščoї muzyky vin zapyše vprodovž visimdesjatyh.

Diva

Tretim stovpom, na jakomu trymavsja togočasnyj pop-mejnstrym, bula soul-diva Vitni G’juston. Vlasne, do її pojavy, napevno, j terminu takogo «soul-diva» ne isnuvalo — vona stvoryla jogo svoїm obrazom i svojeju tvorčistju. Potim cym tytulom nagorodžuvaly retrospektyvno soul-spivačok mynulogo.

Vitni G’juston takož pohodyla z muzyčnoї rodyny — її maty spivala v hori na bek-vokali u Arety Franklin, Solomona Berka ta Džymmi Gendriksa. Perša j stala її golovnym nathnennjam za vlasnym ziznannjam. Vprodovž vsijeї kar’jery G’juston ne vyhodyla za ramky svogo «domašńogo» žanru, a її muzyka zavždy bula dovoli konservatyvnoju, hiba ščo zroblenoju biľš dostupnoju dlja šyrokoї audytoriї, niž klasyčnyj soul.

Vona bula fenomenaľnoju vokalistkoju — i mova jde ne prosto pro pryrodni vokaľni dani, ale j uminnja G’juston vykorystovuvaty їh iz najdribnišymy njuansamy. Jak pysaly muzyčni krytyky togo času, artystka peretvoryla svij golos na muzyčnyj instrument i opanuvala jogo tak samo jak inšyj muzykant opanovuje skrypku čy fortepiano.

Hoča z točky zoru muzyčnyh innovacij Vitni G’juston ne vidriznjalasja entuziazmom na vidminu vid svoїh koleg, її zasluga — u vstanovlenni nejmovirno vysokoї planky jakosti, dotjagnutysja do jakoї vdajeťsja j dosi daleko ne vsim muzykantam. Vona stala nathnennjam ta majakom dlja bagaťoh majbutnih pokoliń R&B ta pop-muzykantiv.

Krim togo, vona proklala šljah do mejnstrymu dlja bagaťoh afroamerykanśkyh sučasnyć ta postijno vystupala advokatom prav afroamerykanciv vprodovž vsijeї svojeї kar’jery.

Navkolo svitu

Šče odna tendencija, jaka jaskravo projavylasja u visimdesjatyh, ce zacikavlenisť zahidnyh muzykantiv u muzyci z uśogo svitu, i zokrema — afrykanśkogo kontynentu.

Flagmanom ćogo ruhu možna vvažaty Pitera Ğebriela. Rok-muzykant, jakyj pokynuv proğrok-grupu Genesis, de buv frontmenom, u soľnij tvorčosti najbiľš glyboko zacikavyvsja etničnymy motyvamy same u visimdesjatyh, a točniše — na svoїh treťomu ta četvertomu aľbomah. Na vidminu vid zahidnoї muzyčnoї tradyciї, de zvučannja budujeťsja navkolo melodiї, Ğebriel todi švydše stvorjuvav muzyčni merežyva, podibni do tradycijnyh afrykanśkyh piseń.

Hoča muzykant poverneťsja do biľš klasyčnoї struktury pisni z aľboma So (1985), naviť tam etnični motyvy zalyšaťsja legko vpiznavanymy. Odyn z najbiľš vidomyh hitiv Ğebriela z cijeї plativky, Sledgehammer — tancjuvaľna fank-pisnja, počynajeťsja z melodiї, vykonanij na sjakuhati — japonśkomu riznovydu flejty.

U 1980 roci Ğebriel zasnovuje WOMAD — festyvaľ, jakyj provodyťsja u Velykij Brytaniї ta bagaťoh inšyh kraїnah svitu. V lajnapi festyvalju predstavleni artysty usih form (ne lyše muzyky) zi vsijeї planety.

U visimdesjatyh otrymuje populjarnisť termin world music, jakym zdebiľšogo poznačajuť etničnu muzyku ne-zahidnyh narodiv abo taku, ščo stvorena pid її vplyvom. Ğebriel zrobyv velykyj vnesok u populjaryzaciju etničnyh motyviv v zahidnij popkuľturi i stav šče odnym muzykantom, jakyj rozšyryv naše ujavlennja pro te, jak može zvučaty populjarna muzyka.

Važkyj metal

Na spadščyni Led Zeppelin, Black Sabbath, The Doors ta inšyh kuľtovyh gurtiv simdesjatyh bujnym kvitom rozcvily vsi možlyvi žanry rok-muzyky. Tut vam i Journey, jaki proklaly cej mistok miž dvoma desjatylittjamy.

I Bon Jovi, jaki dopomogly vyznačyty take ponjattja jak «rok-gimn», a šče nablyzyly rok-muzyku do «robočogo klasu», aktyvno zmišujučy metal z kantri.

I počatok tvorčogo šljahu Soundgarden — spivzasnovnykiv ğrandžu, jakyj sjagne svogo piku vže u nastupnomu desjatylitti.

Golovnym gurtom važkogo roku visimdesjatyh je, bezumovno, Iron Maiden. Na vidminu vid biľšosti metal-gurtiv togo času, jaki zacyklylysja na svojemu bljuzovomu korinni, Iron Maiden pryvnesly do žanru agresiju ta švydkisť panku, a takož skladnisť muzyčnyh vizerunkiv proğroku. Tak samo jak Led Zeppelin, vony aktyvno vykorystovuvaly mistyčni ta fentezijni temy v svoїh pisnjah, ščo zavdjaky їhnij populjarnosti stalo dovoli rozpovsjudženym u žanri v pryncypi.

Kiľkoma desjatkamy piseń, vypuščenyh vprodovž visimdesjatyh, gurt vyznačyv ne lyše zvučannja važkogo metalu svoїh sučasnykiv ta poslidovnykiv, ale j dav počatok kiľkom pidžanram.

Odnym iz takyh pidžanriv stav treš-metal, zasnovnyceju jakogo stala grupa Metallica. Frontmen «mitly» Lars Uľryh vidverto kazav, ščo bez Iron Maiden jogo gurtu b ne isnuvalo.

Ne vsim pidhodyla agresyvna rok-muzyka, dyvakuvata aľternatyva čy jaskravyj ta gučnyj mejnstrym Prinsa, Madonny čy їhnih koleg. U visimdesjatyh počaly doroslišaty «bebi-bumery», jakyh dosi vvažajuť ostannim zamožnym pokolinnjam. Їhnje vse biľš stabiľne ta rozmirene žyttja potrebuvalo vidpovidnogo saundtreku, tož narodyvsja zapyt na novu muzyku.

Muzyčnyj rynok vidpoviv pojavoju «tyhoї buri». Harakterne zvučannja soul-lejblu Motown, stvorene Marvinom Ğejem u poperedńomu desjatylitti, pid vplyvom latynoamerykanśkyh motyviv, stvorylo nove vidgalužennja poviľnyh, m’jakyh piseń, často balad, na riznomanitni «dorosli» temy. Žanr stav pryhystkom bagaťoh afroamerykanśkyh muzykantiv togo času.

Flagmanom «tyhoї buri» buv gurt Sade, nazvanyj za im’jam vokalistky Šade Adu, brytanky nigerijśkogo pohodžennja.

«Tyha burja» rozpovsjudyla svij vplyv rivnym šarom po vsij industriї. Na dodaču artystiv, jaki vystupajuť u ćomu žanri, їhni kolegy z inšyh naprjamkiv takož staly vključaty podibni treky do svoїh plativok, aby spodobatysja audytoriї zrilyh ljudej.

Zolotyj vik hip-hopu

U 1983 roci malovidomyj pank-gurt Beastie Boys zapysuje trek Cooky Puss. Gurt zasempluvav pisnju Stiva Martina (togo samogo) i v jakosti tekstu vykorystav zapysy svoїh prank-dzvinkiv do mereži prodažu morozyva Carvel — nazva syngla i tytuľnogo treka vzjata vid brendu їhńogo morozyva.

Ce buv peršyj hip-hop trek gurtu u toj čas, koly rep i hip-hop dosi zalyšalysja andergraudnym fenomenom.

Odyn z trekiv synglu buv bez dozvolu vykorystanyj aviakompanijeju British Airways u reklami, za ščo grupa vidsudyla u neї 40 tysjač dolariv, jaki vykorystala dlja orendy spiľnoї kvartyry u Nju-Jorku, de j rozpočalasja nova storinka v istoriї gurtu.

Pislja uspihu syngla Beastie Boys vynajmajuť didžeja i prodjusera dlja žyvyh vystupiv. Jogo im’ja bulo Rik Rubin. Toj svojeju čergoju zapryjateljuvav z takym že fanatom hiphopu Rasselom Simmonsom v universyteti. Razom vony zasnuvaly hiphop-lejbl Def Jam Recordings, zaproponuvaly Beastie Boys kontrakt i nastupnyj syngl gurtu prodjusuvav vže Rubin.

Tak počalasja kar’jera ljudyny, vidpovidaľnoї za zolotu eru hip-hopu ta odnogo z najvažlyvišyh prodjuseriv sučasnosti.

Rik Rubin z dytynstva buv zalučenyj do oldskuľnogo repu — vin duže ljubyv šou Mr. Magic’s Rap Attack na radiostanciї WHBI, i ce bulo jedynym miscem, de možna bulo počuty hiphop-zapysy na radio v ti časy. Prodjuser zavždy vvažav rep prodovžennjam rok-muzyky, ščo bulo nezvyčno, adže todi hiphop stojav na stovpah dysko j fanku (jogo naviť nazyvaly «dysko-rep»).

Tož Rubin razom z Beastie Boys, a takož inšymy artystamy Def Jam, takymy jak Run-DMC, Public Enemy ta LL Cool J, zasnuvaly te, ščo potim nazvuť novoju školoju repu. Krim očevydnyh vplyviv rok-muzyky ta metalu, treky novoї školy buly biľš agresyvnymy, a dominantnoju tematykoju bula sociaľno-polityčna — todi jak oldskuľnyj hiphop vvažaly muzykoju rozvažaľnoju.

Treky hiphopu novoї školy buly značno korotšymy, otže biľše pidhodyly dlja radiorotacij, jaki ne zabarylysja. A za nymy — perši komercijni uspihy v žanri. U 1986 roci plativka Beastie Boys — Licensed to Ill stala peršym v istoriї rep-aľbomom, jakyj sjagnuv peršogo miscja u čarti Billboard. U tomu ž roci vyhodyť kaver Run-DMC na pisnju Walk This Way gurtu Aerosmith, jakyj obydvi grupy vykonaly razom. Cej trek dopomig vyvesty žanr peršyh u mejnstrym ta vidrodyty kar’jeru drugyh pislja bagatoričnyh problem.

Naprykinci visimdesjatyh čerez svarku z prezydentom Def Jam Rik Rubin pokydaje lejbl, pereїždžaje do Los-Andželesa i zasnovuje novu kompaniju zvukozapysu — Def American Recordings.

Zolota era hiphopu lyše rozpočynalasja, gupaly basamy buremni dev’janosti. Bagato Rika Rubina, rozkvit aľternatyvnogo roku, ğrandž i narodžennja brytpopu, bojz- ta gerlz-bendy, ostannij akord Motown, trip-hop, tehno ta masštabni rejvy.

Poperedu bulo najgučniše desjatylittja.