Oleksandr Meľnyk
«Jak hoču buty jak vony»
Je try zagadky sučasnosti — hto takyj Benksi, hto vbyv Džona Kennedi i jak cja divčynka iz 50 tys foloveriv v Instagram vygljadaje jak Emili Ratakovski, hoča narodylasja u Žmerynci i do 17 rokiv harčuvalasja vyključno burgeramy j šaurmoju (pro ščo neodnorazovo pyše u svoїh postah).
Instagram prodaje solodkyj mif miľjonam divčat, žinok i naviť dejakym čolovikam — nakačani sidnyci, bicepsy, pres, «pidsušeni» m’jazy ta bezkinečni pereliky korysnyh produktiv, vprav, motyvacijni psevdofilosofśki rozdumy pro «vy — ce te, ščo vy їste» ta 25 receptiv iz vykorystannjam arahisovogo moloka ta zeren čia. V opysi profilju — «fitnes-trener» čy «konsuľtant-nutryciolog». Fabryka mrij pracjuje 24 godyny na dobu 365 dniv na rik. Vid umovnyh Berdyčeva ta Kozjatyna do Odesy j Kyjeva zvyčajnym mašam, ksenjam, orysjam, svitlanam ta dimam i sašam v golovu namagajuťsja vtovkmačyty «prosti istyny» ta «dostupnisť» peretvoreń svogo tila na televizijnyj etalon konkursiv z bikini-fitnesu.
Mrija nepogano prodajeťsja: naviť u provinciї v kožnomu misti možna znajty dostavku «zdorovoї» їži ta vegan-restorany čy kafe, orijentovani na fanativ ZOŽ, jakym važlyvo ne tak ščoś їsty, jak publikuvaty zvity pro vse ce v Instagram. U fahovyh treneriv naviť vynyk napivžartivlyvyj termin «uporotyj trening» (ne plutaty z «upertym»). «Suška» do vtraty pryvablyvosti, nabir masy — do peretvorennja na napiv-Halka. Na počatku 1990-h vony žerly anaboliky, na počatku «desjatyh» — їdjať proroščenu pšenycju po 1 čajnij ložci. Mifologija televizora peretvorylasja na mifologiju smartfoniv ta YouTube — krašče vid ćogo ne stalo.
V golovi, v serci, na monitori
Instagram-fitnes — ce pomylka togo, ščo vyžyv, vyvedena v absoljut desjatogo stupenja. Odrazu zaznaču: ne jdeťsja pro profi, jaki zarobljajuť sobi na žyttja ta dopomagajuť inšym na fahovomu rivni — i pracjujuť v zalah biľše, aniž v YouTube čy Instagram’i. Ne jdeťsja j pro syntolovyh «kačkiv», kotri budujuť svoju slavu na himiї ta nebezpečnij modyfikaciї tila. My govorymo pro «fitnes», na osnovi jakogo ljudy, shyľni do povnoty, šljahom žorstkoї (i často — tež nebezpečnoї) dijety čy goloduvannja skynuly paru desjatkiv kilogramiv. Osnovnyj argument «na korysť» togo, ščo ce možna povtoryty — foto «do» ta «pislja» ta nyzka motyvacijnyh krasyvyh selfačiv u socmereži.
Pravda v inšomu: «pohudinnja» čy «udoskonalennja», jake propagujuť taki ljudy bez fahovogo dosvidu ta osvity — ce naočna demonstracija harčovogo rozladu. Vyžyty na 1 tys kilokalorij na dobu čy na suhomu goloduvanni po 72 godyny — ce ne recept uspihu, ce rozlad harčovoї povedinky
«Biľ — ce tak pryjemno» — nyni ce ne cytata iz pryzabutoї pisni gurtu Skinhate, a gaslo tysjač ljudej, jaki virjať u te, ščo treba «zdohnuty» v zali, aby staty ideaľnym. Kardiotrenuvannja ta krosfit — dva bogy bezumciv sučasnosti. A teper dekiľka njuansiv:
- kardio — stres dlja organizmu (naviť pidgotovanogo), aby znaty ce, dostatńo bazovoї osvity z kursu biologiї. A šče, jakščo vy ne proguljuvaly v školi urok pro gormony, stres vyklykaje vykyd adrenalinu. A adrenalin — ce te, čogo v organizmi ne može buty u nadlyškovomu stani, bo vin vplyvaje na dovgostrokovyj riveń stresu ta na skoročennja našym organizmom dodatkovyh vytrat resursiv.
- Koly u vašij krovi postijno «tusujeťsja» velyka kiľkisť adrenalinu, a m’jazy ta sugloby i zv’jazky znahodjaťsja u postijnij napruzi, organizm upoviľnjuje obmin rečovyn ta znyžuje riveń gormoniv, jaki vidpovidajuť za našu reproduktyvnisť (čytaj — libido).
- Biľše kardio — biľše korysti dlja zmicnennja sercja. Ale biľše kardio — ce biľše shyľnosti dlja (sjurpryz!) ožyrinnja. Poky vy bižyte na trenažeri — vy strunki. Perestaly bigty — i vže za tyždeń vse na misci. Instagram-fitonjašky vas pro ce ne poperedjať (duže často vony naviť ćogo ne znajuť, bo proguljuvaly uroky z biologiї u školi).
- Fitonjaška pomičaje, ščo «ščoś ne tak» — i perehodyť u drugu fazu: strimko skoročuvaty kiľkisť kalorij (movljav, «treba menše žerty»). A nestača kalorij skoročuje riveń energijnosti — i vidtak, shyľnisť organizmu do ruhlyvosti ta navantažeń. A tam nedalečko pryčaїlysja zahvorjuvannja šlunkovo-kyškovogo traktu, rozlady snu ta porušennja roboty zaloz (zboї menstruaciї u žinok — lyše odna z problem).
Fitonjašky ne poperedjať vas: biľša častyna kalorij vytračajeťsja protjagom dnja — ale ne v zali. Jakščo prosto jty pišky, vy za godynu «zrobyte» te same intensyvne trenuvannja — ale bez vražajučyh selfačiv u zerkali sportzaly. Vy ne ruhajetesja protjagom dnja po 8-10 godyn, ale potim pivtory godyny «pomyrajete» v zali? Vitajemo: vy fitnes-narkoman — ale ce ne maje ničogo spiľnogo iz turbotoju pro svoje zdorov’ja.
Biľ, jakyj propovidujuť fito-fanaty (i fanatky) jak kryterij «vdalogo» trenuvannja — ce sygnal pro problemy v organizmi ta zaklyk pro te, ščo treba prypynyty robyty te, ščo vy zaraz robyte. I jakščo vy dumajete, ščo elastyčnyj bynt čy «motyvacija» vberežuť vas vid travmy — ce ne tak.
Molytva pro dijety
«Nutryciolog», «fahiveć iz harčuvannja» ta «konsuľtant iz zdorovogo sposobu žyttja» — divčata 20-30 rokiv z nevidomoju osvitoju (čy vzagali bez neї), 1-2 rokamy dosvidu trenuvań abo roboty pomičnyceju trenera v zali počynajuť propoviduvaty, j u Instagram zbyrajuť bagatotysjačni armiї pryhyľnyć, jaki dumajuť, ščo čarivnyj «plan harčuvannja» z serednim čekom v 8-10 tys grn dopomože їm pozbutysja celjulitu v usih nepidhodjaščyh miscjah.
Prote žodna fitonjaška, jaka monetyzuje svij ideaľnyj Insta-obraz, nikoly ne poperedyť vas pro te, ščo v «programi» prosto maksymaľno zrizano kaloriї. Vy menše їste, tož logično ščo vy budete važyty tež menše. A značyť, jak tiľky vy zaveršyte harčuvatysja 1 ložkoju nevidomogo zerna i 2 jablukamy v deń, vaga poverneťsja. I vas znovu zatjagne u čarivnu krugoverť «kursiv», «program» ta «motyvacijnyh postiv» pro te, jak za 3 tyžni skynuty 10 kg.
«Guru» propovidujuť obmežennja ta zaboronu pevnyh harčovyh produktiv ne na osnovi jakyhoś naukovyh doslidžeń čy medyčnyh pokaziv svoїh «poslidovnykiv» —a prosto tomu, ščo take pojednannja produktiv dopomoglo їm za rahunok zaprogramovanogo rozladu harčovoї povedinky maksymaľno švydko «skynuty» zajvi kilogramy i sformuvaty biľš-menš ideaľne vidobražennja u dzerkali dlja selfi.
Prote naspravdi zi škiľnoї lavy vidomo, ščo jakščo spožyvaty za dobu menše kilokalorij, aniž vytračaty, nabir masy vidbuvatysja ne bude — a v nyzci vypadkiv vy budete hudaty. Hočete pobačyty, do čogo vas može dovesty «fitonjašestvo za programamy» — laskavo prosymo do Minnesotśkogo eksperymentu.
U bazovomu metabolizmi dorosloї ljudyny minimum v stani spokoju skladaje 1300—1700 kilokalorij na dobu. Fitnes-«guru» z socmerež proponujuť «obrizaty» normu dlja stanu aktyvnosti (a ne spokoju, prošu zauvažyty) do 1 tys kilokalorij. Jakščo ž dodaty aktyvnisť protjagom dnja, to naspravdi treba spožyvaty z їžeju ne menše 2 tys kilokalorij. Vysnovok: htoś tut kaže nepravdu, koly perekonuje, ščo vy zmožete žyty na 1 tys kilokalorij u deń.
Tehnologiї, ščo pracjujuť v inšyj bik
Jakščo vidkryty App Store čy Google Play, vas vrazyť kiľkisť mobiľnyh dodatkiv, jaki dostupni dlja trenuvań, v jakyh je slovo fitness, coach čy ci 2 slova razom. Problema v inšomu — jak pravylo, ci dodatky ne rozrahovani na vaši indyviduaľni osoblyvosti. Tak, tam je dysklejmer pro potrebu konsuľtuvatysja z likarem. Tak, vony rozrahovani na seredńostatystyčnu ljudynu pevnogo viku. Ni, vony ne vrahovujuť vašyh genetyčnyh osoblyvostej, potočnogo rivnja cukru v krovi, stres-faktoriv, jakyh vy zaznajete ščodnja v čas, koly ne trenujetesja za programamy cyh mobiľnyh «pomičnykiv».
Fitnes-«guru» z Instagram dovoli často buduť svoї «programy» dovkola okremyh vprav čy їhńogo pojednannja same z cymy dodatkamy. Pry ćomu dodatok — ce lyše instrument vidstežennja vašogo kiľkisnogo progresu ta dotrymannja pevnyh kontroľnyh pokaznykiv. Ale žoden servis i žodna platna pidpyska ne vrahovujuť te, jak konkretno vaš organizm reaguvatyme na ti čy inši vpravy, jaki naslidky ce može maty i jaki zminy u režymi dnja čy harčovij povedinci slid zrobyty same vam.
Fitnes jak nova religija — my ce vže prohodyly
Polovyna našyh čytačiv ne v kursi, ta kineć 1980-h dlja dytyny, jaka zrostala u rodyni z televizorom — ce majže ščodenni peredači pro aerobiku, sylovi trenuvannja, big, ciljušče goloduvannja, oblyvannja vodoju ta profilaktyčnu gimnastyku (osoblyvo zranku j u vyhidni — naviť šče do pojavy komercijnogo telebačennja). U seredyni 90-h vidbuvsja povtornyj «vybuh» teleperedač «pro zdorov’ja», de riznomanitni «guru» propaguvaly dlja «dopomogy» sportsmenam-samoukam use — vid strukturovanoї vody do dyhaľnyh vprav ta poїdannja proroščenyh zernovyh kuľtur. Jak bačyte, fitnes-manija z Instagram — ce prosto nove pakuvannja dlja staroї jak svit nezdorovoї mody na abstraktne «doskonale» tilo. Te, ščo pry sliduvanni cym «poradam» bez konsuľtaciї medykiv vy možete staty invalidom, nikogo ne hvyljuvalo ni todi, ni teper.
Zvorotnja storona zla — «bodipozytyvnyci»
Pro ce javyšče vže pysaly i govoryly bezlič wellness-vydań, jak pravylo zahopljujučyś «smilyvistju» čy «kreatyvnistju» modelej, čyja vaga inkoly na desjatky kilogramiv perevyščuje seredni pokaznyky dlja žinok vidpovidnogo viku ta zrostu. Utvoryvšy protyležnyj poljus do hudyh, nemov skumbrija, «fitonjašok», pryhyľnyci bodipozytyvu namagajuťsja dovesty, ščo їm komfortno žyty v tili, jake javno straždaje vid ožyrinnja u dovoli molodomu vici. Tut ne jdeťsja pro pevnu estetyčnu «normu» čy «standarty krasy». Vy možete skiľky zavgodno dyskutuvaty pro «brazyľśki stegna» čy ideaľni «ob’jemy» — ale koly raptom ljudyni treba probigty 100 metriv za avtobusom, jakyj ot-ot poїde, perežyty perepad temperatury v inšomu klimati čy z vikom dolaty ščodenno shody na 5 čy 6 poverh, romantyzacija «bodi-pozytyvu» kudyś znykaje u samyh «modelej» plus-size. Vy nikoly ne zamysljuvalysja, čomu same?
De šukaty vyhid
Infantylizm — prykmetna rysa «pokolinnja Z», jaka zavdjaky Instagram, Musical.ly ta Snapchat pošyrylasja, mov ta lisova požeža. Distalasja vona j do industriї dogljadu za soboju ta svoїm tilom. «Guru», jaki propovidujuť «motyvaciju», jak golovnyj rušij dlja trenuvań, často pryhovujuť, ščo zavdjaky vygrašu u «genetyčnu lotereju» čy postijnym obmežennjam vony j staly tymy «viďmamy, jaki vse їdjať ta ne tovstišajuť». U doroslomu žytti ljudy často (naviť ne tak — majže zavždy) robljať te, ščo їhnij organizm reaľno zdatnyj robyty i pryjmajuť vidpovidaľnisť za svoї diї, a ne operujuť kryterijamy «hoču / ne hoču / maju nathnennja». Krim togo, vyhid z «Kraїny Žyrobasiv» možna šukaty u dyscyplini, a ne v gortanni bezkinečnyh stories z krasyvymy gruďmy ta sidnycjamy, podanymy u pravyľnomu osvitlenni ta pid potribnym rakursom.
Pryščepyty sobi zvyčku probigaty ščodnja 3 km čy prohodyty pišky 10 km nabagato skladniše, aniž tryči na tyždeń «uporotysja» v zali dlja trenuvań dlja efektnyh fotočok. Zdorova motyvacija ne potrebuje togo, aby pro neї znav navkolyšnij svit. Narcysyzm v komplekti z fanatyzmom — navpaky.
Možlyvo, rozpiareni «fitonjašni guru» ne bažajuť zla usim nam. Prosto їm potribni hronični latentni tovstuny j tovstunky, jaki kupuvatymuť kursy, elektronni knyžky ta «programy harčuvannja» — i množytymuť prybutky vid reklamnyh kolaboracij ta generuvatymuť use novi j novi potoky «zolota durniv». A potim, za dekiľka rokiv, usi peremknuťsja z fitnesu-dlja-selfi na ščoś išče — i my pobačymo vže znajomi oblyččja ta niknejmy j za cym novym modnym zanjattjam. Ale dlja togo, aby ne staty «žyrobasom», inkoly dostatńo poїhaty dodomu z roboty ne na trolejbusi čy taksi, a pity pišky.
Material je avtorśkoju točkoju zoru i može ne spivpadaty z oficijnoju pozycijeju redakciї