Natalija Sokolovśka
U rozrobnykiv sociaľnoї mereži Facebook ambicijnyj i vodnočas motorošnyj plan — navčytysja čytaty ljudśki dumky. Internet-gigant maje namir pobuduvaty bezposerednij mist miž mozkom i komp’juterom. «Ščo jakby vaši dumky odrazu z’javljalysja drukom?», — rytoryčno zapytuje Regina Dugan, glava grupy Building 8, jaka u skladi Facebook vidpovidaje za rozrobku eksperymentaľnogo obladnannja. Vystupajučy na konferenciї rozrobnykiv, vona prodemonstruvala video, na jakomu žinka «drukuje» visim sliv za hvylynu bezposeredńo zi sceny. Za slovamy Dugan, za kiľka rokiv її komanda spodivajeťsja predstavyty systemu, jaka zdatna bude bezzvučno peretvorjuvaty na tekst do sta sliv za hvylynu, pyše redakcija Gizmondo.
«Ce u p’jať raziv švydše, niž vy možete drukuvaty na vašomu smartfoni j zapysuvatymuťsja bezposeredńo vaši dumky», — zaznačyla vona.
Vaša mozkova dijaľnisť mistyť biľše informaciї, niž te, jak zvučyť slovo i jak vono pyšeťsja, ale j semantyčnu informaciju pro te, ščo ce slovo označaje
Takogo rodu interfejsy — ne novyna. Zazvyčaj cja tehnologija vykorystovujeťsja dlja likuvannja psyhičnyh zahvorjuvań abo vidnovlennja pam’jati. Napryklad, tak reabilitujuť soldativ, jaki perežyly potrjasinnja pid čas vijny. Ale propozycija Facebook može vyjavytysja biľš revoljucijnoju — tehnologija, jaka dozvoljaje ne vidvolikatysja na klaviaturu abo sluhavku, koly hočeťsja peredaty informaciju druzjam. Shože, nastupnyj krok — ce svit, u jakomu komunikacija zdijsnjuvatymeťsja lyše syloju dumky.
Krim togo, pid čas konferenciї Dugan pokazala tehnologiju, jaka dozvoljaje «čuty» i «bačyty» za dopomogoju vibracij na škiri. Ce ščoś na kštalt šryftu Brajlja, jakyj, odnak, pracjuje za dopomogoju systemy sensoriv. Predstavnycja Facebook pokazala video, u jakomu žinka zmogla točno identyfikuvaty, jaki ob’jekty obrani na tačskini, ğruntujučyś na sygnalah, jaki їj peredav komp’juter na speciaľnyj braslet.
Poky lyše mriї
Odnak viziї pro te, telepatija stane reaľnistju, poky ščo zalyšajuťsja lyše ambitnymy planamy. Nyni naukovcjam vdalosja vykorystaty interfejs «mozok-komp’juter», tobto pobuduvaty funkcionujučyj bezposerednij zv’jazok, lyše dlja togo, ščob ljudyna mogla kontroljuvaty kincivky-protezy.
Stymuljuvaty koru golovnogo mozku tehnologično nabagato prostiše, niž «čytaty» ljudśki dumky j «perekladaty» їh u kod, jakyj zmože «zrozumity» komp’juter. Kinceva meta cyh planiv — stvoryty onlajn-svit, jakyj u biľšij miri pov’jazanyj z reaľnistju. «Naš mozok stvorjuje stiľky informaciї, jakoї vystačyť dlja togo, ščob peredavaty onlajn 4 fiľmy u jakosti HD ščosekundy. Problema u tomu, ščo sposib, u jakyj my najkrašče otrymujemo informaciju — usna mova — može peredavaty takyj obsjag informaciї, jak modem 1980h rokiv», — zaznačyv glava kompaniї Facebook Mark Cukerberg.
My pracjujemo nad systemoju, jaka dozvolyť vam drukuvaty vaši dumky bezposeredńo. Ce u p’jať raziv švydše, niž vy možete śogodni drukuvaty z telefona
Cukerberg takož utočnyv, ščo, imovirno, cja tehnologija bude vprovadžena u formi aksesuaru i vyrobljatymeťsja masovo.
Ne vse tak prosto
Meta pojednaty ljudśkyj mozok z komp’juterom — dovoli optymistyčna i vidkryvaje bagato možlyvostej. Ale ne slid zabuvaty, ščo vse ž taky organizm pracjuje za zovsim inšymy pravylamy. Jogo ne možna «peremotaty», «perezavantažyty» čy «onovyty». Utim, pryncyp roboty ljudśkogo mozku peredusim vidriznjajeťsja tym, ščo vin ne «zberigaje» informaciї tak, jak ce robyť komp’juter i nemožlyvo prosto peregljanuty informaciju, koly zamaneťsja. Adže jakby ce bulo tak, to možna bulo by bez problem prygadaty, ščo vy їly na obid v konkretnyj deń 20 rokiv tomu.
Vlasne biologičnyj mehanizm — ljudśkyj mozok — funkcionuje nabagato skladniše, niž dobre nalagodženyj tehničnyj mehanizm. Poky ščo nauka ne dosjagnula uspihiv u tomu, ščob vynajty sposib, jak jogo kontroljuvaty čy vplynuty na jogo robotu. Koly-nebuď naukovci spodivajuťsja, ščo taky vdasťsja pidključaty elektrody ta takym čynom dopomogty poboroty depresiju. Vprodovž desjatyliť DAPRA investuvala desjatky miľjoniv dolariv na te, aby doslidyty cju sfery. I nyni dosi nevidomo naviť te, u jaki diljanky mozku potribno «vtrutytysja» dlja togo, ščoby vzjatysja za likuvannja depresiї.
Tomu informaciju pro te, ščo Facbook za kiľka rokiv navčyťsja «čytaty» dumky slid spryjmaty z doleju skepsysu. Krim togo, slid pam’jataty, ščo sproba nalagodyty bezposerednij zv’jazok miž tehnikom i ljudśkoju svidomistju — daleko ne novyna. Navpaky, ce dovoli davnja tradycija. Šče v ujavlenni fizyka j filosofa Rene Dekarta v VI stolitti organizm ljudyny čy tvaryny buv ne mašynoju i ljudśkym mehanizmom. Z jogo točky zoru, spryjnjattja ta pam’jať, dumky j vnutrišni pragnennja «zdijsnjujuťsja v cij mašyni, jak ruh koliščat godynnyka». U XIX stolitti matematyk German fon Geľmgoľc porivnjav mozok ljudyny z telegrafom. Inšyj matematyk — Džon Nojmann u svoїj knyzi «Komp’juter i mozok» zaznačyv, ščo ljudśka nervova systema «v peršu čergu cyfrova».
Z časom tehnologiї zminjujuťsja, a razom z nymy rytoryka j metafory. Utim, poky ščo naukovi dosjagnennja ne zumily sprostuvaty tezu pro te, ščo biologičnyj organizm ne funkcionuje za pryncypamy skladnogo mehanizmu.