Oksana Semenik
Razom z ekspertamy forumu «Syla Sela 2020: lokaľni rišennja globaľnyh problem» ta jogo organizatoramy Inšoju Osvitoju, rozbyrajemoś jaki isnujuť viziї majbutńogo ukraїnśkyh sil. Rozpovidajemo na prykladi ekoposelennja, grantiv na rozvytok kuľtury ta transformaciju sela, de komfortno pracjuvaty ta žyty.
Ostanni 13 rokiv Diana Karpenko pov’jazana iz žyttjam v seli. Perši try roky vona pryїždžala do hutoru Obyrok i dumala, jak možna pereobladnaty svoje žyttja, pereїhaty z mista. Šče sim rokiv vona prožyla v Obyrku, zajmajučyś jogo rozvytkom i obžyvajučy hutir. Ostanni try roky Diana žyve na dva miscja: hutir Obyrok ta Kyїv. Vona žyla tam postijno j dosi, prote ne zmogla organizuvaty osvitnij proces dlja ditej samostijno: doveloś їhaty za jakisnoju osvitoju u misto.
Za 13 rokiv z napiv zakynutogo hutoru, de žyve 20 ljudej, Diana ta її odnodumcjam, vdaloś zrobyty nevelykyj mystećkyj centr, de pobuvalo kiľka tysjač ljudej z 40 kraїn.
My razom sijaly, varyly boršč, govoryly pro žyttja i polityku. Pid čas festyvaliv my stvorjuvaly mini modeľ ideaľnoї kraїny, de je riznomanittja, velyka mižnarodna spiľnota, a ljudy z riznyh sfer žyttja majuť možlyvisť buty poruč
Diana Karpenko, Prožyvaje u seli
Dlja togo, aby pokraščyty žyttja hutoru ta uvibraty najkrašči praktyky ekoposeleń, Diana z odnodumcjamy doslidžuvaly sela v Daniї. Vona rozpovidaje, ščo ukraїnśki ta danśki sela duže riznjaťsja: u nas ce kvadratni diljanky z budynkamy j trohy gospodarstva, a v Daniї — ce hutory, prote z duže gusto zaselenoju terytorijeju. Ekoposelennja, de nemaje spiľnogo budynku dlja zustričej spiľnoty, ce ne ekoposelennja.
Seredovyšče — ce ključova rič. Ne eko-tehnologiї, ne gorod, ne festyvali, a same spiľnoty. Pid čas karantynu bagato ljudej pryїhalo v selo i vono ožylo, ljudy bačaťsja, spilkujuťsja. Zavdjaky dystancijnij osviti ta roboti, dejaki lokaciї možuť rozkvitnuty
Diana Karpenko, Prožyvaje u seli
Vona takož dodaje, ščo v Daniї horoši školy ta universytety ne tiľky v mistah, a vsjudy. A šče v podibnyh poselennjah je spiľni majsterni, gorody ta avtivky dlja korystuvannja. Na dumku ekoposelenky, v ukraїnciv je travma Radjanśkogo sojuzu, tomu ljudy malo dovirjajuť odne odnomu:
Nam treba šče zasvoїty tu spiľnisť, vnutrišni zv'jazky pobudovani na doviri v spiľnoti. Ekoposelenciv zavždy spryjmajuť jak čužynciv
Diana Karpenko, Prožyvaje u seli
Diana vvažaje, ščo varto pracjuvaty z diťmy ta moloddju, adže starše pokolinnja vže ne perevyhovaty. A ditjam, čerez kuľturni projekty, možna pokazaty možlyvosti v seli.
V Daniї je aľternatyvni školy, jaki pracjujuť tiľky v zymovyj čas, koly fermery viľni. Dity tam ne vyvčajuť akademični dyscypliny, a včaťsja literaturi, deklamuvannju, dyzajnu čy gorodnyctvu. Tudy takož možuť pryїhaty dity z mista ta sprobuvaty sebe v riznyh roljah
Diana Karpenko, Prožyvaje u seli
V mynulomu teksti, prysvjačenomu problemam ta vyklykam sela u 2020 roci, my pysaly
? Velykyj biznes, ekoposelennja, didžytalizacija — čym žyve ukraїnśke selo?, naviščo mižnarodni granty vprovadžujuť projekty v ukraїnśkyh selah. Podibni granty, najčastiše, obyrajuť miscevisť z vlasnoї iniciatyvy ta proponujuť svoju pidtrymku. Natomisť Ukraїnśkyj kuľturnyj fond obyraje, jaki kuľturni projekty pidtrymaty, na konkursnij osnovi.
A tomu, umovy dlja velykyh organizacij z mist i predstavnykiv sil ta selyšč rivni. Prote, dyrektorka UKF Julija Fediv, kaže, ščo za 3 roky roboty fondu dynamika vid zajavnykiv z sil ta maleńkyh mistečok dosyť negatyvna — na granty podajeťsja mala kiľkisť projektiv. Za slovamy Fediv, najaktyvniše podajuť zajavky z Kyїvśkoї, Rivnenśkoї, Zakarpatśkoї, Poltavśkoї ta Ivano-Frankivśkoї oblastej. Maloaktyvni — Černivećka, Černigivśka ta Sumśka oblasti.
Mynulogo roku UKF pidtrymav projekt «Kuľturnyj tramplin», jakyj buv orijentovanyj na kuľturnyh menedžeriv terytoriaľnyh gromad. Vona pryvodyť pryklady uspišnyh kejsiv, koly sela podajuť zajavky ta otrymujuť finansuvannja: Goščanśka selyščna rada z Rivnenśkoї oblasti vygrajuť granty vže try roky pospiľ. Cogo roku rozrobljaly školu dlja pidlitkiv z mediagramotnosti.
U 2021 roci UKF planujuť vidkryty programu «Kuľtura. Turyzm. Regiony», dlja malyh spiľnot z usijeї Ukraїny (zaraz programa dije dlja Zakarpatśkoї ta Odeśkoї oblastej, — prym.avt). Vona dodaje, ščo u bagaťoh selah je možlyvosti mižnarodnoї spivpraci, adže vony majuť «pobratymiv» inšyh kraїn. Bagato projektiv mižnarodnoї spivpraci možuť počatysja na miscjah i potim masštabuvatyś na nacionaľnyj riveń.
My majemo perejty na inšyj riveń spryjnjattja malyh gromad. Zaraz, koly v gromad akumuľovani košty, ce daje možlyvisť tvoryty svoї sensy, stymuljuvaty pereїždžaty z mist v selo. Glokalizacija bude na korysť Ukraїni
Julija Fediv, Dyrektorka UKF
Vona pryvodyť pryklad Brytaniї, de gromady — ce pro kuľturu, narodni remesla, kraftove vyrobnyctvo ta možlyvosti dlja malogo ta seredńogo biznesu, i pro kreatyvni industriї tež. A takož, ščo ideї ta aktyvnisť kuľturnyh projektiv v Jevropi častiše z’javljajuťsja u malyh gromadah. Napryklad, u nimećkomu misti Vejmar, de narodyvsja Gete, vidbuvajeťsja mižnarodna pyśmennyćka rezydencija.
Sučasnyj svit daje instrumenty dlja realizaciї bažań. Golovne — samoosvita. Zaraz stiľky onlajn treningiv i kursiv, jak nikoly raniše. A my, jak kuľturnyj fond, gotovi dopomogty finansovo
Julija Fediv, Dyrektorka UKF
Vona takož kaže, ščo zajavok, jaki nacileni na znajomstvo v seredyni kraїny — ne bagato. Populjarnymy lyšajuťsja programy same mižnarodnoї mobiľnosti. Ale u 2021 roci UKF planujuť akcentuvaty uvagu na obmin lokaľnym dosvidom ta rezydenciї na miscjah.
Valerij Pekar, vykladač KMBS ta strateg-vizioner, pereїhav do sela z počatkom karantynu. Vin stav odnym z tyh, hto zrozumiv z počatkom pandemiї, ščo žyttja v seli daje biľše možlyvostej ta svobody. Vin vvažaje, ščo dosi žyve v misti, hoča dovkola agrarnyj pejzaž. Adže biľšisť času vin zajmajeťsja osvitoju — čytaje lekciї — abo upravljaje biznesom onlajn. Tobto na 90% zajmajeťsja miśkoju dijaľnistju i tiľky 10% času — vyrobnyctvom jabluk ta gruš.
Tradycijno vvažajeťsja, ščo tam, de promyslovisť — ce misto. Ale ce davno ne tak. Biľšisť ljudej v misti, vže pracjuje v servisnij ekonomici, a novi tehnologiї j velykyh korporaciї znahodjaťsja v selah. Take vražennja, ščo selo znykne. Ale vono znyknuty ne može. Tomu v nas nepravyľne vyznačennja, ščo take selo, a ščo misto
Valerij Pekar, Vykladač KMBS ta strateg-vizioner
Vin proponuje rozdiljaty ljudśku dijaľnisť na «vyrobnyctvo» ta «piznannja, osvita ta upravlinnja». Takož vin zaznačaje, ščo zaraz misto maje biľše možlyvostej — biľši bjudžety, biľše ljudej, krašča osvita.
Dlja sela musyť buty pozytyvna dyskryminacija. Selo travmovane radjanśkym mynulym. Jake robylo vse, aby pozbavyty selo možlyvostej. Na jogo dumku, zaraz majuť z’javytyś preferenciї dlja sil. Ščob pidtrymaty sebe treba buty vključenym v globaľnyj svit i ne važlyvo zvidky vy j de vy.
Možna kazaty inakše, ščo selo — ce pryrodne seredovyšče, a misto štučne. Ale je horoši mista, de ljudy žyvuť majže v pryrodnomu seredovyšči. A je pogani sela, de je naviť bagatopoverhivky, ale tam nemaje miśkyh servisiv ta informacijnogo seredovyšča.
Valerij Pekar, Vykladač KMBS ta strateg-vizioner
Valerij Pekar vvažaje, ščo majbutni sela majuť buty z gorodamy ta sadamy, ale j z normaľnym internetom, jakyj daje možlyvisť do osvity, piznannja ta upravlinnja.
Meža miž mistamy j selamy bude sterta. Ljudyna zmože buty v seredovyšči sela, ale naspravdi žyty v misti. V globaľnomu misti jakym bude cila planeta.
Valerij Pekar, Vykladač KMBS ta strateg-vizioner
Vin takož nagološuje, ščo spiľnota — ce ključove slovo v misti ta seli, jake može bagato zminyty.