Aľona Kalibaba, CEO «Časopys» — pro sociaľne pidpryjemnyctvo v Ukraїni ta sviti

Spivzasnovnycja Mižnarodnoї Školy Sociaľnogo Pidpryjemnyctva SELab ta CEO Kreatyvnogo prostoru «Časopys» Aľona Kalibaba rozpovila pro tendenciїї rozvytku sociaľnogo pidpryjemnyctva ta jogo realizaciju v Ukraїni ta sviti.

— Sogodni sociaľne pidpryjemnyctvo nagaduje biľše trend, niž okremu sferu zajnjatosti. Jak Vy vvažajete, sociaľne pidpryjemnyctvo vidpovidaje naspravdi svoїm peršočergovym ciljam i meti — dopomagaty, a ne zarobljaty?

U mene, napevno, u sylu togo, ščo ja keruju biznesom, deščo inša dumka. Ja by vidštovhuvalasja vid slova «pidpryjemnyctvo». U buď-jakomu vypadku isnuje modeľ, jaka povynna buty stijkoju. Vona maje zabezpečuvaty tu dijaľnisť, jaka realizujeťsja v ramkah biznesu. Tomu ja b ne govoryla, ščo sociaľne pidpryjemnyctvo (red. dali — SP) — ce, v peršu čergu, dopomagaty, a potim zarobljaty.

Ja by skazala, ščo ce — finansova modeľ, jaka dozvoljaje svojeju stijkistju realizuvaty aktyvnisť, jaka vplyvaje na zminu sytuaciї. Isnujuť rizni modeli v SP. Je častyna zasobiv, jaki generujuťsja i potim integrujuťsja u rišennja buď-jakoї problemy. A z inšogo boku, je modeľ, koly vyrišennja problemy vže vbudovane u sam biznes. Napryklad, ce grupy naselennja, jakym skladno vlaštuvatysja na robotu, їh navčajuť, i vony pracjujuť na ćomu pidpryjemstvi. Vseredyni kompaniї stvorjujeťsja komunikacija, jaka їh pidtrymuje, i pry ćomu dozvoljaje їm nabuty novyh navyčok — ce vže rišennja ta vplyv na vyrišennja jakoїś problemy.

— A vy možete navesty pryklady takyh modelej v Ukraїni?

Picerija Veterano. Vony stvorjuvalysja jak biznes, stvorjuvalysja svoїmy ž ljuďmy, jaki zitknulysja z problemoju bezrobittja — veterany ATO, jaki povernulysja z vijny. Očevydno, ščo pislja vojennyh dij i takogo dosvidu zminjujuťsja cinnosti ta stavlennja do žyttja. Po-druge, pislja perežytoї travmy duže hočeťsja buty sered svoїh, jaki, jak nihto inšyj, rozumijuť tebe. Tomu povynna buty taka robota, jaka reabilituje moraľno i dozvoljaje povernutysja do normaľnogo žyttja. Blyźko 90% ljudej, jaki pracjujuť v mereži picerij — ce veterany ATO. Tobto tut je problema i je її vyrišennja. Ale pry ćomu vse inše pracjuje, jak u zvyčajnomu biznesi. Pica povynna buty jakisnoju, servis tež, ljudy majuť hotity povertatysja sjudy.

Drugyj pryklad — je duže bagato takyh iniciatyv v Japoniї. Vony ne nazyvajuť ce sociaľnym pidpryjemnyctvom. Ce — masažni salony, de pracjujuť nezrjači masažysty. U nas v Kyjevi tež vidkryvsja odyn iz takyh saloniv. Vvažajeťsja, ščo u nezrjačyh ljudej kompensatorno fizyčni zdibnosti vyšči, niž u zrjačyh. Tobto nezrjači ljudy, jakym skladno znajty robotu, pracevlaštovani. Ale pry ćomu їhnja cinnisť šče u tomu, ščo masaž, jakyj vony robljať, za jakistju i vidčuttjamy kraščyj, niž u zrjačyh. Možlyvo, ce take cinnisna vygidna propozycija, jaka prodajeťsja, ale z točky zoru modeli SP, ce vygljadaje same tak.

— Jak zarodylosja sociaľne pidpryjemnyctvo, zokrema v Ukraїni? Jak Vy počaly cym zajmatysja?

Meni zdajeťsja, vono zarodylosja z dvoh storin. Z odnogo boku, ce — fondy mižnarodni, jaki rozpysujuť grantovu pidtrymku na rozvytok biznesu, na zminu sytuaciї. Ale potim vony počaly zamysljuvatysja, ščo košty, jaki vony dajuť, dijuť neefektyvno. A druga problema — nemaje stabiľnosti pislja zakinčennja programy. I oś vony počaly dumaty, jaki iniciatyvy vprovadžuvaty, ščob ideja pislja zakinčennja grantu prodovžuvala žyty. I oś tut buv peršyj poštovh. Vony počaly začipaty vsi aplikacijni formy.

A na ukraїnśkyj kontekst, meni zdajeťsja, vplynula duže syľno vijśkova sytuacija. U nas buv nezvyčajnyj splesk volonterstva v čystomu vygljadi i kampanija po zboru koštiv. I koly dlja ljudej ce bula možlyvisť dopomogty bezposeredńo finansamy, takym čynom realizujučy potrebu buty korysnym, vono pracjuvalo. Ale buď-jakyj proces rano čy pizno zakinčujeťsja. I pislja Majdanu možlyvisť žertvuvaty i їh kiľkisť zmenšylysja.

I tut zadumalysja nad tym, ščo ž robyty, ščob cja dijaľnisť bula stijka i prodovžuvala pracjuvaty. Oś v čomu poljagaje sociaľne pidpryjemnyctvo. Biznes zi zmistom čitko harakteryzuje jogo dlja mene. I ce te, ščo my robymo v «Časopysi», koly ob’jednujemo programy z sociaľnym pidpryjemnyctvom. Ščoby pokazaty, jaki ljudy isnujuť i jaki osoblyvosti ćogo biznesu.

Foto: Oleksandr Rudnyćkyj

— Jak staty sociaľnym pidpryjemcem? Čy možlyvo ce zrobyty, ne majučy startovogo kapitalu?

Možna staty kym zavgodno. Tobto bar’jery zavždy u nas v golovi. Najkraščyj efekt vid sociaľnogo pidpryjemnyctva, jakyj ja baču, ce koly ljudy vyrišujuť svoju problemu. Koly vony robljať te, ščo možuť i vmijuť, ce pracjuje. V SP u pidpryjemcja biľše vidpovidaľnosti, niž u zvyčajnogo pidpryjemcja. Tomu ščo zvyčajnyj zvitujeťsja pered spivzasnovnykamy i svoїm investorom, i vin ne zobov’jazanyj buty publičnym. U SP je i syľni, i slabki storony. Jakščo ty svij biznes pozycionuješ takym, ščo vyrišuje problemu, ( napryklad, u pekarni hlib pečuť ljudy z syndromom Dauna) , vin stymuljuje kupiveľnu spromožnisť. Ale ce ne znimaje vidpovidaľnosti, jakym čynom potribno vypravdaty doviru pered klijentom. Očikuvannja prozorosti vid takyh organizacij nabagato vyšče, niž u zvyčajnyh biznesmeniv. Tut duže važlyvo vybudovuvaty komunikaciju zi svoїmy klijentamy, ščob vony rozumily, ščo vony tež vplyvajuť na proces SP, jakyj my pidtrymujemo. A kožnomu hočeťsja buty pryčetnym do garnoї istoriї. I ce čudovo, koly biznes pracjuje zarady zmin.

Svitova statystyka svidčyť, ščo SŠA lidyruje u sviti v ćomu. Meni zdajeťsja, ščo ce obumovleno na zakonodavčomu rivni. Jak tiľky deržava daje možlyvosti, jakiś pryvileї abo lojaľni umovy dlja rozvytku takoї dijaľnosti, i jakščo vona dosyť prozora, to vidguk u suspiľstva bude vysokyj. My rozgljadaly taki modeli, jak B2B abo klijent-biznes, a je šče modeľ B2G (business to government). Ce te, ščo realizovano u Spolučenyh Štatah. Naspravdi namagajuťsja ce realizuvaty i v Latviї, do reči, vony pišly dali, u nyh je naviť zakon pro SP.

Vynyk deržavnyj zapyt, jakyj povynen realizovuvatysja deržavoju — i poljagaje vin u tomu, ščo deržava daje robotu na autsors. Napryklad, kliningovi kompaniї pracevlaštovujuť ljudej, jaki vyjšly z zon pozbavlennja voli. Dajučy їm robotu, vony otrymujuť zarplatu z deržavy. I tut dije vzajemnyj proces. Deržava vyrišuje svoju problemu, ne naroščujučy svoju infrastrukturu. Ale v SŠA, gadaju, systema zvitnosti trohy žorstkiša. Deržava sposterigaje i zdijsnjuje audyt.

— V Ukraїni zakon pro SP na zakonodavčomu rivni ne pryjnjatyj?

Ni, ale šče j  rano.I Škola Sociaľnogo Pidpryjemnyctva, j intensyvy, i vse, ščo my provodymo v ramkah «Časopysa» — ce ne komercijna dijaľnisť, ce naši iniciatyvy. I duže dobre, ščo ćogo zaraz bagato. Ščo meni podobajeťsja v našomu vypadku, ščo u nas jde ob’jednannja dvoh iniciatyv: z odnogo boku «Časopys» jak biznes, z inšogo boku — Ukraїnśkyj forum blagodijnykiv ta inši gromadśki organizaciї. Їhnij sociaľnyj dosvid i naš biznes-dosvid dajuť taku synergiju, jaka dozvoljaje zrobyty školy efektyvnymy i korysnymy.

My zavdjaky svoїm kanalam zalučyly biľše pidpryjemciv, jaki raniše ne zamysljuvalysja pro sociaľnyj vplyv i zaraz hočuť stvorjuvaty sociaľnyj zmist

Ja spilkuvalasja z bagaťma ljuďmy u cij sferi, i my dijšly vysnovku, ščo Ukraїna prosto ne gotova lobijuvaty zakon pro SP. Jak tiľky buduť prolobijovani jakiś osoblyvi umovy takogo vydu dijaľnosti, odrazu ž počneťsja manipuljacija i zlovžyvannja cym zakonom. Tobto zaraz treba jty ne zverhu, ščob lobijuvaty zakon, a znyzu, ščob zrozumity, jaki same miscja povynni buty vidkorygovani. Zaraz my prognozujemo, ščo šče rokiv zo 3 taki umovy ne povynni buty vysvitleni v zakoni. Zaraz dlja nas šče duže rano. Buly sproby, ale v nyh ne bulo sensu, tomu ščo ne bulo precedentu.

— Jaki problemy i vyklyky SP v Ukraїni vy možete navesty na prykladi organizovanyh Vamy škil?

Provedeno doslidžennja, naviť ne na prykladi SP, ščo ljudy, dajučy groši na ščoś, naviť ne cikavljaťsja, ščo z cymy grošyma stalosja. Cikavljaťsja lyše do 5%. Meni zdajeťsja, poky u nas ne sformujeťsja stavlennja «A ščo bulo zrobleno?»- ničogo ne bude. Učasť maje buty, do togo ž povnyj cykl. Jakščo ty robyš ce usvidomleno, značyť ty povynen rozumity, naviščo i do jakyh zmin ce pryzvodyť. A u nas ce ne sformovano. Dav grošej — kupyv — dlja sebe galočku postavyv. Hotilosja b navčyty našyh ljudej krytyčno myslyty, krytyčno stavytysja do informaciї i rozbyratysja v pytanni. Ja djakuju žurnalistam, jaki vysvitljujuť SP i dijsno rozbyrajuťsja v temi.

— Aľono, čym Vy śogodni zajmajetesja u sferi SP, aby populjaryzuvaty ce v Ukraїni?

Duže dorečno zaraz skazaty pro vidkryttja drugogo naboru Školy sociaľnogo pidpryjemnyctva SELab. Ce — spiľna iniciatyva Časopysu ta Ukraїnśkogo forumu blagodijnykiv v ramkah mižnarodnogo proektu SEESID za pidtrymky Swedish Institute. Golovnyj pryncyp Školy — «learning by doing», tomu my akcentujemo najbiľšu uvagu na pracjujuči sociaľni biznesy.

Cogo razu u partnerstvi z blagodijnoju organizacijeju «Fond rodyny Nečytajlo» budemo takož pidtrymuvaty proekty, sprjamovani na stvorennja možlyvostej dlja nezaležnogo žyttja ljudej z osoblyvymy potrebamy.

Jak rezuľtat, my očikujemo i hočemo, ščob ljudy, jaki majuť dijučyj biznes, maly možlyvisť rozvyvatysja. Tym pače, jakščo ty ce robyš ne naodynci, a z biznes-ekspertamy ta sociaľnymy aktyvistamy, u jakyh je velykyj dosvid roboty iz sociaľnymy iniciatyvamy. Otže, naše peršočergove zavdannja — dopomogty kožnomu vidibranomu proektu zapustyty i rozvynuty svoju kompaniju.