Oleksandra Steľmahova
V Ukraїni tryvaje serjozna konkurentna boroťba miž media. Ce vidbuvajeťsja jak na gazetno-žurnaľnomu rynku, telebačenni, radio, tak i v seredovyšči onlajn-vydań. Ostanni musjať postijno borotysja za čytača na vsih možlyvyh rivnjah.
Ščo zminyloś u media Ukraїny za 30 rokiv
Na proces stvorennja čy prosuvannja brendiv u media slid zavždy dyvytyś čerez pryzmu konkurenciї, rozmir rynku, gravci, dostupnyj instrumentarij. Jakščo prygadaty rynok media v Ukraїni 30 rokiv tomu, to z formatu telefonnyh interv’ju korespondenty perejšly do vykorystannja Facebook. Sposterigaty za vyslovljuvannjamy lideriv, a potim robyty z ćogo novynu — dlja biľšosti označaje pysaty cikavi reportaži. Ale eksperty Research & Branding Group z’jasuvaly, ščo dovirjajuť suspiľno polityčnoї informaciї v Facebook 15%, a zovsim ne dovirjajuť 30% korystuvačiv najpopuljarnišoї socmereži v Ukraїni. Jakščo namagatysja vydilyty zagaľnyj trend, ja by skazala ščo v media neskinčenna kiľkisť korotkyh «hajpiv» zamisť postupovo narostajučyh trendiv.
Leď vyžyvajuť v Ukraїni regionaľni vydannja. Na oblasnomu ta rajonnomu rivnjah praktyčno nemaje konkurenciї. Častyna suspiľstva korystujeťsja internet-džerelamy, a ce zmenšuje rynok čytačiv drukovanyh vydań. Jak rezuľtat, novi vydavci ne majuť stymulu vyhodyty na rynok, adže čytaćka audytorija nadto mala. Čomu? Pryčyn dekiľka:
- Nemaje kompetenciї jak robyty media
- Nemaje dostatńoї «niševoї» audytoriї po temi
- Odna j ta ž ljudyna čytaje odnočasno 5–10 vydań
Za dannymy NSŽU, nyźka kupiveľna spromožnisť audytoriї spožyvačiv poky ne dozvoljaje lokaľnym ZMI buty povnistju nezaležnymy vid vlady abo miscevogo biznesu. A dlja drukovanyh ZMI velykym navantažennjam na redakciju je poligrafični poslugy, vartisť paperu ta vartisť pošyrennja.
| Kraїna | Kiľkisť ZMI* (drukovani ta onlajn) | Naselennja, tys | Kiľkisť ZMI na tys naselennja |
| Francija | Gazety drukovani ta elektronni — 480. Žurnaly— 280 | 67 000 | 0, 01 |
| SŠA | 20 tys periodyčnyh vydań, iz nyh 1,3 tys — drukovanyh ZMI, 7,3 tys žurnaliv | 326 000 | 0, 06 |
| Nimeččyna | 349 gazet, 1590 žurnaliv | 83 000 | 0, 02 |
| Italija | 800 žurnaliv, 80 gazet | 60 000 | 0, 014 |
| Švejcarija | 300 gazet ta žurnaliv | 8 000 | 0, 037 |
| Ukraїna | Gazety drukovani ta elektronni (v t.č. informacijni agenciї) — ne menše 6 tys | 42 000 | 0, 14 |
* Pryblyzni dani trendiv
Za danymy Statista, rynok drukovanyh ZMI v SŠA z 1970 po 2016 skorotyvsja z 1750 redakcij do 1300 (tobto na 25%) ta prodovžuje padinnja pryblyzno na 8% u rik. Ale z 2004 roku po teperišnij čas kiľkisť žurnaliv zberigajeťsja pryblyzno na odnakovomu rivni.
Kiľkisť ZMI v Ukraїni perevyščuje pokaznyk SŠA vdviči, Franciї — vdesjatero
Formuvannja novogo rynku
Časy cyfrovoї žurnalistyky vže nastaly v Ukraїni. Vse biľše styrajuťsja meži miž klasyčnymy žurnalistamy ta inšymy predstavnykamy suspiľstva, kotri pošyrjujuť informaciju.
U spravi Youth Initiative for Human Rights v. Serbia (2013) Jevropejśkyj sud z prav ljudyny zaznačyv duže važlyvu rič: neurjadovi organizaciї, jaki zalučeni do vyrišennja suspiľno važlyvyh pytań, vykonujuť roľ «storožovogo psa suspiľstva» — i tomu їhnja dijaľnisť je takoju ž važlyvoju, jak i dijaľnisť presy. Ce tverdžennja pošyrjujeťsja j na blogeriv. Sud pišov šče dali i u spravi Gillberg v. Sweden (2012), ščo bulo takož povtoreno u Konvenciї Rady Jevropy z dostupu do oficijnyh dokumentiv. Vin bukvaľno zaznačyv nastupne: «U sviti internetu vidminnosti miž žurnalistamy ta inšymy členamy suspiľstva švydko znykajuť. Ne može isnuvaty spravžńoї demokratiї bez prozorosti, jaku gromadjany možuť ne lyše vykorystovuvaty, ale j spryjaty їj».
Ščo ž do žurnalistśkoї osvity v Ukraїni, to je populjarna dumka, ščo fakuľtety žurnalistyky ne možuť daty śogodni tyh znań i navyčok, jaki potribni dlja roboty u «poli»
«Žurnalistśka osvita v Ukraїni perebuvaje u hronično poganomu stani, pro ščo svidčať rezuľtaty peršogo doslidžennja «Stan žurnalistśkoї osvity na fakuľtetah žurnalistyky v Ukraїni», jake GO «Detektor media» provela u 2016 roci», — komentuje koordynatorka media proektiv GO «Detektor media», starša vykladačka Mogyljanśkoї Školy Žurnalistyky Olena Demčenko.
Zgidno doslidžennja, zagaľni tendenciї stanu žurnalistśkoї osvity v Ukraїni taki:
- Vysokyj riveń nezadovolennja jakistju ukraїnśkoї žurnalistśkoї universytetśkoї osvity z boku perevažnoї biľšosti vypusknykiv vyšiv.
- U bagaťoh vyšah prysutnja bjurokratija, tysk na studentiv, formalizovani stosunky po vertykali, jaki negatyvno vplyvajuť na navčaľnyj proces.
- U perevažnij biľšosti universytetiv sposterigajeťsja nevidpovidnisť universytetśkoї osvity z žurnalistyky Bolonśkij systemi, zberežennja post-radjanśkyh metodiv navčannja.
- Nyźkyj riveń značnoї kiľkosti vykladaćkogo skladu, velykyj vidsotok dyscyplin «ni pro ščo» u nyzci vyšiv.
- Filologičnyj naprjamok osvity zamisť žurnalistśkoї.
- Pogana tehnična baza.
- Brak spivpraci miž kafedramy v mežah jak Ukraїny, tak i inšyh kraїn.
- Studenty biľšosti vyšiv vže z 2–3 roku iduť pracjuvaty, bo ne otrymujuť vidpovidnyh praktyčnyh navyčok u stinah universytetu.
Intelekt jak biznes
Teorija igor j tak zvanyj «media-ketčynğ» vse šyrše pronykajuť v praktyku ekonomičnyh rišeń i doslidžeń, v t.č. — zavdjaky Deadline. Za pivroku isnuvannja proektu ekspertamy nadano ponad 1,2 tys komentariv u ZMI. Serednij čas dlja nadannja korotkogo komentarja čy reportažu stanovyť 2–3 dni. Ce možna rozgljadaty jak trend, ščo dopomagaje pidvyščyty efektyvnisť planovyh i upravlinśkyh rišeń. Mediamenedžeram slid pam’jataty, ščo čytač psyhologično vtomljujeťsja vid skandaliv ta intryg v novynah v buď-jakyh projavah ta ruhajeťsja do togo, ščob usamitnytysja z tym kontentom, jakyj jomu potriben. Pry ćomu čytač stav uvažnišym. Najefektyvniši kanaly komunikacij — ce ti, jaki ne vykorystovuje konkurent, ale audytorija jakyh najbiľše vidpovidaje suti povidomleń dlja tovariv čy poslug.