🔥 Blokčejn, majning ta riznovydy tokeniv: kryptoterminy, jaki potribno znaty

Často nam zdajeťsja, ščo my rozbyrajemosja u krypti ta znajemo pro neї majže vse, osoblyvo, jakščo investujemo u projekty, beremo učasť v IDO čy torgujemo na birži. Na peršyj pogljad, ce tak, ale buvajuť vypadky, koly my majemo progalyny v osnovah.

Tož my vyrišyly sklasty kryptoslovnyk z prostymy pojasnennjamy terminiv, jakyj podilyly na try častyny dlja zručnosti.

U peršij častyni my pogovorymo pro blokčejn, majning, halving, algorytmy konsensusiv ta bezposeredńo bitkoїny, stejblkoїny ta aľtkoїny.

Blokčejn

Poslidovnisť vzajemopov’jazanyh blokiv informaciї, de kožen nastupnyj blok vkazuje na dani, ščo zberigajuťsja u poperedńomu bloci. Zapysy, jaki zbereženi v blokčejni, ne možuť buty vydaleni abo zmineni, tož vony zahyščeni vid pidrobky. Ščob zminyty informaciju potribno provesty novu tranzakciju, ale usi poperedni tranzakciї zberežuťsja takož.

​​Napryklad, pry operacijah iz kryptovaljutamy u lancjužku blokiv mistyťsja informacija pro vsi včyneni koly-nebuď operaciї z bitkoїnamy. Zokrema, zgidno z danymy YCharts, u 2022 roci korystuvači ETH zdijsnyly 408,5 mln tranzakcij, ščo na 338% vyšče, niž na BTC, de bulo 93,1 mln tranzakcij. U seredńomu za dobu korystuvači ETH robyly blyźko 1,1 mln tranzakcij, a v mereži BTC cej pokaznyk stanovyv 255 tysjač.

Majning

Proces stvorennja novyh blokiv u mereži Bitcoin abo inšyh tokeniv, jaki pracjujuť na algorytmi PoW. Zazvyčaj majning zvodyťsja do vyrišennja pevnoї matematyčnoї zadači, koly komp’juter maje peršym «vgadaty» kod hešu vypadkovym pidborom. Tož rezuľtat nasampered zaležyť vid potužnosti obladnannja, čym vony vyšči, tym biľše hešiv vgadujeťsja, a blokiv stvorjujeťsja.

Majnery otrymujuť nagorodu u vygljadi novyh monet, tož ce jedynyj sposib emisiї bitkoїnu. Krim ćogo, majning vidpovidaje za perevirku tranzakcij u blokčejni.

Zagalom, majning prypynyťsja jak tiľky v globaľnij systemi bude dobuto 21 mln bitkoїniv. Očikujeťsja, ščo ostannij blok bude dobutyj u 2140 roci.

PoW (Proof-of-Work)

Algorytm konsensusu, zavdjaky jakomu v blokčejni vidbuvajeťsja dodavannja novogo bloku ta pidtverdžennja tranzakcij.

Oskiľky v blokčejni nemaje centraľnogo organu, jakyj by reguljuvav usi procesy, potriben konsensus — tobto, zgoda učasnykiv mereži pro te, ščo vsi vykonujuť pravyla i bloky dobuto v česnyj sposib.

Proces majningu bitkoїna dosjagaje konsensusu čerez algorytm Proof of Work abo «dokaz vykonanoї roboty». Ce proces otrymannja uzgodženyh rezuľtativ roboty usih korystuvačiv mereži. Tobto, dodavaty novi bloky do kryptovaljutnogo lancjuga možuť ne vsi — lyše ti korystuvači, ščo dovely svoї možlyvosti ce zrobyty.

Mehanizm PoW buv peršym algorytmom konsensusu u kryptovaljuti.

PoS (Proof-of-Stake)

Aľternatyvnyj PoW algorytm dosjagnennja konsensusu pry zapysu bloku v blokčejn, pry jakomu jmovirnisť zapysu novogo bloku v blokčejn ta otrymannja vidpovidnoї vynagorody proporcijna častci volodinnja monetamy korystuvača u mereži.

Jogo predstavyly u 2011 roci, jak aľternatyvu PoW, ščob minimizuvaty vytraty energiї dlja vyrišennja zadač. Proces emisiї krypty za dopomogoju PoS nazyvajeťsja foržyngom ta ne peredbačaje stvorennja novyh blokiv, oskiľky vony stvoreni iz samogo počatku.

Ne treba vyrišuvaty žodnyh zadač, adže učasnyk, jakomu naležatyme nastupnyj blok, pidbyrajeťsja systemoju. Jmovirnisť vygrašu zaležyť vid kiľkosti monet u mereži — u kogo biľše, u togo vyšče šansy. Tobto, systema «dovirjaje» korystuvačam z dovšym dosvidom roboty u mereži. Čym biľše vy investujete u kryptovaljutu protokolu PoS, tym biľše vy otrymajete u rezuľtati.

Narazi PoS — najbiľš populjarnyj algorytm konsensusu, na osnovi jakogo pobudovani Cardano, Solana, Tezos toščo.

Otrymaty pasyvnyj dohid vid zablokovanyh na kryptovaljutnomu gamanci monet, jaki pracjujuť na algorytmi konsensusu Proof-of-Stake (PoS) čy jogo riznovydah, možna za dopomogoju stejkingu. U ńomu monety prodovžujuť naležaty vlasnyku, zahyščeni smart-kontraktom, a peredajuťsja lyše їhni prava.

Take zalučennja kryptoaktyviv vykorystovujeťsja dlja pidtrymky mereži blokčejn i pidtverdžennja tranzakcij. Tobto, stejking vykonuje shožu roľ u PoS, jak majning u mereži PoW.

Bitkoїn

Perša kryptovaljuta, a točniše — decentralizovana cyfrova platižna systema z vidkrytym vyhidnym kodom, jaku u 2009 roci stvoryv Satoši Nakamoto. Jogo osobystisť dosi zalyšajeťsja zagadkovoju — htoś kaže, ščo za projektom stojala odna ljudyna (nazyvajuť imena Dejva Klejmana čy Krejga Rajta), inši dotrymujuťsja dumky, ščo ce grupa rozrobnykiv.

Bitkoїn stvoryly pislja globaľnoї ekonomičnoї kryzy 2008 roku, aby zaproponuvaty aľternatyvnu finansovu ekosystemu, jaka b ne zaležala vid deržavy ta centraľnyh bankiv. I do togo ž ne vymagala poserednykiv čy neobhidnosti dovirjaty žodnij iz storin.

Na vidminu vid zvyčnyh («fiatnyh») valjut, bitkoїn, jak i inši kryptovaljuty, pracjuje na bazi tehnologiї blokčejn. Takož ce najdorožča kryptovaljuta, jaka vvažajeťsja najbiľš nadijnoju — jak u cini, tak i v bezpeci samoї finansovoї ekosystemy.

Na moment pidgotovky materialu cina bitkoїna kolyvajeťsja v rajoni $22-23 000, a istoryčnyj maksymum sjagav $68 789.

Token

Na vidminu vid monet, tokeny ne majuť svogo blokčejna, a pracjujuť u merežah inšyh kryptovaljut. Jakščo za tranzakciї z kryptoju vidpovidaje blokčejn, to u vypadku tokeniv cju roľ vykonujuť smart-kontrakty. Kožen blokčejn vykorystovuje svij smart-kontrakt. Napryklad, Ethereum vykorystovuje standart ERC-20.

Rozriznjajuť taki osnovni vydy tokeniv:

• službovi tokeny — dlja pevnogo praktyčnogo vykorystannja
• platižni tokeny (abo tokeny valjut) — dlja vykorystannja jak platižnyj zasib
• tokeny-aktyvy (investycijni tokeny) — z pogljadu ekonomičnoї cinnosti analogični akcijam, obligacijam ta deryvatyvam

Do tokeniv takož naležať stejlbkoїny ta NFT.

Stejblkoїn

Sukupna nazva usih kryptovaljut, čyja vartisť pryv’jazana do vartosti zvyčajnyh valjut abo inšyh aktyviv. Napryklad, najvidomišyj stejblkoїn Tether (USDT) pryv’jazanyj do vartosti dolara, tož 1 USDT dorivnjuje $1, ale možlyvi minimaľni vidhylennja vid ciny. Krim ćogo, je stejblkoїny, ščo pryv’jazani do ciny zolota, — PAX Gold (PAXG). Zavdjaky ćomu, stejblkoїny majuť stijki kursy.

Takož stejblkoїny možuť buty kryptozabezpečenymy, de stabiľnisť ciny dosjagajeťsja za rahunok nadmirnogo rezervuvannja, koly rozmir zastavy perevyščuje vartisť vsijeї emisiї tokena. Zokrema, najvidomišym takym stejblkoїnom je DAI.

Jogo može otrymaty kožen ohočyj za dopomogoju protokolu MakerDAO, ale dlja ćogo vin maje zablokuvaty svoju kryptovaljutu u smart-kontraktah proektu. Napryklad, vypusk DAI na $100 pid blokuvannja Ethereum vymagatyme zastavu u rozmiri ETH na $130.

Takož je algorytmični stejblkoїnom, najbiľš populjarnym predstavnykom jakogo buv UST vid proektu Terra. Jogo cina pryv’jazujeťsja do fiatnyh valjut ta zabezpečujeťsja natyvnoju monetoju projektu pid nazvoju LUNA. Ščob vypustyty stejblkoїny, spaljujuťsja monety LUNA na vidpovidnu vartisť. Fiksovanu vartisť pidtrymuvaly arbitražery.

Hoča UST vvažavsja stabiľnym algorytmičnym stejblkoїnom, vesnoju 2022 roku stejblkoїn vtratyv pryv’jazku do dolara, jogo cina vpala z $1 dolara do 8 centiv lyše za 1 tyždeń, pislja čogo veś projekt pryzupynyv robotu.

Aľtkoїn

Usi kryptovaljuty, ščo ne je bitkoїnom, nazyvajuťsja aľtkoїnamy (aľternatyvnymy koїnamy). Bagato z nyh je forkamy vid bitkoїna — u takyh vypadkah osnovu rozrobnyky novoї krypty braly programnyj kod vid BTC ta vnosyly u ńogo pevni zminy. Pryklad: Bitcoin Cash ta Bitcoin Gold.

Golovna vidminnisť bitkoїna ta aľtkoїniv — ce algorytmy dodavannja novyh blokiv. U bitkoїni ce robyťsja za dopomogoju algorytmu konsensusu Proof-of-Work, jakyj potrebuje bagato energiї čerez potrebu vyrišennja zadač.

Aľtkoїny možuť vykorystovuvaty jak Proof of Work, tak i algorytm konsensusu Proof-of-Stake, ščo ne peredbačaje stvorennja novyh blokiv. Takym čynom, aľtkoїnam potribno menše energiї, a takož zmenšujeťsja čas na perevirku tranzakcij.

Takož značna kiľkisť aľtkoїniv — ce absoljutno novi kryptovaljuty, jaki ne majuť ničogo spiľnogo z bitkoїnom.

CBDC

Cyfrova valjuta centraľnogo banku pevnoї deržavy čy regionu, jaka reguljujeťsja valjutnym organom kraїny. Tobto, ce elektronnyj analog fiatnoї valjuty deržavy, jaka služyť zakonnym sposobom platežu. Čerez zrostannja populjarnosti kryptovaljut bagato kraїn vyrišyly pracjuvaty nad rozvytkom CBDC, zokrema:

• Centraľnyj bank Brazyliї vypustyť CBDC u 2024 roci pislja zakrytoї pilotnoї programy iz finansovymy instytutamy.
• Nacionaľnyj bank Kazahstanu (NBK) uspišno proviv drugu fazu vyprobuvań platformy cyfrovogo tenge.
• Nacionaľnyj bank Ukraїny (NBU) prezentuvav proekt koncepciї e-gryvni učasnykam rynku virtuaľnyh aktyviv, predstavnykam bankiv ta finustanov.
• Bank Japoniї u partnerstvi z tŕoma megabankamy provede pilotnyj proekt iz testuvannja nacionaľnoї cyfrovoї valjuty (CBDC).

Halving

Zmenšennja vdviči vynagorody majneram za vydobutok bitkoїniv. Take skoročennja vidbuvajeťsja čerez kožni dodani 210 000 blokiv (pryblyzno odyn raz na čotyry roky). Zagalom, vže vydobuly ponad 90% bitkoїniv.

Ce robyťsja dlja togo, ščob infljacija bitkoїna ne bula nadmirnoju, adže kožen novyj bitkoїn u systemi rozmyvaje vartisť kryptovaljuty. Tomu koly bitkoїn lyše počynavsja u 2008 roci, cja vynagoroda stanovyla 50 BTC. U 2012 vona zmenšylasja do 25 BTC, u 2016 — do 12,5 BTC, a v 2020 roci — 6,25 BTC.

Ščorazu pislja halvingu cina bitkoїna dosjagaje rekordnyh pokaznykiv čerez pevnyj čas. Zokrema, rozgljanemo istoriju vsih halvingiv ta jak vony vplyvaly na cinu.

1. Pid čas peršogo halvingu u lystopadi 2012 roku bitkoїn koštuvav blyźko $11 — protjagom nastupnogo roku jogo cina zrosla u 100 raziv ta dosjagla $1 151.
2. Drugyj halving vidbuvsja u lypni 2016 roku (cina bitkoїnu na toj moment skladala $650) — u grudni 2017 roku bitkoїn dosjag togočasnogo piku u ponad $19 tysjač dolariv.
3. Ostannij halving buv u travni 2020 roku, koly bitkoїn koštuvav trošky menše $9 tys, — u grudni 2021 roku vin dosjag istoryčnogo maksymumu u $68 789.

Zagalom, možna pobačyty, ščo pryblyzno čerez rik-pivtora pislja halvingu cina bitkoїna vyhodyť na rekordni pokaznyky.

Točna data halvingu nevidoma, adže vin vidbuvajeťsja čerez vydobutok kožnyh 210 000 blokiv. Za rozrahunkamy ekspertiv, jmovirno, ce staneťsja 25 travnja 2024 roku.

De zberigaty kryptovaljutu?