Oleksij Nasonov
U sični 2018 roku 2 nezaležni grupy doslidnykiv opublikuvaly svoї rezuľtaty ocinky učasti Bitcoin v ugodah kupivli-prodažu nelegaľnyh i kryminaľnyh tovariv v interneti. Točniše, v jogo najzakrytišij ta najbiľš tajemnyčij častyni — u darkneti, de provodjaťsja taki ugody. Ce vidbuvajeťsja za dopomogoju velykyh torgovyh majdančykiv Dark Net Marketplaces (DNM) — analogiv Ebay, Amazon i Alibaba, tiľky z nabagato specyfičnišym tovarom.
Jak i hto doslidžuvav «kryminaľnyj» Bitcoin
Perše doslidžennja bulo provedeno agentstvom Elliptic pid egidoju Fondu ščodo zahystu demokratiї i pokazalo na vybirci 2013-2016 rokiv, ščo tiľky 0,61% usih Bitcoin, ščo prohodyly čerez servisy konvertaciї (birži, obminnyky, kazyno, «miksery»), otrymano v rezuľtati kryminaľnyh oborudok (za danymy zvitu «Bitcoin Laundering: An Analysis of Illicit Flows into Digital Currency Services», 2018, stor. 8, tab. 8). Druge doslidžennja provela grupa avstralijśkyh včenyh z universytetu Sidneja i Sidnejśkoї školy ekonomiky. Na vybirci 2009-2017 rokiv bulo pokazano, ščo blyźko 51% Bitcoin-gamanciv mistjať nelegaľni košty, i pryblyzno 20% Bitcoin-trafiku — ce groši, otrymani zločynnym šljahom.
Proste pojasnennja vidminnostej rezuľtativ zastosuvannja metodyk može poljagaty v tomu, ščo v absoljutnij biľšosti vypadkiv taki tranzakciї ne potrapljajuť na biržu abo v obminnyk, ugody prohodjať bezposeredńo miž gamancjamy klijenta i prodavcja, tomu ne vyznačajuťsja algorytmamy peršoї komandy doslidnykiv.
Dlja projasnennja rozbižnostej v rezuľtatah roboty 2 grup i pobudovy vlasnoї modeli ocinky ruhu kryminaľnogo kapitalu čerez blockchain cijeї kryptovaljuty v červni-serpni 2018 roku komanda avtoriv birži Worldcore.trade — jevropejśkogo fintech-startapu Worldcore.eu — provela pidrahunok za vlasnoju metodykoju.
Jak u Worldcore doslidyly pryrodu tranzakcij za narkotyky
Dlja ocinky obsjagiv tranzakcij z nelegaľnymy tovaramy buv pryjnjatyj neprjamyj pidhid. U ńomu ne analizujuťbezposeredńo tranzakciї v blockchain iz «zasvičenymy» kryminaľnymy gamancjamy. Na pidstavi velykyh danyh, otrymanyh iz džerel, ščo zaslugovujuť na doviru, spočatku vyznačajeťsja jemnisť kryminaľnogo rynku tovariv, jogo segmenty, jaki obslugovuje darknet. Lyše pislja ćogo zagaľnyj obsjag nelegaľnoї torgivli porivnjujuť iz zagaľnym obsjagom tranzakcij Bitcoin za taku ž odynycju času.
Za rezuľtatamy ćogo doslidžennja, dennyj obsjag tranzakcij Bitcoin za lypeń-serpeń 2018 roku sklav 1 mln operacij. Minimaľna ocinka obsjagu oborotu narkotyčnyh rečovyn za misjać čerez resursy DNM za ocinkoju World Drug Report 2018 ta Global Overview of Drug Demand & Supply sklav $14 mln. Gorišnje značennja cijeї ocinky sjagaje $25 mln. V ramkah doslidžennja serednje značennja vartosti Bitcoin sklalo $6500 za lypeń-serpeń 2018 roku. Koeficijent dominuvannja cijeї kryptovaljuty u darkneti sklav 50% vid zagaľnogo obsjagu tranzakcij na DNM. A z popravkoju na miksyng tranzakcij blockchain cijeї kryptovaljuty na 1 pokupku minimaľnyj dennyj prodaž dlja BTC stanovyv 0,15%, maksymaľnyj — 0,67%.
Obsjagy tranzakcij buly vzjati z Blockchain Explorer, ocinky narkoobigu — z materialiv komisij OON, serednju vartisť vyrahovuvaly za danymy biržovogo obminu, oborot narkotykiv sered usih nelegaľnyh tovariv — za danymy Jevropolu. Oś jak vygljadaje struktura tovariv, ščo jogo proponujuť v DNM (džerelo: zvit «EMCDDA & EuroPol, Drugs and the darknet», 2017, stor. 15, rys. 1.1):
Jak pokazano v ostanńomu doslidženni ob’jednanoї komisiї Jevropolu ta EMCDDA – Jevropejśkogo monitoryngovogo centru z kontrolju za oborotom narkotykiv, — 62% obsjagiv torgiv v darkneta skladajuť narkotyčni rečovyny, їhni prekursory ta liky. Z rešty 38% na častku kontrafaktnyh materialiv i pidrobok prypadaje 44%, a 30% — na rizni navčaľni posibnyky ta kerivnyctva dlja tyh, hto taki preparaty vygotovljaje. Rešta — ce neidentyfikovani tovary, utylity dlja zlomu, zbroja, bojeprypasy i vybuhivka. Kiľkisť zverneń do miksyngovyh servisiv pry zdijsnenni tranzakciї dlja garantuvannja bezpeky ugody vzjato z vidvertyh vyslovljuvań odnogo z funkcioneriv torgovyh platform. Miksery dlja Bitcoin zazvyčaj pracjujuť tak:
Druge značennja v doslidženni, jake ne bulo občysleno analityčno abo otrymano z statystyčnyh danyh blockchain, birž, agentstv Jevrosojuzu abo Jevropolu, — ce koeficijent dominuvannja Bitcoin u tranzakcijah marketplejsiv darknetu. Cej pokaznyk vysvitljuje shyľnisť do vykorystannja dlja zdijsnennja pokupok same Bitcoin, a ne inšyh cyfrovyh valjut, i syľno zaležyť vid vartosti tranzakcij v mereži cijeї kryptovaljuty. Uzjata nyžnja meža velyčyny na lito 2018 roku — її otrymano ekspertnym šljahom pislja analizu internet-džerel i besid v Telegram-kanalah z ljuďmy, ščo majuť informaciju pro oboroty dekiľkoh DNM.
Ščo u pidsumku
Rezuľtatom doslidžennja Worldcore stalo vyznačennja maksymaľnogo značennja obsjagu Bitcoin-oborotu nelegaľnyh tovariv, jakyj stanovyť 0,67% vid uśogo obsjagu obigu cijeї kryptovaljuty. Otrymana velyčyna duže blyźka do značeń oborotu Bitcoin pry nelegaľnyh operacijah iz kupivli-prodažu čerez servisy-konvertery, otrymanym nezaležno doslidnyćkoju grupoju Elliptic v peršomu zgadanomu doslidženni. Tam cej pokaznyk sklav lyše 0,61% vid uśogo oborotu čerez servisy. Ce dozvoljaje prypustyty, ščo zagaľnyj obsjag grošovyh tranzakcij Bitcoin-mereži mistyť ne biľše 1% koštiv, otrymanyh vid kryminaľnoї aktyvnosti.
Čomu ž rezuľtat doslidžennja avstralijśkyh včenyh vidriznjajeťsja biľše niž na porjadok? Ce pov’jazano z metodologijeju provedennja doslidžennja. Poky my i Elliptic analizuvaly obsjag grošovogo trafiku, ne beručy do uvagy, jak vin rozpodilenyj po okremymy tranzakcijamy (platižnymy doručennjamy na blockchain), kolegy z Tehnologičnogo instytutu universytetu Sidneja analizuvaly same lancjužok tranzakcij blockchain, v jakyh vidpravnykom abo recypijentom buly «zasvičeni» nelegaľni gamanci. Očevydno, ščo pislja roboty «mikseriv» Bitcoin, «podribneni» na biľš milki sumy kryminaľnyh grošej, opynjajuťsja v skladi naviť absoljutno legaľnyh tranzakcij licenzovanyh birž i obminnykiv. Same tomu cej nevelykyj za masštabamy kryptorynku kryminaľnyj grošovyj oborot v 1% i buv vyjavlenyj avstralijcjamy sered 44% vsih blockchain-tranzakcij Bitcoin.