Mikola Akbal̆
Vidkryty teku Žyvyci v Google Drive (v teci Vy znajdete ostannju versiju čudovo vidformatovanogo bukleta v formati PDF)
Vitannja
Dobrogo ranku, druzi! Cej buklet vykladaje Žyvycju – latynśku abetku, stvorenu v 2019-2021 rokah dlja ukraїnśkoї pysemnosti.
*****
Perehid Ukraїny na latynycju potriben dlja togo, ščob miž namy ta deržavoju-agresorom buv dodatkovyj kordon v kuľturi. Latynycja v Ukraїni zabezpečyť biľšu okremisť rozvytku našoї kuľtury, biľšu zahyščenisť našoї kuľtury vid vplyvu vorožoї deržavy. Tak, cej kordon ne je absoljutnym, ale vin značno uskladnyť vplyv Rosiї na svidomisť našyh naščadkiv dlja vsih majbutnih pokoliń. Zahyst kyrylyci (buď-jakymy argumentamy) – ce, naspravdi, zavuaľovanyj zahyst prynaležnosti Ukraїny kuľturnomu/informacijnomu polju Rosiї. Napryklad, kažuť, ščo bude vtračeno tysjačolitnij plast kyrylyčnoї pysemnoї kuľtury. Ale ce ne je pravdoju. Veś cej plast duže prosto pereklasty latynyceju. Dlja ćogo naviť ne potriben perekladač. Potribna lyše prosta komp’juterna programa. Latynycja je znakom naležnosti Ukraїny do Jevropy. Pryncypovo važlyvo, ščob Rosija ta Biloruś prodovžyly korystuvatysja kyrylyceju. Perejmannja (zapozyčennja) Žyvyci narodamy Rosiї ta Bilorusi, a takož rosijśkoju movoju, de b vona ne bula, je javnoju licenzijnoju zaboronoju, ščo dije dovično. Latynycja ne je zagrozoju dlja pravoslavnoї cerkvy. Rumunija vykorystovuje latynycju, ale dominuje v cij deržavi same pravoslavna cerkva. Prohannja ne pov’jazuvaty cej perehid z vplyvom katolyćkoї cerkvy.
Anglomovna transliteracija
Deržavna transliteracija imen ta prizvyšč anglomovnoju latynyceju ne može buty vykorystana jak osnova dlja latynizaciї ukraїnśkoї pysemnosti. Po-perše, čerez gromizdkisť. Napryklad, litera “Šč” peredajeťsja čotyrma literamy “SHCH”. Po-druge, čerez vady. Napryklad, litera “G” peredajeťsja latynśkoju “H”. Zvuky, jaki poznačajuť ci litery u vidpovidnyh movah, stojať dosyť daleko. Transliteracija, jaku Vy bačyte v pasportah, prystosovana dlja čytannja anglomovnymy inozemcjamy. Vseredyni Ukraїny ce ne potribno. Amerykanci ne buduť vyvčaty ukraїnśku movu, vony buduť čytaty tiľky pasporta. U vnutrišńomu vykorystanni majuť buty prosti litery z diakrytyčnymy znakamy.
Isnujuči slov’janśki latynyci
V slov’janśkomu sviti je dvi osnovni latynyci – poľśka ta čeśka – stvoreni okremo, jakymy, v adaptovanomu vygljadi, korystujuťsja j inši slov’janśki narody. Čeśka latynycja vykorystovuje gaček ta akut u jakosti universaľnyh modyfikatoriv. Vybir cyh diakrytyčnyh znakiv ne maje bagatogo sensu. Poľśka latynycja biľš bagata diakrytyčnymy znakamy, ale їh vybir inkoly dyvuje. Obydvi latynyci vykorystovujuť dvi abo try litery dlja poznačennja odnogo zvuku, ščo je gromizdkistju zapysu.
Žyvycja
Žyvycja stvorena okremo vid poľśkoї ta čeśkoї latynyci, ta okremo vid poperednih sprob latynizaciї ukraїnśkoї pysemnosti, stvorena na čystomu arkuši. Perevagy Žyvyci: 1) Vsi diakrytyčni znaky obrani reteľno ta majuť žyvyj sens; 2) Kompaktnisť zapysu,nemaje dygrafiv/trygrafiv. Žyvycja maje ergonomičnisť, lakoničnisť, jasnisť. Žyvycja – ce kodove im’ja same cijeї latynyci – ščob vidriznjaty її vid inšyh variantiv latynizaciї.
Litery, ščo majuť pryrodnje vidobražennja, za blyźkistju zvuku, jakyj poznačajuť:
Brevis
Brevis, abo kratka, — ce diakrytyčnyj znak, jakyj Vy bačyte nad kyrylyčnoju literoju “J”. V Žyvyci, brevis poznačaje:
- jotovanisť, koly stoїť nad golosnoju;
- m’jakisť, koly stoїť nad prygolosnoju.
Brevis je zaminoju m’jakogo znaku.
Litery “Ї”, “Ju”, “Ja”
Brevis utvorjuje jotovani golosni “Ї”, “Ju”, “Ja”:
Litery “Je”, “E”
Jotovana golosna “Je” je vynjatkom v utvorenni jotovanyh za dopomogoju brevisu, i poznačajeťsja zvyčajnoju latynśkoju “E”, bez diakrytyčnogo znaku:
Nejotovana kyrylyčna “E” poznačajeťsja latynśkoju “E” z akutom: 
V ukraїnśkij movi litera “E” zustričajeťsja častiše, niž “Je”, tomu akut bude pysatysja často, ale takyj vybir je ne pysemnoju zajvistju, a grafičnym zadumom.
Spolučennja “JO”, “O”
Spolučennja “JO”, “O” možuť (ale ne obov’jazkovo povynni) zaminjatysja jotovanoju “O”:
Litera “I”
Kyrylyčna litera “I” zaminjajeťsja odnakovoju za vygljadom (ale ne odnakovoju za kodom Unicode) latynśkoju “I”: 
Peregornutyj brevis
Peregornutyj brevis zustričajeťsja tiľky nad literoju “I”. Cja litera – “Ȋ” – je zaminoju litery “Y”: 
Makron
Makron – ce diakrytyčnyj znak u formi prjamoї rysky, ščo roztašovujeťsja nad prygolosnoju literoju, ta poznačaje її tverdisť. Makron je zaminoju apostrofu. Napryklad: 
Litery “S”, “Š”, “Šč”
Osnovoju liter “S”, “Š”, “Šč” je latynśka “S”. “Š” ta “Šč” utvorjujuťsja šljahom dodavannja odnijeї ta dvoh krapok nad literoju “S”: 
Litery “Z”, “Ž”
Osnovoju liter “Z”, “Ž” je latynśka “Z”. “Ž” utvorjujeťsja dvoma krapkamy nad literoju “Z”: 
V Žyvyci litery “Z” z odnijeju krapkoju nemaje, ale takyj vybir je ne pysemnoju zajvistju, a grafičnym zadumom.
Litera “J”
Litera “J” poznačajeťsja latynśkoju “Y”: 
Litery “C”, “Č”
Osnovoju liter “C”, “Č” je latynśka “C”. “Č” utvorjujeťsja prjamoju ryskoju znyzu vid “C”: 
Cja prjama ryska je novym diakrytyčnym znakom, jakyj na moment stvorennja Žyvyci vidsutnij v tablyci Unicode. Ne plutajte cej znak z sedyľju:
Litera “Ğ”
Litera “Ğ” poznačajeťsja latynśkoju “G” z kutom nad neju: 
Cej kut je novym diakrytyčnym znakom, jakyj na moment stvorennja Žyvyci vidsutnij v tablyci Unicode. Ne plutajte cej znak zi znakom gaček:
Gaček často maje plosku osnovu, a kut zavždy gostryj.
Litera “X”
Latynśka litera “X” poznačaje zvuk [ks], ta vykorystovujeťsja v slovah inozemnogo pohodžennja, abo tam, de ce prosto zručno. Napryklad:
Litery, ščo vidsutni
Latynśki litery “Q”, “W”, “J” v abetci Žyvyci vidsutni, ale možuť zustričatysja v slovah inozemnogo pohodžennja.
Pryklady
Abetka
Rozkladka klaviatury
Ce zobražennja mistyť anglijśku rozkladku ta rozkladku Žyvyci: 
Čornyj kolir – klaviši, jaki majuť odnakove vvedennja. Zelenyj – vvedennja v anglijśkij rozkladci. Blakytnyj – vvedennja v rozkladci Žyvyci. Pomarančevyj – klaviši, vvedennja jakyh rozriznjajeťsja. Rozkladka mistyť dvi klaviši dlja vvodu brevisu ta makronu – ci diakrytyčni znaky dodajuťsja do tyh liter, pislja jakyh vvedeni. Rozkladka dozvoljaje vvodyty biľšisť liter z diakrytyčnymy znakamy natyskannjam odnijeї klaviši, ščo ekonomyť čas ta zusyllja pry vvodi tekstu. V cij rozkladci ne vystačylo miscja dlja jotovanyh “I” i “O”, tobto “Ї” i “JO, O”. Ci litery vžyvajuťsja ridko. Їh potribno vvodyty natyskannjam dvoh klaviš – spočatku “I” abo “O”, a potim brevis.
Kompaktnisť
Žyvycja stvorena kompaktnoju nastiľky, naskiľky ce, vzagali, možlyvo. Je tiľky dva vynjatky, v jakyh kompaktnisť bula prynesena v žertvu zarady grafičnogo zadumu. Ce akut v literi “E”, jaka vykorystovujeťsja častiše za “Je”; ta dvi krapky v literi “Ž”, de mogla buty tiľky odna krapka. Žyvycja ne vykorystovuje dygrafy/trygrafy. Ce označaje, ščo pysaty Žyvyceju prostiše: potribna menša kiľkisť ruhiv paľcjamy pry pyśmi, ta menše natyskań klaviš na klaviaturi. Rozkladka klaviatury Žyvyci peredbačaje vvedennja biľšosti modyfikovanyh liter odrazu z diakrytyčnymy znakamy, tobto, ce tak samo prosto, jak vvodyty tekst kyrylyceju.
Unicode
Žyvycja vvodyť dva novyh diakrytyčnyh znaka: prjamu rysku znyzu ta kut zverhu. Dlja togo, ščob ci znaky potrapyly do Unicode, potribne vykorystannja cyh znakiv u žytti. Ce zajme dejakyj čas. Poky cyh znakiv nemaje, zamisť nyh možna vykorystovuvaty shoži: sedyľ zamisť prjamoї rysky, i gaček zamisť kuta. Ce dozvolyť pysaty teksty Žyvyceju vže zaraz. Ale maje buty zadeklarovano, ščo Žyvyci potribni same novi znaky. V ručnomu pyśmi ta grafičnyh fajlah slid vykorystovuvaty same novu formu cyh znakiv. Koly novi znaky z’javljaťsja v Unicode, sedyľ ta gaček buduť zamineni na korektnu formu cyh znakiv.
Versiї
Na tytuľnij storinci ćogo bukletu ta v imeni fajlu zaznačajeťsja čas publikaciї u formati RRRR.MM.DD GG:HH. Korystujtesja ostanńoju versiju, bo možuť buty zminy.
Licenzija
Vy možete viľno kopijuvaty ta rozpovsjudžuvaty cej buklet buď-jakym sposobom. Vy možete viľno korystuvatysja Žyvyceju. Perejmannja (zapozyčennja) Žyvyci narodamy Rosiї ta Bilorusi, a takož rosijśkoju movoju, de b vona ne bula, je javnoju licenzijnoju zaboronoju, ščo dije dovično.
Zv’jazok z avtorom
E-mail: [email protected]
Facebook: fb.com/acbaile
Telefon: Zapytajte po elektronnij pošti 😉