Jak dyzajnerka zatrolyla cile misto na Pivdni Ukraїny

Ščo same stalosja i de?

Čym girši spravy iz infrastrukturoju — tym gostriše u mista potreba u vlasnomu «novomu gerbi». Ukraїnśka dyzajnerka vykorystala cju shyľnisť iz satyryčnoju metoju — ale vse vylylosja u pokazovyj kejs togo, jak naspravdi legko možna stvoryty fejkovu novynu i zrobyty iz neju spravžnju.

Pivdeń Ukraїny — terytorija, de roztašovana nyzka portovyh mist. Sered nyh — oblasnyj centr Mykolaїvśkoї oblasti, «misto korabeliv» Mykolaїv. Vže tyždeń tam ne zatyhajuť burhlyvi obgovorennja u socmerežah i naviť miscevyh ZMI ta na telebačenni. Rozigraš iz satyryčnym gerbom mista peretvoryvsja na masštabnu istoriju pro nezdatnisť naviť deputativ ta predstavnykiv inteliğenciї čy žurnalistśkyh kil vidriznjaty vygadku vid pravdy.

Namaľovanyj mykolaїvśkoju dyzajnerkoju Annoju Sapelkinoju «gerb» Mykolajeva u vygljadi «čovna mertvyh» ta palajučogo morja j «oka Saurona» naviv dostatńo šumu ne lyše v lokaľnyh Facebook-spiľnotah, ale j distavsja miscevyh telekanaliv. Istorija odnogo žartu bula by prosto vypadkovym trolinğom v interneti — jakby ne demonstruvala naočno nyzku javyšč, do jakyh shyľni meškanci mist, čynovnyky miscevoї vlady i prosto vyborci, jaki potim golosuvatymuť na miscevyh vyborah.

Z čogo use počalosja?

21 ljutogo 2018 roku mykolaїvśka dyzajnerka publikuje na svoїj storinci satyryčnyj «proekt gerba». Cytujemo avtorku: «Zamisť svjatkovoї galery Bucentavr – korabeľ mertvyh Nagľfar, bašnja Orthank, more, ščo palaje.. i ni, ce ne pentagramma, — ce plan Manganarijevśkogo skveru». Dlja nemiscevyh dekiľka roz’jasneń: popry imidž «mista korablebudivnykiv», jakyj zalyšyvsja Mykolajevu u spadok vid časiv radjanśkoї imperiї, misto stalo sumnozvisnym čerez nyzku incydentiv iz napadamy bezprytuľnyh sobak na miscevyh meškanciv, čerez napruženu kryminogennu obstanovku ta problemy iz dorogamy j suputńoju infrastrukturoju. Ne dodajuť pozytyvu takož uslavleni naviť na zagaľnoukraїnśkomu rivni «budky-pozvonišky» (tak nazyvajuť MAFy, de prodajuť kartky popovnennja rahunku ta cygarky), jaki dovgyj čas «prykrašaly» centraľnu častynu ćogo mista.

Imidž «peršogo mista Ukraїny iz merom-ajtišnikom» — Oleksandrom Senkevyčem — dlja Mykolajeva protryvav nedovgo: predstavnyk odnijeї z demokratyčnyh ukraїnśkyh partij vtratyv ne lyše posadu, ale j doviru vyborciv, jaki za ńogo golosuvaly, čerez superečlyvi upravlinśki rišennja ta vidsutnisť reaľnyh reform. Tomu satyra z «korablem mertvyh» — cilkom logična kreatyvna reakcija na te, ščo v cilomu vidbuvajeťsja u Mykolajevi vže rokiv 5.

Čy skladno rozkrutyty fejk v ukraїnśkyh realijah?

Misceva kreatyvna spiľnota ne lyše žvavo vidguknulasja na satyryčnyj «gerb», ale j odrazu opublikuvala u Facebook repost iz prymitkoju, ščo «gerb» projšov komisiju miśkrady ta buv zatverdženyj. Perša publikacija potrapyla do grupy «Nykolaev – lučšyj gorod» (biľšisť spiľnot ćogo mista dosi tradycijno vedeťsja rosijśkoju movoju, jak ce robyly u raniše dostupnij socmereži «VKontakti»). Sproby pojasnyty, ščo ce — fejk abo žart, osoblyvogo sensu ne maly: biľša častyna učasnykiv publičnyh Facebook-grup poviryly v te, ščo gerb spravžnij i počaly oburjuvatysja tym, ščo vin propaguje satanizm ta agresiju. V inšij publikaciї htoś iz prankeriv dodav, ščo vartisť «redyzajnu» stanovyť 8 mln grn — a avtorkoju je dočka Mykolaїvśkogo eks-genprokurora Anna Sapelkina (avtory rozigrašu naviť ne staly zminjuvaty imeni spravžńoї avtorky).

Vytrat — krim vytrat času ta vlasnoї fantaziї — jak bačyte, majže nemaje: natomisť osnovnu roľ v uspišnomu pošyrenni fejku vidigraje neobiznanisť šyrokogo zagalu iz reaľnym stanom rečej:

• v oblastjah ne buvaje posady genprokurora;
• rozrobka ajdentyky dlja oblastej ne koštuje takyh grošej;
• komisija bez konkursiv ne zatverdžuje zminy do gerbiv.

Jak pidsumok — naviť sama dyzajnerka vyznala, ščo ne očikuvala nastiľky potužnoї medijnoї hvyli vid odnogo žartu.

Cej rozigraš stav nastiľky masštabnym, ščo do obgovorennja na povnomu serjozi pidključylosja ne lyše čymalo «platnykiv podatkiv», ale j narodnyj deputat,  pres-sekretar Upravlinnja ohorony zdorov’ja Mykolaїvśkoї ODA, kolyšnij «mer-ajtišnyk», deputatka frakciї Mykolaїvśkoї miśkrady, golovnyj «po kuľturi» v Mykolajevi i naviť miscevi ZMI.

Čogo včyť nas cja sytuacija z točky zoru rozvytku mist?

Meškanci ukraїnśkyh mist cilkom spokijno možuť poviryty u buď-jaku durnycju pid vygljadom «kreatyvnogo» ta «progresyvnogo» gerba, symvoliky, murala, kompozyciї čy skuľptury. Zakrytisť konkursiv, nezrozumilisť «tvorčyh zadumiv», a golovne — často-gusto vidirvanisť zmin ajdentyky vid realij, jakymy žyvuť mistjany, pryzvodyť do togo, ščo na pidsvidomomu rivni ljudy gotovi do buď-jakogo negatyvnogo scenariju.

I čerez ce — jak i čerez brak elementarnoї funkcionaľnoї gramotnosti ta navyčok perevirky informaciї v interneti — vony gotovi poviryty u buď-jaki tverdžennja ta «fakty». «Aľternatyvna pravda» —ce ne lyše pro vybory, v jakyh peremig Donaľd Tramp. Aľternatyvnu pravdu možna legko «pobuduvaty» na susidnij vulyci.

Čomu ukraїnci nastiľky legko veduťsja na fejky?

Pryčyn može buty dekiľka:

• zakorinena ustanovka na «zradu»: my švydše virymo v te, ščo pogane dijsno spravžnje, aniž v te, ščo ce — satyra, fejk, pohybka, dezinformacija;
• spryjnjattja «vidkativ» ta korupciї jak skladovoї reaľnosti na miscjah: žodnomu z aktyvnyh komentatoriv za usi 7 dniv ne spalo na dumku ani pereviryty najavnisť posady, ani sumy, ani imen ta prizvyšč na dostovirnisť. Nastupnogo razu, koly vy počujete «novynu» čy gučne «rozsliduvannja» iz bagatomiľjonnymy cyframy navproty jakyhoś imen, sprobujte samostijno pereviryty, čy vidpovidaje usja cja informacija dijsnosti;
• funkcionaľna negramotnisť: popry te, ščo kiľkisť dorogyh smartfoniv na dušu naselennja v Ukraїni je nadzvyčajno vysokoju, gromadjanam vse šče brakuje uminnja vykorystaty Vikipediju, pošuk Google, VoxCheckUkraїnśki fakt-čekery zbyrajuť košty na kampaniju perevirky politykiv čy podibni servisy perevirky informaciї. Aby ne staty žertvoju fejkovyh novyn, radymo počytaty, jak rozpiznaty fejkJak rozpiznaty fejkovi novyny ta statti u socmerežah.