Dar'ja Maruščak
My zvykly nazyvaty žinku-vykladača u školi včyteľkoju, a Natu Žyžčenko
7 cyfr, jaki varto znaty pro ob’jekt ukryttja na ČAES iz proektu Onuka — solistkoju. A jak ščodo rozsliduvačky abo jurystky? Zdajeťsja, ščo ce jakoś «nepravyľno»? Sprobujemo rozibratysja u tak zvanyh feminityvah i zrozumity, dlja čogo їh vykorystovujuť.
Ščo ce vzagali take
Feminityvy — ce slova žinočogo rodu jaki zbigajuťsja z ponjattjamy sliv čolovičogo rodu , ščo naležať do vsih ljudej nezaležno vid їhńoї stati: sekretar — sekretarka, prodjuser — prodjuserka, arhitektor — arhitektorka .
Vidkoly počaly tak govoryty
Nabuvaty pošyrennja v Ukraїni feminityvy počaly naprykinci XX stolittja, hoča do 1973 roku їh možna bulo zustrity v bezliči materialiv. Pryčynu znyknennja lingvisty vbačajuť u rusyfikaciї ukraїnśkoї movy ta pyśma.
Čy pravda, ščo ce prosuvajuť nasampered feministyčni kola?
Aktyvnu pozyciju ščodo pošyrennja feminityviv u movlenni zajmajuť feministky, odnak ce ne označaje, ščo vžyvannja feminityviv — ce їhnja prerogatyva. Pid dijeju najriznomanitnišyh faktoriv, takyh jak suspiľni ruhy, naukovo-tehničnyj progres, rozvytok komunikacij, suspiľstvo postijno zminjujeťsja. Roli ta sociaľni možlyvosti žinok i čolovikiv takož povsjakčas transformujuťsja. Sytuacija storičnoї davnyny vidminna vid śogodnišńoї. Za 100 rokiv stanovyšče žinky zaznalo značnyh zmin na krašče. Kolyś žinky buly pozbavleni možlyvosti navčatyś, zdobuvaty osvitu, ale śogodni vony opanovujuť rizni vydy mystectv, zajmajuťsja sportom, dosjagajuť veršyn u nauci, vstupajuť do vijśka — tož logičnym i pravyľnym bude nazyvaty їhnij fah ta rid zanjať vidpovidno do imennykiv žinočogo rodu.
Jak utvorjujuťsja feminityvy
Isnujuť try osnovni vypadky utvorennja feminityviv:
- Vid osnovy slova, jaka poznačaje predmet: manikjur — manikjurnycja
- Vid maskunilityva (slova čolovičoї stati): student — studentka
- Slovoskladannja: divčyna-geroj (geroїnja), likar-akušer (akušerka)
Sufiksy, za dopomogoju jakyh tvorjaťsja feminityvy (-k, -ycja, -ynja), je istoryčno zakorinenymy ta produktyvnymy, tobto, vid nyh utvorjujeťsja značna kiľkisť novyh sliv.
A jak buty z feminityvamy jaki «rižuť vuho»?
Napevno, ne vsim podobajuťsja «fotografynja», «mystkynja», «ministerka», «filologynja» čy «istorykynja». Ale varto ne zabuvaty pro isnuvannja čymaloї kiľkosti sliv, užyvanyh dlja poznačennja i čolovikiv, i žinok. Zdebiľšogo jdeťsja pro nazvy profesij, kerivnyh posad ta zvań. Pryčyna — raniše taki profesiї maly tiľky čoloviky. Ale z časom vse zminjujeťsja, i todišnij prem’jer cilkom može staty prem’jerkoju, a dyrektor — dyrektorkoju. Cikavyj njuans: slovo «dojarka» vidome usim, ale malo hto znaje, ščo same vid ńogo utvorjujeťsja «dojar». A ot medbrat, do jakogo my zvykly v rozmovnomu spilkuvanni, v dilovyh dokumentah zgidno iz vymogamy poznačajeťsja jak «medsestra» nezaležno vid stati.
Ne zabuvajte pro neobhidnisť «plekaty movu i poloty bur’jan», a takož pro te, ščo dveri slid vidčynyty pani dyrektorci, a do dopovidi zaprosyty kandydatku nauk. Zviľnennja movlennja vid seksyzmu — oznaka horošogo vyhovannja.