Vita Bazan, «Kod Mista»: «Jakščo htoś ujavljaje Shid jak zabuti zamurzani mista, to ce — grubyj stereotyp»

Redakcija Na chasi vidvidala kyїvśkyj IZONE,  de do 11 bereznja 2018-go tryvatyme ekspozycija, aby pospilkuvatysja zi spivkoordynatorkoju proektu Vitoju Bazan.

Ščo novogo diznalysja pro Shid

— Peršyj vysnovok: Shid duže riznyj, tomu dlja kožnogo mista treba obyraty indyviduaľnyj pidhid. Deś biľš efektyvno ta zlagodženo pracjujuť administraciї, v inšyh mistah — navpaky: paralizovana vlada, ale zate aktyvna gromada. V ekonomičnomu konteksti je mista, de promyslovisť zupynylasja odrazu pislja rozvalu Sojuzu, jak Kostjantynivka, i ce nejmovirno vplynulo na moloď mista. Tut vona v razy aktyvniša, niž v inšyh 5 mistah, niby vony ne perežyvaly intoksykaciju nostaľgijeju za mynulym, ne bačyly «kvitučogo» periodu SRSR i teper pozbavleni straždań za kolyś uspišnym mistom.

Tak samo v istoryčnomu vymiri mista utvorjuvalysja po-riznomu: Sjevjerodonećk buduvavsja strogo za genplanom, a susidnij Lysyčanśk na kiľka stoliť raniše zapovnjuvavsja poselennjamy robočyh. Ce — perše misto Doneččyny ta Luganščyny, de počaly vydobuvaty vugillja.

Jakščo htoś ujavljaje Shid jak terytoriju zabutyh zamurzanyh mist, de kolyś guly zavody, a dovkola teper lyše kopanky, to ce — grubyj stereotyp. Jak v mistah, tak i poza nymy – garna pryroda ta istoryčna arhitektura periodu časiv jevropejśkoї kolonizaciї.

Šče odyn vysnovok — potribno robyty biľše strategičnyh proektiv, vidhodjačy vid formatu «hliba ta vydovyšč». Varto biľše akcentuvaty na roboti z aktyvnymy ljuďmy, vključaty predstavnykiv vlady. Robyty spiľni proekty, ale ne vystupaty z pozyciї «paternalizmu».

Zaraz u Shid zahodyť bagato investycij – materiaľnyh ta intelektuaľnyh. Pomitno, jak ljudy rozvyvajuťsja semymyľnymy tempamy, tomu ja vpevnena, ščo za kiľka rokiv rezuľtat nas pozytyvno zdyvuje. Inši regiony možuť naviť pozazdryty tomu, ščo bačať i otrymujuť nevelyki mista na Shodi.

Jakščo govoryty suto pro proekt, to my pobačyly, naskiľky važlyvyj etap doslidžennja. Pered tym, jak prystupyty do zdijsnennja mystećkyh ta arhitekturnyh intervencij, my biľše niž pivroku vytratyly na komunikaciї z miscevymy žyteljamy. My namagalysja buty maksymaľno uvažnymy, spilkuvalysja z istorykamy, menedžeramy mista. Značno pidvyščujeťsja cinnisť doslidženogo, jakščo slova peretvorjujuťsja v ščoś materiaľne.

Čy reaľno zaprovadyty stalyj rozvytok u post-kryzovomu suspiľstvi

— Ujavimo, ščo misto — ce ljudyna, kotra, za bažannja i vdalyh obstavyn, može žyty duže dovgo: stolittjamy, a to i tysjačolittjamy. Čy možemo my govoryty pro її rozvytok, pidtrymuvaty fizyčne ta psyhologične zdorov’ja? Misto tež je organizmom, jake potrebuje kompleksnyh dij. I cej kompleks dij zabezpečuje stalyj rozvytok.

Poky ščo u mistjan perevažaje spožyvaćke stavlennja do mista, a vlada biľše zoseredžena na konkurenciї, aniž na vyhovanni nastupnykiv — tyh, hto zmožuť realizovuvaty ta rozvyvaty strategiї dlja mista, a ne vidminjaty їh ta zminjuvaty trajektoriju ruhu.

Zaraz osnovne pytannja — ce bezpeka regionu ta deržavy, i poky vono ne bude vyrišeno, skladno govoryty pro stalisť mist poblyzu okupovanoї terytoriї.

Pojednannja tradycijnogo mystectva i virtuaľnoї reaľnosti

— Na vystavci kombinujuťsja rizni formy mystectva — skuľptury, nastinnyj žyvopys, fotovystavka dokumentalista Marka Zaliznjaka. Speciaľno dlja IZONE naši arhitektory zrobyly prostir, korystujučyś tymy ž pryncypamy, jakymy oformljuvalysja vidkryti prostory dlja mist na Shodi — povtorne vykorystannja materialiv, funkcionaľnisť, ekonomičnisť, indyviduaľnyj pidhid, orijentacija na miscevisť (tobto pidhid site specific).

Cikavo, ščo cej prostir zroblenyj zi staryh vikonnyh ram, jaki hlopci-arhitektory pidibraly pid gurtožytkom arhitekturnogo universytetu, de znahodyťsja їhnja naukovo-mystećka platforma «Ostriv». Takym čynom vony daly druge žyttja vykynutym ramam i unyknuly vykorystannja resursiv na prostir, jakyj proisnuje vśogo misjać. A pokazaty arhitekturni proekty z mist my vyrišyly za dopomogoju okuljariv virtuaľnoї reaľnosti.

Sučasni tehnologiї — oś jak my možemo potrapyty na Shid z vystavkovogo prostoru Kyjeva.

Mystećki roboty – ce vytvory hudožnykiv-muralistiv Sergija Radkevyča ta Sergija Greha (Feros), jaki v Sjevjerodonećku ta Kostjantynivci robyly muraly v publičnomu prostori. Hudožnyky Kostjantyn Zorkin i Vitalij Kohan vygotovyly skuľptury z dereva ta metalu, pereosmyslyvšy toj dosvidi svoї ž roboty, postavleni u Bahmuti ta Dobropilli.

Oleksandr Myhed v Pokrovśku vystupyv šče j v roli doslidnyka, pereryvšy arhivy v pošukah unikaľnyh svitlyn ta zapysnykiv fotografa-dokumentalista Marka Zaliznjaka, na čyїh foto trymajeťsja ekspozycija Pokrovśkogo istoryčnogo muzeju. Ježy Konop’je, čyї nastinni napysy, uryvky z poezij, zi skromnym pidpysom «je» možna zustrity v Kyjevi, Lućku, Kremenčuci, predstavlenyj u vystavkovomu prostori z robotoju, jaka govoryť pro identyčnisť Lysyčanśka. Pro kožen mystećkyj možna rozkazuvaty duže bagato, bo za nymy stoїť rik roboty i zašyfrovana istorija mista.

Pidpys avtoriv do foto Lysyčanśka: “Proekt “Mifologemy” bulo vyrišeno pobuduvaty dovkola obrazu Volodymyra Sosjury, jakyj proviv dytynstvo v tamtešnih krajah i je miscevoju torgoveľnoju markoju. “Mifologema” ne mala na meti obgovorennja samoї postati Sosjury, a radše prodovžyty formuvaty mifologičnu brendovu postať – “Sosiura”. Svojeridnyj kompromis miž tym, jak pyšajuťsja miscevi poetom, i tym, ščo ce postať čerez jaku vony gotovi pryjmaty ukraїnśku identyčnisť. Kompromis miž uslavlenym radjanśkymy mynulym i pragnennjam znajty sebe v sučasnyh obstavynah”.

Jak meškanci Donbasu spryjmajuť novi proekty

— U mistah iniciatyvy, započatkovani namy, spryjmaly zavždy neodnoznačno. Neporozuminnja vidbuvalysja vže pid čas peršoї ekspedyciї. Dehto spryjmav nas jak šče odnyh «balakuniv», kotri osvojujuť grant. Bagato buly vpevneni, ščo do dila sprava ne dijde. Htoś vykorystovuvav nas jak «viľni vuha», ščoby poskaržytysja na skladne žyttja čy korupcijnisť vlady.

Ta koly my počaly pokazuvaty perši proekty, pryїzdyty z planom dij ta konkretnymy propozycijamy, stalo prostiše spilkuvatysja i z mistjanamy, i z vladoju. Biľšisť ljudej maly pozytyvnu dumku ščodo proektu ta jogo idej. Prote trapljalysja vypadky nepryjnjattja, napryklad, koly ljudy vvažaly novyj publičnyj prostir potencijnym pryhystkom dlja alkogolikiv ta narkomaniv, — abo kazaly: «Ce ne dlja našyh ljudej», pobojujučyś, ščo prostory švydko buduť zrujnovani. Časom bulo važko komunikuvaty koncepciї mystećkyh robit i zatverdžuvaty їh z miscevoju vladoju.

Jak Kod Mista pracjuvatyme zi Shodom dali

— 2018 rik u nas počavsja z vystavky «Utopija. Transformaciї ukraїnśkogo Shodu». Na nij že, 6 bereznja, my prezentujemo knyžku, de zibrani pidsumky urbanistyčnyh doslidžeń, jaki gotuvala komanda Urban Curators. Ce — analiz formaľnoї i neformaľnoї kuľtury vid Kongresu aktyvistiv kuľtury«Kuľturni proekty dopomagajuť vporatyś iz vidčuttjam zagublenosti» — Olena Pravylo, rezuľtaty vtilennja «Mifologemy mista» pid kuratorstvom Oleksandra Myheda ta arhitekturnyh proektiv, jaki rozrobljalysja komandoju Formografia Design studio.

Paraleľno kiľka proektiv z mist, — jak Kostjantynivka, Dobropillja, Pokrovśk, — gotujuťsja do zapusku na SpiľnokoštiIryna Solovej, Garage Gang: «Mali mista v Ukraїni majuť velykyj potencial». Tomu budemo dopomagaty їm u zbori koštiv.