Laboratory community
Čy pravda, ščo dity dijačiv UNR «vynajšly» ukraїnśkyj džaz, gimn Kyjeva buv napysanyj za dva dni, a vsim vidoma «Pisnja pro včyteľku» (tak-tak, same ta, ščo «zore svitova») pryhovuje spravžnju vijśkovu tajemnycju? Jak ukraїnśkyj foľk-ansambľ vypyvav iz Santanoju ta zarobljav na rivni z Pugačovoju, a «kozačci» Raїsi Kyryčenko vdaloś zrobyty Ivana Boguna ukraїnśkym seks-symvolom?
Ukraїnśkyj žurnalist Fil Puharjev stvoryv knyžkovyj gajd, ščo rozkryvaje istoriju ključovyh postatej ukraїnśkoї estrady, istoriju piseń ta golovni podiї ukraїnśkoї popsceny. Ale buďte oberežni: čytannja knyžky «Ce vam ne estrada. Krutymy stežkamy ukraїnśkoї pop-muzyky XX stolittja», ščo nevdovzi vyjde u vydavnyctvi «Laboratorija», vyklykaje nepereborne bažannja sluhaty muzyku. Rekomendujemo trymaty napogotovi navušnyky, nosovu hustynku i vlasnu nostaľgiju.
***
Gimn pro Kyїv
U travni 1962-go stolycja Ukraїny zdobuvaje komunistyčnu «ačivku» — Orden Lenina. Tomu miśka vlada gotujeťsja pryjnjaty delegaciju iz «samoї» moskvy, jaku hoče vrazyty osoblyvym podarunkom — pisneju pro Kyїv.
Kolyś populjarnyj «Kyїvśkyj vaľs» dlja ćogo vže ne godyťsja. Šljager, jakyj napysaly Platon Majboroda ta Andrij Malyško v dalekomu 1950-mu, nyni sluhajuť hiba dynozavry. Po ščoś sučasniše treba jty do novyh hitmejkeriv, ščo same vryvajuťsja u 60-ti.
Obov’jazkovyj vidomčyj punktyk: avtor muzyky do pop-gimnu Kyjeva maje buty korinnym kyjanynom. Nym staje 37-ričnyj Igor Šamo. Podejkujuť, kompozytor vmije «vytjagaty» melodiї z povitrja. I ce čudovo, bo na vse pro vse vin maje lyše dva dni.
Vojenni rany ta jevropejśkyj šljub
«Pisnja» — baťky Isaja Šamo rozpovidaly, ščo ce perše slovo, jake majbutnij kompozytor promovyv u svojemu žytti. Podružžja kyїvśkyh jevreїv nazvalo syna na česť zabanenogo v Sojuzi biblijnogo proroka, odnak v oficijnyh dokumentah jogo zapysaly Igorem.
Za sovkovymy kanonamy Igor Šamo mav pity slidamy baťkiv i staty likarem. Ale na vidminu vid Myhajla Tkača* jogo tato j mama dozvolyly hlopcju samostijno obraty spravu žyttja. A obyraty bulo z čogo: Igor dobre maljuvav, a šče krašče spivav. Tomu i vstupyv do peršoї v Ukraїni Muzyčnoї školy imeni Mykoly Lysenka.
Ja potrapyv tudy, kudy mrijav, — v carynu muzyky, v atmosferu povagy do tvorčoї ljudyny. Jakščo v tebe ščoś vyhodylo, toboju zahopljuvalysja. Ja nikoly ne vidčuvav zazdrosti, hoča duh tvorčogo zmagannja buv postijno prysutnij.
Igor Šamo pro navčannja muzyky
22 červnja 1941 roku Igor Šamo planuvav svjatkuvaty vypusknyj. Jak vidomo, večirku «zipsuvala» nacystśka Nimeččyna. Junak vidkladaje tvorči zadumy, prohodyť pryšvydšenyj kurs medyka i v 1942-mu vyrušaje na peredovu. Roky vijny mynajuť dlja majbutńogo kompozytora jak u dymu pislja obstrilu. Šamo dviči distaje poranennja, ale vyžyvaje j dohodyť do Berlinu.
U travni 45-go na tancjah z nagody radjanśkogo Dnja peremogy Igor Šamo znajomyťsja z Ljudmyloju Boľšakovoju. Včorašnij vojaka vidtoptuje divčyni vsi nogy, i ta rozumije: ce — ljubov. Nevdovzi Igor ta Ljudmyla rozpysujuťsja v radjanśkomu predstavnyctvi u Vidni. Zapam’jatajte cju detaľ — dlja rozuminnja muzyčnogo vajbu Šamo vona nam šče znadobyťsja.
Pislja vijny Igor Naumovyč taky vtiljuje svoju ideju fiks i vstupaje do kyїvśkoї konservatoriї. Jak ukraїnśka PPO, kompozytor shopljuje vse na ľotu. Može napysaty muzyku za velyku perervu ta šče j bez problem nagraty її bez not, na sluh. Ničogo dyvnogo, ščo z takymy skilamy na treťomu kursi Igorja Šamo pryjmajuť do Spilky radjanśkyh kompozytoriv Ukraїny (SRKU).
Ja baču vidrazu kožnu detaľ, jaka vykonuje svoju funkciju u narodženni obrazu. “]”Ja
”Igor
Zdajeťsja, dlja muľtyzadačnogo Igorja Šamo nemaje ničogo nemožlyvogo. Vdeń muzykant hodyť na pary, vvečeri pyše saundtreky dlja kino i teatru, vnoči labaje na bajani u restoranah. A pered svitankom začynjajeťsja u vannij (ščob ne rozbudyty družyny ta dońky) i stvorjuje vlasnu pop-muzyku — na perspektyvu.
Perspektyva okresljujeťsja dlja Igorja Šamo u travni 1962-go v kabineti ministra kuľtury URSR Rostyslava Babijčuka. Koly čynovnyk ozvučuje kompozytoru dedlajn dlja pisni pro Kyїv, toj lyše važko zithaje. Z takym nagaľnym zavdannjam jomu dopomože vporatysja lyše kolyšnij bojovyj pobratym, a nyni — uljublenyj spivavtor.
Znajomstvo na tancjah i kyїvśkyj večir
Lystopad 1945-go. Pary kružljajuť stolyčnym tancmajdančykom, jak požovkle lystja za viknom. Ostoroń sydjať samotni divčata. Čymalo z nyh ne dočekalyś kohanyh iz vijny.
A dehto zustrine svoje kohannja same ćogo večora.
Oś molodyj frontovyk iz medaljamy na grudjah nesmilyvo pidhodyť do krali. Tamara — tak zvaty kralju — pogodžujeťsja potancjuvaty iz soldatom, ale speršu prosyť jogo nazvaty svoje im’ja. «Dm… Dm… Dmytro», — iz zusylljam vymovljaje toj.
Pislja tanciv Dmytro i Tamara guljajuť ničnoju stolyceju. Hlopeć vylyvaje divčyni vsju dušu. Rozpovidaje, jak važko pracjuvav na šahtah Donbasu v 30-h, a v 41-mu pišov vojuvaty kulemetnykom do Červonoї armiї. I jak 8 travnja 1945-go — vśogo za deń do oficijnogo zaveršennja nimećko-radjanśkoї vijny — jogo kontuzylo vid vybuhu. Vidtodi Dmytro Lucenko nedočuvaje i zaїkajeťsja. Ale dlja ńogo ce lyše nesuttjevi trudnošči na šljahu do velykoї mriї — staty poetom.
Mrija majbutńogo čolovika Tamary zdijsnyťsja za simnadcjať rokiv. Svit pobačyť debjutna zbirka Dmytra Lucenka, odyn iz viršiv jakoї stane vseukraїnśkym hitom na muzyku Igorja Šamo. Cej virš poet prysvjatyť ljubovi vśogo svogo žyttja, jaku vin zustriv togo tyhogo kyїvśkogo večora.
V oči dyvljaťsja kanny,
Serce v nyh perellju,
Haj rozkažuť kohanij,
Jak ja virno ljublju!
Ta čy znala Tamara Lucenko, jak neprosto dalysja її čoloviku ci legendarni rjadky?
«Haj Kyїv tebe nadyhne!»
Povertajemosja u traveń 62-go. Odna bezsonna nič — i na stoli Igorja Šamo vže ležať noty majbutńogo gimnu Kyjeva. Tym časom Dmytro Lucenko legko daje sobi radu z kupletamy, ale zabuksovuje na pryspivi.
Pered poetom vymaľovujeťsja sjužetna arka treku. Stolyčne nadvečir’ja peretikaje u glyboku nič. Dotlivaje vogoń dnja, voskresajučy elektryčnymy spalahamy u viknah paneľnyh budynkiv. A dali… Ščo dali? Brakuje šče kiľkoh rjadkiv — čipkyh i zvučnyh. Bez nyh use ce — lyše krasyvi, ale bezzmistovni kartynky, nače zgenerovani štučnym intelektom.
Sytuaciju rjatuje Igor Naumovyč. «Dimo, a shody-no proguljajsja, — radyť kompozytor drugu-spivavtoru. — Jakščo pisnja pro Kyїv, to haj vin tebe i nadyhne!».
Vtomlenyj i zmučenyj nedosypom poet vyhodyť na rozlytu soncem Volodymyrśku girku. Jogo uvagu pryvertaje jakyjś vpertyj hlopaka, ščo zalycjajeťsja do neprystupnoї krasuni. «Skažy, nu jak tebe ne ljubyty?!» — u vidčaї kryčyť vin divčyni vslid.
Istorija zamovčuje, čym zaveršylysja sproby gore-donžuana. Zate my točno znajemo, ščo pislja cijeї frazy tvorčym straždannjam Dmytra Lucenka nastav kineć.
«Igorju, je liryka!» — povidomljaje spivavtoru ščaslyvyj poet. I tut taky začytuje jomu te, ščo vyjšlo:
De kolyšuťsja vity
Zakohanyh mrij…
Jak tebe ne ljubyty,
Kyjeve mij!
Budu mrijaty j žyty
Na krylah nadij…
Jak tebe ne ljubyty,
Kyjeve mij!
Večoriv oksamyty,
Mov ščastja prybij…
Jak tebe ne ljubyty,
Kyjeve mij!
Zamovnyky z vysokyh kabinetiv pryjmajuť pisnju Šamo ta Lucenka bez pravok. Prote zalyšajeťsja šče odne pytannja. Hto zmože vyvčyty «Kyjeve mij» na pozavčora i ne nalažaty z vystupom pered partijnoju elitoju?