Mykola Gandzjuk
Na dorogah vse častiše možna zustrity nezvyčajnyj vyd transportu — elektromobiľ. Popyt na take avto postijno zrostaje — perš za vse, čerez ekonomični kryzy, zbiľšennja vartosti benzynu i gazu, pogiršennja ekologiї. Jak vse počynalosja kolyś?
Perši elektromobili
Elektromobiľ vygotovlenyj raniše za dvygun vnutrišńogo zgorjannja. Jak by dyvno ce ne zvučalo: 1839 roku Robert Anderson rozrobyv prototyp elektroavtomobilja. Avtomobiľ, shožyj na vizok iz elektrodvygunom, buv stvorenyj u 1841 roci. Zgodom na mižnarodnij vystavci elektryky u Franciї bulo predstavleno elektromobiľ Gustava Trove, jakyj buv trykolisnym, dosjagav švydkosti 12 km/god, maksymaľna daľnisť hodu — 26 km. Zgodom pidtjagnulysja j nimci. Peršyj nimećkyj elektromobiľ Flokena stvoryly 1888 roku.
Počatok HH stolittja
U 1901 roci Ferdynand Porše rozrobyv gibrydne avto Lohner–Porsche Mixte Hybrid iz motor–kolesamy, kožne z jakyh potužnistju 2,5–3,5 k.s., na korotkyj čas rozvyvaly potužnisť do 7 k.s. Zamisť važkyh batarej jak džerela energiї avto bulo osnaščene dvygunom vnutrišńogo zgorjannja, ščo vykonuvav roľ generatora.
Spočatku zapas hodu i švydkisť elektromobiliv ta benzynovyh «ekipaživ» bula pryblyzno odnakovoju. Nedolikom rannih elektromobiliv stala skladna systema pidzarjadky. Oskiľky todi ne isnuvalo vdoskonalenyh peretvorjuvačiv pereminnogo strumu na postijnyj, zarjadku zdijsnjuvaly vkraj skladnym sposobom. Ščoby pidzarjadyty «zaliznogo konja», potriben buv elektromotor, ščo pracjuvav vid zminnogo strumu j krutyv val generatora, do jakogo pid’jednuvaly batareї elektromobilja. U 1906 roci vynajšly porivnjano prostyj v ekspluataciї diodnyj mist (vyprjamljač strumu). Odnak ce ne vyrišylo po suti problemu pidzarjadky. Vidtak rozvytok elektromobiliv jak zasobiv peresuvannja praktyčno zupynyvsja.
Renesans 1960-h
Vidrodžennja interesu do elektromobiliv vidbulosja v 1960–ti roky čerez ekologični problemy avtotransportu i osoblyvo u 1970–ti. Todi rizko zrosla cina na benzyn jak rezuľtat energetyčnoї kryzy 1973 roku. Vtim, interes tryvav nedovgo: pislja 1982 roku kon’junktura naftovogo rynku znovu zminylasja.
Kalifornija zavdaje udaru
Na počatku 1990–h štat Kalifornija buv odnym z najbiľš zagazovanyh regioniv SŠA. Kalifornijśkym Komitetom Povitrjanyh Resursiv (CARB) bulo pryjnjate rišennja. U 1998 roci 2% iz prodanyh u Kaliforniї avtomobiliv ne povynni stvorjuvaty vyhlopiv, a do 2003 roku takyh avtivok maje staty 10%. Kompanija General Motors vidreaguvala odnijeju z peršyh i 1996 roku počala serijnyj vypusk modeli EV1 z elektryčnym pryvodom. Osoblyvistju avtivky bulo te, ščo vona ne prodavalasja za povnoju cinoju, a bula pryznačena dlja zdači v lizyng.
Dejaki avtovyrobnyky takož počaly prodaž elektromobiliv v Kaliforniї. Osnovnoju masoju korystuvačiv EV1 stala gollivudśka bogema. Vśogo z 1997 roku v Kaliforniї bulo prodano blyźko 5,5 tys avtivok vid riznyh vyrobnykiv. Sudjačy z їhnih vidgukiv, cja perša mašyna duže podobalasja vlasnykam, tož nastupnym krokom povynen buv staty počatok masovogo prodažu elektromobiliv.
Vtim, ekologičnoї revoljuciї ne stalosja. Naftovyrobnyky domoglysja skasuvannja zakonu, rozumijučy nebezpeku togo, ščo elektromobili mogly vytisnyty zvyčajni avtomobili. CARB zminyv vymogu nuľovoї emisiї na vymogu duže nyźkoї. Koly splyv termin lizyngu EV1 (u 2002—2003 rokah), kompanija General Motors (vsupereč vlasnym zapevnennjam) vidmovylasja podovžyty vypusk avtivky abo prodaty avtomobili tym korystuvačam, jaki vyslovljuvaly take bažannja i buly gotovi vykupyty mašyny. Natomisť majže vsi zrobleni elektromobili bulo vylučeno u korystuvačiv (tiľky «Toyota» zalyšyla vlasnykam elektryčni RAV–4). Okremi ekzempljary avtivok podaruvaly muzejam. Formaľnoju pryčynoju vylučennja elektromobiliv nazyvalosja nibyto zakinčennja terminu služby akumuljatoriv
Na scenu vyhodyť Ilon Mask — ta inši gravci
Ekscentryčnyj vynahidnyk, rozrobnyk ta menedžer-revoljucioner — jak jogo tiľky ne nazyvaly
5 mifiv, jaki zrujnuvav Ilon Mask — ta knyga pro ńogo. Same zavdjaky jomu ta jogo seriї elektromobiliv Tesla vidbulosja vidrodžennja elektromobiliv jak perspektyvnogo vydu transportu. Vin ne buv samotnim u svojemu pragnenni zrobyty elektromobiľ dostupnym ta pošyrenym vydom transportu. Odnak usi jogo konkurenty čy kompaniї-analogy biľše zahopljuvalysja eksperymentamy, aniž reaľnymy serijnymy modeljamy. 22—23 travnja 2010 roku pereroblena v elektromobiľ Daihatsu Mira EV, tvorinnja Japonśkogo klubu, proїhala 1003,184 km na odnomu zarjadi akumuljatora.
24 serpnja 2010 r. elektromobiľ «Venturi Jamais Contente» z litij–ionnymy akumuljatoramy, na solonomu ozeri u štati Juta, vstanovyv rekord švydkosti 495 km/g na dystanciї v 1 km. Prognozuvalosja, ščo do 2015 roku rynok elektrotransportu dosjagne $227 mlrd — i cej prognoz praktyčno spravdyvsja. Vtim, golovnymy peremožcjamy v ćomu segmenti staly ne predstavnyky azijśkyh kompanij, a amerykaneć — Ilon Mask — ta jogo kompanija Tesla
Ilon Mask za 4 roky hoče stvoryty nejrointerfejs dlja mozku. Domigsja vin ćogo za rahunok eksperymentiv ta novatorstva, a takož maksymizaciї zručnosti ta kontroľovanosti avto. Z ogljadu na sporudžennja tak zvanoї «Gigafabryky» ta innovacijnoї modeli prodaživ za poperednim zamovlennjam perspektyvy Tesla biľš niž pozytyvni.
Jak zaohočuť perehid na ekoavtivky?
Najbiľšyj vidsotok sered zagaľnoї kiľkosti novyh prydbanyh avto na elektryci sered jevropejśkyh kraїn (do 20%) bulo zafiksovano u Norvegiї zavdjaky kompensacijam na prydbannja elektroavtomobiliv vid urjadu. Do reči, urjadovi piľgy ščodo kredytuvannja čy kupivli za povnu vartisť elektromobiliv vplyvajuť na te, jak prodajeťsja taka tehnika. Napryklad, u Daniї vidsotok elektromobiliv sered prydbanyh novyh avtivok naviť zmenšyvsja u 2016 čerez skasuvannja takyh piľg.
Pošyrennju elektrotransportu spryjaje rozbudova infrastruktury. Stanom na 2015 rik u sviti bulo 1 mln pryvatnyh zarjadnyh prystroїv, 162 tys publičnyh zvyčajnyh zarjadnyh stancij dlja elektroavto i 28 tys publičnyh švydkyh pidzarjadnyh stancij. Za prognozamy IRENA, do 2030 roku u sviti bude 160 mln elektromobiliv. Vsja cja tehnika spožyvatyme 30% vyroblenoї na planeti elektroenergiї.