Tymofij Nagornyj.png)
Často v mistah i gromadah Ukraїny velosypedna infrastruktura stvorjujeťsja nesystemno i tomu ne stvorjuje očikuvanogo efektu, jakyj by vključav pidvyščennja roli velotransportu v dorožńomu rusi, optymizaciju vulyčnyh prostoriv ta pokraščennja jakosti žyttja meškanciv. Velodorižky možuť prjamuvaty “nizvidky v nikudy” abo vzagali obryvatysja na kožnomu perehresti na šljahu. A veloparkovky — buty leď ne bilja kožnogo zakladu v gromadi, ta doїhaty do nyh bezpečno i zručno dosyť skladno za vidsutnosti produmanyh šljahiv dlja ruhu velosypedystiv.
Buď-jaka infrastrukturna systema maje projty logični etapy: planuvannja — projektuvannja — realizacija. Velosypedna infrastruktura ne je vyključennjam, tomu її stvorennja maje ğruntuvatysja na strategičnomu bačenni rozvytku gromady, її transportnoї systemy, rekreaciї j turyzmu. Planujučy svoje jevropejśke majbutnje, terytoriaľni gromady vrahovujuť velotransport sered perspektyvnyh cilej u strategičnyh ta mistoplanuvaľnyh dokumentah na period 20 rokiv. Biľš progresyvni jduť dali j zalučajuť providnyh fahivciv dlja rozrobky galuzevyh dokumentiv u sferi transportu — Planiv staloї miśkoї mobiľnosti. Dlja najbiľš konkretnogo i optymaľnogo planuvannja velosypednoї mereži j maršrutiv gromady, suputńoї infrastruktury ta čitkogo rozuminnja perspektyvy ćogo vydu transportu na lokaľnomu rivni rozrobljajuť Koncepciju rozvytku velosypednoї infrastruktury.
Aby pobačyty zagaľnu kartynu gotovnosti gromad Ukraїny do rozvytku sučasnoї ekologičnoї mobiľnosti, fahivci projektnoї komandy Bike City consulting proanalizuvaly vsi 1469 terytoriaľnyh gromad Ukraїny na predmet bažannja rozvytku veloinfrastruktury v miscevyh strategičnyh dokumentah.
.png)
Perši Koncepciї rozvytku veloinfrastruktury (skoročeno — Velokoncepciї) v Ukraїni stvorjuvalysja u 2010-2014 rokah majže paraleľno u riznyh kutočkah našoї deržavy — Izmaїli (Odeśka obl.), Dolyni (Ivano-Frankivśka obl.), Jevpatoriї (AR Krym), Ternopoli, Donećku i Černigovi. Stanom na počatok 2024 roku zatverdženi vže 38 takyh dokumentiv dlja mist, terytoriaľnyh gromad, a podekudy — dlja cilyh oblastej. Tak, Zakarpatśka ta Ivano-Frankivśka oblasti majuť vlasni strategični dokumenty z rozvytku veloinfrastruktury, jaki možuť staty pidstavoju dlja projektuvannja i vprovadžennja mižmiśkyh, turystyčnyh abo rekreacijnyh velomaršrutiv (vrahovujučy potencial cyh girśkyh regioniv).
Velokoncepciї Zakarpatśkoї ta Ivano-Frankivśkoї oblastej
Narazi neobhidnisť rozrobky strategičnogo dokumenta z rozvytku velosypednoї infrastruktury na miscevomu rivni vyznačena vidpovidnym deržavnym standartom Ukraїny u 2020 roci. Biľšisť oblasnyh centriv ta stolycja Ukraїny vže majuť zatverdženi Velokoncepciї. Gromady takyh oblasnyh centriv jak Žytomyr, Dnipro i Čerkasy rozrobyly Koncepciї rozvytku veloinfrastruktury, odnak očikujuť na їhnje zatverdžennja miśkymy radamy. Poltava mala takyj dokument, rozrahovanyj na period 2016-2020 r. Natomisť, Kropyvnyćkyj, Rivne, a takož tymčasovo okupovani Luganśk, Simferopoľ ta Sevastopoľ šče ne počynaly rozrobku dokumentiv, nacilenyh na rozvytok velotransportu.
Velokoncepciї Užgoroda, Kyjeva i Hersona
U hodi reformy decentralizaciї, z 2017 r. dosvid rozrobky Velokoncepcij bulo pošyreno na terytoriaľni gromady, ščo dozvoljaje biľš integrovano pidhodyty do planuvannja veloinfrastruktury terytoriї navkolo administratyvnogo centru. Narazi najbiľšu kiľkisť Koncepcij rozvytku veloinfrastruktury zatverdženo u Poltavśkij oblasti (6 gromad) ta Černigivśkij oblasti (5 gromad). Odnak žodna gromada p’jaty oblastej Ukraїny (Sumśka, Rivnenśka, Čerkaśka, Kirovogradśka ta Luganśka) dosi ne mala zatverdženyh strategičnyh dokumentiv abo planiv rozvytku veloinfrastruktury. Efektyvnisť rozroblenyh Velokoncepcij zrostaje z rokamy i rozvytkom ekspertnoї spiľnoty — standartyzovani tekstovi dokumenty postupajuťsja sučasnym fahovym doslidžennjam, ščo vključajuť, krim analityčnoї častyny i propozycij (na osnovi rezuľtativ partysypaciї), — kartoshemy, kreslennja, diagramy ta inši grafični materialy, poklykani maksymaľno spryjaty realizaciї cilej dokumenta v podaľšomu.
Napovnennja Velokoncepciї Nižynśkoї gromady
P’jať oblasnyh centriv — Vinnycja, Dnipro, Poltava, Zaporižžja, Herson — i sim velykyh mist — Kryvyj Rig (Dnipropetrovśka obl.), Myrgorod i Kremenčuk (Poltavśka obl.), Čortkiv (Ternopiľśka obl.), Slov’janśk (Donećka obl.), Bila Cerkva (Kyїvśka obl.) i tymčasovo okupovanyj Melitopoľ (Zaporiźka obl.) zatverdyly Programu abo Plan rozvytku velosypednoї infrastruktury. Ce biľš praktyčnyj dokument, jakyj vyznačaje priorytetni diljanky u misti abo gromadi dlja poetapnogo projektuvannja i realizaciї velomereži u konkretni časovi ramky, tomu pryjmajeťsja na period 3-5 rokiv. Programa/plan rozvytku veloinfrastruktury je po svoїj suti planom zahodiv z realizaciї velomereži ta velomaršrutiv u gromadi jak realizacija zasad, zakladenyh u Koncepciї rozvytku veloinfrastruktury. Faktyčno, na śogodni takyj dokument v dejakyh gromadah nepovnocinno zaminjuje soboju ostannju, hoča v Melitopoli, Hersoni, Myrgorodi j Kremenčuku vony obydvoje je čynnymy. U Mykolajevi rozroblenyj Plan z prosuvannja velosypednoї mobiľnosti, odnak dosi ne zatverdženyj miśkoju radoju.
Programy/plany rozvytku veloinfrastruktury u Vinnyćkij gromadi, Mykolajevi ta Hersoni
Plany staloї miśkoї mobiľnosti je biľš šyrokymy strategičnymy dokumentamy, jaki vrahovujuť rozvytok usih vydiv transportu (obov’jazkovo vključajučy velotransport) u misti abo gromadi. Narazi vony rozrobleni za zagaľnopryjnjatoju mižnarodnoju metodykoju lyše u šesty velykyh mistah Ukraїny — Žytomyri, Užgorodi, Poltavi, Mykolajevi, Lvovi, Kam’janci-Podiľśkomu (Hmeľnyćka obl.), a takož u Ternopiľśkij miśkij terytoriaľnij gromadi. Shožymy na cej dokument za svojeju suttju je Kompleksna strategija miśkogo transportu i prostorovogo rozvytku m. Vinnycja ta Strategija mobiľnosti ta rozvytku transportnoї infrastruktury Irpinśkoї gromady (Kyїvśka obl.). Za aktyvnoї pidtrymky mižnarodnyh organizacij Plany staloї miśkoї mobiľnosti takož rozrobljalysja u Kyjevi, Dnipri, Hersoni j Kolomyї (Ivano-Frankivśka obl.), ale narazi ne zatverdženi. Natomisť, u 2024 roci tryvaje robota nad podibnymy dokumentamy dlja Nadvirnjanśkoї (Ivano-Frankivśka obl.) ta Voznesenśkoї (Mykolaїvśka obl.) terytoriaľnyh gromad.
Plany staloї miśkoї mobiľnosti Mykolajeva, Ternopiľśkoї gromady ta Žytomyra
Vidpovidno do Zakonu Ukraїny “Pro zasady deržavnoї regionaľnoї polityky” na lokaľnomu rivni rozrobljajuťsja Strategiї rozvytku terytoriaľnyh gromad. Za informacijeju Ministerstva vidnovlennja, stanom na berezeń 2024 roku 56% terytoriaľnyh gromad vže majuť zatverdženi Strategiї, a 35% — narazi їh rozrobljajuť. Odnak, majže polovyna vid uže zatverdženyh Strategij (377 gromad) vže progolosyty rozvytok veloinfrastruktury odnijeju zi svoїh operatyvnyh cilej ta/abo zavdań. Absoljutnym liderom z ćogo pokaznyka, tak samo jak za kiľkistju Velokoncepcij, je Poltavśka oblasť (33 gromady abo 55% vid zagaľnoї kiľkosti). Takož ponad polovyna gromad Lvivśkoї oblasti maje zatverdženi Strategiї z urahuvannjam veloinfrastruktury, a Ivano-Frankivśka i Černivećka oblasti “doganjajuť” lideriv na rivni 40-42%. Na rivni administratyvnyh rajoniv sytuacija shoža — velotransport vyznajuť svoїm strategičnym priorytetom vsi gromady Lubenśkogo rajonu (Poltavśka obl.), 83% gromad Javorivśkogo rajonu (Lvivśka obl.), 80% gromad Korjukivśkogo rajonu (Černigivśka obl.) ta 70% Dnistrovśkogo rajonu (Černivećka obl.). Odnak, cej naprjamok ne buv vrahovanyj u Strategijah rozvytku gromad Bolgradśkogo i Berezivśkogo rajoniv (Odeśka obl.), Golovanivśkogo rajonu (Kirovogradśka obl.), Zvenygorodśkogo rajonu (Čerkaśka obl.), Šostkynśkogo rajonu (Sumśka obl.), Berdyčivśkogo rajonu (Žytomyrśka obl.), a takož deokupovanyh Kup’janśkogo i Lozivśkogo rajoniv (Harkivśka obl.). Nad Strategijeju rozvytku Lozivśkoї gromady narazi aktyvno pracjujuť naukovci j studenty Kyїvśkogo nacionaľnogo universytetu imeni Tarasa Ševčenka, tomu je spodivannja na te, ščo buduť vrahovani najsučasniši tendenciї prostorovogo planuvannja.
U procesi formuvannja ob’jednanyh terytoriaľnyh gromad u 2018-2019 rokah CANactions bulo provedeno projekt Hromada, pid čas jakogo eksperty rozrobyly Koncepciї integrovanogo rozvytku dlja 30 terytoriaľnyh gromad iz 20 oblastej Ukraїny. Ci novitni strategični dokumenty, rozrobleni za adaptovanymy jevropejśkymy pidhodamy miśkogo i regionaľnogo rozvytku, mistjať plany z rozvytku veloinfrastruktury indyviduaľno dlja kožnoї gromady. Prote, stanom na 2024 rik lyše Jakušynećka terytoriaľna gromada (Vinnyćka obl.) pryjnjala Koncepciju integrovanogo rozvytku na oficijnomu rivni j integruvala її zi svojeju Strategijeju rozvytku.
Z ogljadu na zakonodavču zobov’jazanisť rozrobyty cej dokument, cym zazvyčaj zajmajeťsja speciaľno stvorena rišennjam miscevoї rady roboča grupa, do skladu jakoї vhodjať zdebiľšogo štatni pracivnyky organu miscevogo samovrjaduvannja ta jogo vykonavčogo komitetu. Tobto, ne zalučajuťsja nezaležni fahivci, analityky, dyzajnery, kartografy toščo. Sama robota nad Strategijeju spyrajeťsja na “Metodyčni rekomendaciї ščodo porjadku rozroblennja, zatverdžennja, realizaciї, provedennja monitoryngu ta ocinjuvannja realizaciї strategij rozvytku terytoriaľnyh gromad”, tomu často taki dokumenty v riznyh gromadah i oblastjah shoži miž soboju. Ale pry analizi konkretnyh detalej strategičnyh dokumentiv, napryklad vrahuvannja rozvytku veloinfrastruktury, vyplyvajuť cikavi osoblyvosti.
Perevažno terytoriaľni gromady rozgljadajuť vlaštuvannja turystyčnyh velosypednyh maršrutiv, často nehtujučy rozvytkom same transportnoї velomereži, nezvažajučy na pidlaštovanu pid ce sučasnu normatyvnu bazu (deržavni budiveľni normy i standarty).
Značna kiľkisť terytoriaľnyh gromad u rezuľtatah opytuvannja meškanciv u ramkah rozrobky Strategiї zaznačyla, ščo v sferi transportnoї infrastruktury respondenty velyku uvagu zvernuly na “vidsutnisť velodorižok” abo “nedostupnisť velomaršrutiv”. Natomisť, častyna gromad ne peredbačyla vyrišennja cijeї problemy u strategičnomu dokumenti. Dejaki gromady proponujuť vyrišuvaty pytannja ruhu velosypedystiv čerez vstanovlennja velosypednyh parkovok (bez zabezpečennja zručnyh šljahiv miž nymy) čy prydbaty velosypedy dlja pracivnykiv zakladiv sociaľnogo obslugovuvannja. U Strategiї rozvytku odnijeї z gromad Černigivščyny zaplanovano rozv’jazaty vidsutnisť velomaršrutiv za dopomogoju kupivli velotrenažera. Natomisť, terytoriaľna gromada na Dnipropetrovščyni poetyčno progološuje odnijeju z operatyvnyh cilej “Velosypednu dobu jak nastupnyj etap evoljuciї”.
Strategiї rozvytku Smidynśkoї gromady (Volynśka oblasť), Slavutyča i Mariupolja
Takym čynom, stanom na berezeń 2024 roku, lyše 27% terytoriaľnyh gromad Ukraїny majuť zatverdženi strategični dokumenty z urahuvannjam rozvytku velosypednogo transportu.
Zagaľna kartyna strategičnogo planuvannja veloinfrastruktury v Ukraїni demonstruje neodnoznačnisť. Speršu može zdatysja, ščo najbiľša koncentracija takyh dokumentiv u zahidnyh oblastjah Ukraїny (tak vono i je, osoblyvo u Lvivśkij i Černivećkij oblastjah), natomisť lyše 16% gromad Ternopiľśkoї i Rivnenśkoї oblastej vrahuvaly cej naprjamok rozvytku. Z inšogo boku, je inšyj klaster — Velokoncepciї ta Strategiї rozvytku gromad z urahuvannja veloruhu pošyreni u Poltavśkij ta Černigivśkij oblasti ta značno menšoju miroju u susidnih z nymy regionah. 52 gromady v riznyh oblastjah majuť rozrobleni dokumenty, jaki narazi ne pryjnjati miscevymy radamy abo vidterminovani u 2022 roci čerez povnomasštabne vtorgnennja rosiї. Skladnoju je sytuacija na tymčasovo okupovanyh terytorijah — blyźko 15% gromad pryjnjaly strategični dokumenty z urahuvannjam veloinfrastruktury do vtorgnennja rosijśkyh okupantiv. Ce stane odnym iz nagaľnyh pytań formuvannja їhńoї žyttjezdatnosti ta jevropejśkogo majbutńogo pislja deokupaciї.
Majučy strategični abo mistoplanuvaľni dokumenty ščodo rozvytku veloruhu, gromada može zalučaty grantovi košty, braty učasť u programah rozvytku vid ukraїnśkyh i mižnarodnyh fondiv, proponuvaty dlja finansuvannja konkretni projekty, jaki pidvyščať bezpeku ruhu v gromadi, її stijkisť i jakisť žyttja meškanciv. A prjamo zaraz vaša gromada može vzjaty učasť u konkursi “Velogromady” i vygraty rozrobku velomaršrutu vid providnyh ukraїnśkyh fahivciv absoljutno bezkoštovno. Ščoričnyj vseukraїnśkyj vidkrytyj arhitekturnyj konkurs “Velogromady” z infrastrukturnogo oblaštuvannja velomaršrutu v gromadah organizovujuť U-Cycle (gromadśka organizacija «Asociacija velosypedystiv Kyjeva») u partnerstvi z projektnoju komandoju Bike City consulting. Zajavky vid gromad pryjmajuťsja do 28 bereznja 2024 roku.
