Jeva Jakubovśka
— Vy do Kotovśka?
— zapytuje mene providnycja. Ja — ljudyna, jaka ne duže osvičena u dekomunizacijnyh zminah, — a same u novyh staryh ta j u staryh novyh nazvah mist. Tomu Podiľśk dlja mene — pytomo Podiľśk bez nijakyh kotovśkyh. Šče j nova nazva navijuje pryjemni asociaciї iz Kam’jancem-Podiľśkym, hoč spiľnogo u nyh ničogo nemaje, — krim vykorystannja častyny «Podiľśk». Tomu providnycja i golos iz dynamikiv poїzdu, jaki aktyvno ogološuvaly prybuvannja do mifičnoї stanciї «Kotovśk», mene — m’jako kažučy — turbuvaly.
Povtorymo scenu.
— Vy do Kotovśka?
— Do Podiľśka… — naїvno utočnjuju.
— Nu, tak-tak, do Podiľśka… — i tut ja osjagnula istynu, zrozumila, jak-to kažuť, de sobaka zaryta. Mene očikuvalo znajomstvo ne z Podiľśkom, a z Kotovśkym, — tym červonym generalom-rozbyšakoju, jakyj i dosi stoїť nad cym mistom, metaforyčno zvisno. Vin prymaroju peresliduje svoїh mistjan. Zvisno, vlada zrobyla vse dlja očyščennja mista vid naviť metafory – znesla pam’jatnyk Kotovśkomu. Ščopravda, zrobyla vona ce za rik pislja zapuščennja dekomunizacijnyh procesiv, — i te tiľky tomu, ščo mala pryїhaty perevirka. Oskiľky її nihto ne zaprošuvav ta ne čekav, dovelosja їm dijaty pid prykryttjam noči. Tak na plošči, de kolyś stojav pam’jatnyk generalovi, zalyšyvsja lyše postament, z jakogo bezžaľno zbyly bjust, šče j vykynuly ostanńogo deś u lisočku. Jasna rič, ce miśki legendy, — ale slidy na postamenti, ščo i dosi stoїť na plošči pered vokzalom, pidtverdžujuť slova našogo anonimnogo džerela.
De, komu, niza-
Za usima našymy sposterežennjamy, vlada vyrišyla, ščo mistjany majuť diznatysja pro zminu nazvy mista vid vydozminy jakraz kolyś golovnogo pam’jatnyka mista, — a točniše, vid jogo zalyškiv. Ta naselennja vyjavylosja ne nastiľky vangozdatnym, j usi vyrišyly, ščo mistjanam ne zahodyť nova nazva.
Kotovśk buv, bidaka, takyj ridnyj, i čerez jakyhoś lyhačiv, vony musyly znesty nedolju ta j kynuly u lisi na potalu vovkam. I ne dyvno, zasvidčuvala meni odna z pracivnyć upravlinnja kuľtury mista, ščo bidna babusja (obraz vybrano dlja uzagaľnennja znedolenyh – prym. avt.) , jaka kolyś narodylasja u Kotovśku, zaraz nijak ne može opanovuvaty novu nazvu mista (zvisno, vangometodamy — prym. avt.). Hoča ne vperše trapljajeťsja taka nedoleńka dlja babuś: u 1935 roci vže trapyvsja takyj vyklyk — i misto peretvorylosja z Birzuly na Kotovśk. Ta śogodni mova, jasna rič, pro inše. Ci novovvedennja ostannim časom až zabujaly: do prykladu, ot pominjaly na Ukraїnu Radjanśkyj Sojuz.
Tomu-to vyrišylo upravlinnja kuľtury, jako osnova osnov, sprobuvaty ne minjaty vse dokorinno. Seredynu zalyšyly takoju ž, u diju zapustyly lyše pokrokovi kosmetyčni zminy. I robljať їh takymy krokamy, aby pislja nas ščo… nu, vy znajete. Ta na protyvagu miśkym kuľturnym organam (ne plutaty kuľturnym, jak označennja jakosti suto psyhologičnoї — prym.avt.) ja trišky biľše virju u cju podiľśku babusju, i duže radila, ščo hoč pracivnyky upravlinnja kuľtury Podiľskogo rajonu zi mnoju solidarni, i zvisno z cijeju babuseju.
Ale poky povernemosja do tyh, hto ne viryť. Nevirujuči nagološujuť u rozmovah pro dekomunizaciju na znedolenij «doli» babusi (pidsvidomo znovu poslavšyś do obrazu znedolenogo Kotovśkogo) ta nagadajuť pro aktuaľnisť piznišyh zmin. Koly same? Nevidomo; ale točno «ne zaraz», «ne na časi». I tut znovu vartuje pidkreslyty ostannje. Ce «pizniše» zdajeťsja meni vakcynoju i v zakonservovanomu, — jakščo vzagali znajty, ščo konservuvaty, — kuľturnomu seredovyšči mista.
Hlopci-školjari, ščo graly futbol, na stadioni bilja Miśkogo budynku kuľtury, rozkazuvaly, ščo dlja togo, aby vidvidaty kinoteatr, vony їduť v Odesu, Umań, Vinnycju… Zvisno, vony by zaljubky podyvylysja muľtfiľmy na velykomu ekrani u ridnomu misti. Ale vydajeťsja meni, ščo jakraz vony ne pidpadajuť pid kategoriju «znedolenyh» u spysku organiv miśkoї vlady. Adže vže za kiľka metriv vid stadionu, u Miśkomu budynku kuľtury, mene zapevnyly, ščo kinoteatr jak takyj vidžyv sebe i «nihto u ńogo ne hodyť».
Miśkyj budynok kuľtury u Podiľśku
Takyh 2 dni ponevirjań poľovyh pošukiv kuľtury vyklykaly u mene lyše bažannja sisty bilja ćogo budynku K, — de b mala isnuvaty, plekatyś, cvisty-pahnuty kuľtura — ta zronyty skupu sľozu. Bezumovno, dijaľnisť u misti K prysutnja: treba ž vypravdovuvaty vzjati košty u deržavy. Ale ci zahody iz masštabnoju reklamoju po mistu (pro jaku biľšisť opytanyh mistjan ne zdogadujeťsja) majuť veľmy specyfičnu jakisť. Tobto možemo spodivatysja na dobryj riveń «utrjenikiv» radjanśkogo rozlyvu. Slovo «utrjeniki» tak i figuruje u nazvi cyh zahodiv.
Slovom, dva z polovynoju dni ja ponevirjalasja u svojemu šljahu pid soncem zahovanym za hmaramy. Ale ne daremno ž kažuť: stukaj — i tobi vidkryjuť. Vidkryly meni dveri u Podiľskomu rajonnomu viddilenni kuľtury, naviť daly dyktofon uvimknuty, ba naviť sfotografuvaty ta nazvaly im’ja ta prizvyšče na protyvagu pracivnykiv Miśkogo upravlinnja kuľtury, jaki vidhreščuvalysja vid buď-jakoї identyfikaciї. Možlyvo, ce ja ne vvičlyva, i pracivnyky Miśkogo prosto pracjujuť pid prykryttjam (zalyšajeťsja vidkrytym pytannja, vid kogo vony hovajuťsja u ridnij deržavi, ale zalyšymo ce na pisljascenični obgovorennja).
Otož, rivno u drugij polovyni dnja treťogo, koly ja vže ne mala naviť maleńku častynu vid tyh velykyh spodivań Dikkensa, stalosja dyvo. I pryjšov čas vidstavyty žarty u storonu vyhodu, adže my otrymaly spravžnje sjajvo u kinci tunelju.
Ščob trišky pojasnyty: Podiľśke rajonne upravlinnja realizovuje proekty i zajmajeťsja nalagodžennjam kuľtury zvisno nasampered u rajoni, ale misto takož trymaje na prycili. U Podiľśku vony majuť 3 prymiščennja. Sered nyh:
- dytjača biblioteka, de je jedynyj teatr u misti — ljaľkovyj,
- a šče dorosla biblioteka, bibliotekari jakoї naviť kolyś vzjaly ğrant ta provadyly lekciї iz zaprošenymy imenytymy spikery na odvični temy prymanjuvannja grošej.
U cju doroslu biblioteku i vpustyly #BUR. A teper najcikaviše.
#BUR, abo Trohy vid avtorky
Ja tut mala by rozpovisty pro kuľturnyj plast u Podiľśku, ale zahotilosja vidhylytysja vid kursu. Hoča, možlyvo, takyj pogljad i daje vidčuty osnovnyj nerv.
#BUR, — sebto Budujemo Ukraїnu Razom, — iz sensovym nagolosom jak raz na ostannje. Ce — toj kuľturnyj plast, jakyj vidbuvajeťsja zaraz. Ce — pokolinnja, jake vže formujeťsja odnolitkamy mogo molodšogo brata, tobto pokolinnjam Z, jake tiľky neščodavno imenuvaly.
Jakščo pryskiplyvo pidrahovuvaty vik kožnogo učasnyka #BUR’u, to matymemo nevelyki trudnošči iz uzagaľnennjam. Tut členam umovnoї rodyny vid 1 do 101. Nasampered, ce — ljudy ob’jednani spiľnoju metoju, jaki rozumijuť važlyvisť ne lyše metaforyčnoї prysutnosti tut ta zaraz.
Učasnyky urbanizovanogo XXI stolittjam litńogo taboru majuť čitkyj grafik:
- prokydannja, rankova ruhanka (jaku ja vperto propuskala),
- snidanok, rozpodil na ob’jekty — ce zazvyčaj budynky potrebujučyh simej, jaki opynylysja u skrutnomu stanovyšči i ne majuť možlyvosti vidbuduvaty čy polagodyty svoje pomeškannja (tak, burivci možuť i špalery kleїty, i budynok sporudžuvaty),
- inodi ž ob’jekty — ce gromadśki prostory. Oskiľky učasnykiv taboru zazvyčaj biľše 20 i ob’jektiv kiľka štuk, staršyj (možlyvo buvaje i starša, ale šče takyh grup #BUR’u ne zustričala) dilyť їh kožnogo dnja,
- korotkyj ekskurs u žyttja v poľovyh umovah,
- robota bezposeredńo na ob’jektah,
- kuľturna programa (lekciї, koncerty, ekskursiї, slovom vse, aby krašče poznajomytysja iz kuľturoju mista u jakomu pracjujuť),
- nična vatra (posydeńky), jaki inodi pererostajuť u nični posydeńky, zazvyčaj iz gitaroju, son (o, prekrasne slovo našogo žyttja).
I ja by nagolosyla u znajomstvi iz #BUR’om ne na dennyh robotah, — de vony dopomagajuť vidbudovuvaty budynky, lagodyty majdančyky, — a jak raz na večirnih posydeńkah, de vony zasvidčujuť rozuminnja ideї — dlja čogo vony ce robljať.
I tut golovnyj vysnovok
U žytti ne stykalasja iz takoju kiľkistju ljudej, jaki mysljať i osmysljujuť na 1 m². I ščo biľše hymerno dyvuje, — u pryjemnomu sensi, — ce velyčezna kiľkisť zajavok na takyj aktuaľnyj litnij, pizniše osinnij, raniše vesnjanyj tabir. Otže, panove, ne vse vtračeno. Idemo, jak to kažuť, do mety. Nagološu, osmyslenoї mety.
«Ja BUR’o zaležna» — cytuju odnu z učasnyć podiľskogo #BUR’u. I mabuť, tiľky u takomu konteksti zaležnisť nabuvaje pozytyvnoї harakterystyky.