Bogdan Marčenko
Videoese
Tekst
Jak pravylo, koly mova zahodyť za konceptuaľnyj aľbom, my zvykly ujavljaty sobi, jakeś povne farb velyke polotno, de vsi pisni pidkorjajuťsja odnij jedynij zagaľnij ideї abo opovidi. Zavše z vidirvanym vid reaľnosti setingom, ščo unosyť nas v dalečiń na zustrič nejmovirnym prygodam, dalekym vid zvyčajnyh ljudśkyh problem. Ščoś take fantasmagoryčne, mifologične. Te ščo možna bulo b vyznačyty, jak epos. Vsi ci mandry u časi Dream Theater, cykly stanovlennja geroja u Mastodon, abo spalahy tehnokratyčnogo majbutńogo ljudstva u Fear Factory. Ta hoča b čergovi prygody marsianyna Ziggi Stardasta na aľbomah Bouvi. Ale je odyn, aľbom, jakyj šče u dalekyh 70-h zaklav osnovu dlja rozkryttja doroslišyh ta serjoznišyh tem u rok muzyci, niž pryjemnogo, ale takogo prymarnogo eskapizmu. I cym aľbom bula, na žaľ na śogodni zabuta, cila rok-opera vidomogo poeta i spivaka Lu Rida «Berlin» 1973 roku.
Napysannja aľbomu počalosja z ideї pidkynutoї Ridu jogo todišnim prodjuserom Bobom Ezrinom. Ljuis Alan Rabinovyč – tak, dijsno, ce jogo spravžnje prizvyšče [vstavaj strana ogromnaja] – v toj čas buv na pidjomi pislja vyhodu svogo drugogo soľnyka Transformer, ščo zrobyv jogo golovnoju zirkoju v glem roci pislja Devida Bouvi, jakym i buv sprodjusovanyj. Aľbom nepogano prodavavsja, jak dlja Lu Rida, i usim v cilomu spodobavsja, tomu vid krytykiv starygan Lu otrymav pevnyj kredyt doviry. Todi j Ezrin u rozmovi, jakoś skazav, ščo istoriї v pisnjah Rida majuť čudovyj počatok, ale nikoly ne maly gidnogo kincja. Zokrema, Ezrin hotiv by vznaty, ščo trapylosja z paroju z “Berlina” – pisni z peršogo soľnogo aľbomu Rida. Ezrin rozpalyv v duši Lu polum’ja ambicij, i toj vyrišyv napysaty istoriju, jaka ni v čomu ne bude postupatysja kraščym tvoram Šekspira i Dostojevśkogo, i zreštoju poklasty її na noty.
Berlin pisnja za pisneju rozpovidaje istoriju tragičnogo kohannja pary Džyma i Kerolajn, nabytu pid zav’jazku narkotykamy, prostytucijeju, depresijeju, domašnim nasyľstvom i v rešti-rešt suїcydom.
Pisnja, ščo vidkryvaje aľbom, odnojmenna Berlin – je idyličnoju kartynoju, v nuarnyh tonah, peršogo znajomstva pary našyh geroїv. Istorija opovidajeťsja vid imeni Džyma, ščo poznajomyvsja zi svoje majbutńoju družynoju u kafe bilja berlinśkogo muru, z takym že im’jam, jak i v pisni. Misce rokovoї zustriči personaživ bulo obrano ne vypadkovo. Zahidnyj Berlin v ti roky, ta j u podaľši, buv opovytyj osoblyvoju slavoju mista napovnenogo specyfičnoju tvorčoju atmosferoju. Devid Bouvi, Iggi Pop, Nik Kejv usi tak čy inakše pereїždžaly tudy u pošukah nathnennja ta nezvyčnogo seredovyšča. Berlinśkyj mur, jak metafora, vtilenyj v reaľnisť symvol vidčužennja, rozdilennja, stiny, ščo vyrostaje miž ljuďmy. Ja do reči, šče ne kazav, ščo Bob Ezrin prodjuser slavnozvisnoї epopeї «The Wall» Pink Floyd. Sama ž vstupna «Berlin» – ce pohmuriše perearanžuvannja pisni z debjutnyka, jaku Rid vperše, v žyvu vykonav u skladi The Velvet Underground, razom z Niko ta Džonom Kejlom. Zapys togo vystupu možna bulo, do vyhodu debjutnyka, podyvytysja lyše v osobystomu muzeї Endi Vorgola, šče odnogo, miž inšym, vyhidcja z našyh etničnyh zemeľ – Lemkivščyny, krim jevreja Rabinovyča.
U nomeri, ščo prodovžuje mizanscenu «Lady Day», zmaľovujeťsja perše pobačennja ta seks Džyma z Kerolajn, jaka v toj čas pracjuvala spivačkoju v kafe Berlin. Vže z cijeї kompozyciї aľbom nabyraje, dejakoї žartivlyvoї manery. U zapysi aľbomu vzjaly učasť bagato riznyh sesijnyh instrumentalistiv, i na «Lady Day», my v zmozi nasolodytysja groju B. Dž. Vilsona na udarnyh, jakym čudovo pidigrujuť duhovi.
Potužna «Men Of Good Fortune» ezopivśkoju movoju daje nam zrozumity skrutne materiaľne položennja pary, ta nemožlyvisť Džyma vlaštuvatysja v žytti ta znajty stabiľne džerelo zarobitku. Taka ž rozkišna barabanna gra vže inšogo udarnyka Ejnsleja Danbara, kotryj spivpracjuvav z djužynoju inšyh solo artystiv ta kolektyviv. Takož tut vydiljajeťsja bas-gitarna partija, ščo pryjemno dopovnjuje zagaľnu kartynu. A bljuzovyj tekst vkotre pokazuje neprynadnu dolju ledariv, volocjug ta tyh hto hotiv žyty legkym žyttjam, u suspiľstvi bdžolynogo vulyka.
Grajlyva «Caroline Says I», pokazuje perši trudnošči u stosunkah, z jakymy stykajeťsja para Džyma i Kerolajn. Kerolajn vyjavljajeťsja, šče tym stervom, ščo u šljubi ne vtračaje prynagidnoї možlyvosti vsiljako prynyzyty čy obrazyty Džyma. «Caroline says that I’m just a toy / She wants a man, not just a boy». Ale Džym prodovžuje terpity ci nerivni stosunky, de žinka vystupaje dominujučym nad čolovikom sub’jektom. Džym projavljajeťsja, jak kabluk, kotromu podobajeťsja take položennja. Kerolajn, jak žinka-vamp prynyžuje jogo čoloviču gidnisť, tym časom, jak Džymu kohana prodovžuje vvyžatysja, cytuju: «Still she is my Germanic Queen / Yeah, she’s my Queen». V teksti, do togo ž, vperše z’javljajuťsja zavuaľovana zgadka pro vžyvannja narkotykiv Kerolajn, skoriš za vse geroїnu, čerez nezadovolenisť simejnym žyttjam.
«How Do You Think It Feels» daje vyhid elektrogitari Stiva Hantera, ščo uslavyvsja svojeju hard rok maneroju gry pry spivpraci z Elisom Kuperom na «Billion Dollar Babies» ta «Welcome to My Nightmare», jakoї my vsi zaždalysja. Sokovyti gitarni solo narešti pestjať naš sluh. V teksti poznačajuťsja napivprozori natjaky na uskladnennja vže naviť seksuaľnogo žyttja Džyma ta Kerolajn, čerez narkotyčnu zaležnisť drugoї. Vona vtračaje kontroľ nad soboju, i boїťsja zalyšatysja na odynci, ščo vyvodyť z sebe Džyma ta paskudyť jomu žyttja.
«Oh Jim» pereroblena z veľvetivśkoї «Oh Gin», počynajeťsja z takoї ž prygolomšlyvoї gry na udarnyh. Gučni duhovi ta gitarni solo vkazujuť na počatok kincja stosunkiv, i te ščo triščyna u vzajemynah pary staje vse biľš pomitnoju, vylyvajučyś u podružni zrady Kerolajn, jaka spyť zi svoїmy pryhyľnykamy z kafe, i Džyma, jakyj pryjmajeťsja za poboї nevirnoї, koly v ńogo vryvajeťsja terpeć. Kompozycija dilyťsja na dvi častyny, počynajučy z 3:20. U drugij polovyni, mynula bravurnisť vyparovujeťsja i zalyšajeťsja atmosfera kamernyh koncertiv Rida z jogo akustyčnoju gitaroju, de vin spivaje pro te, ščo Kerolajn vse-taky rozbyla serce golovnomu geroju i vin polyšaje sim’ju.
«Caroline Says II» vyhodjačy z nazvy, je prodovžennjam peršoї pisni, ale kudyś podivsja uveś toj bešketnyj zapal. Kerolajn vse glybše provaljujeťsja na dno narkotyčnoї zaležnosti ta moraľnoї degradaciї. Teper vona vymušena pidrobljaty povijeju, na prizvyśko «Aljaska», aby zarobyty na čergovu dozu. Sama ž kompozycija takož bula pererobkoju arhivnoї “Stephanie Says”, kotra z’javylasja lyše na kompiljaciї Veľvetiv VU 1985.
Instrumentaľna skladova prymityvizujeťsja z kožnoju kompozycijeju, pidkresljujučy padinnja geroїni. Na Kids temp upoviľnjujeťsja, gitary stajuť bljuzovišymy. Zvučannja staje brudnišym, v toj moment, koly služba po pravam ditej zabyraje v Kerolajn її dočok. V jakyjś moment fonom počynajuť zvučaty kryky ta plač ditej, jaki zapysav Bob Ezrin. Vin naturaľno skazav svoїm ditjam, ščo їh mama pomerla, ščob zrobyty cej zapys. Oś teper i dumajte, ščodo «mystectvo potrebuje žertv» ta «sľozynky nevynnoї dytyny».
A The Bed naganjaje intymnoї obstanovky, aby rozpovisty nam pro te, jak Kerolajn naklala na sebe ruky, vidkryvšy veny i zasnuvšy vičnym snom na spaskudženomu nerozbirlyvoju hittju podružńomu loži. Dijsno motorošna kuľminacija.
I vinčaje usju cju tragičnu povisť oduhotvorena «Sad Song», z masštabnym aranžuvannjam ta horom na pidspivi. Džym sydyť na tomu ž samomu ližku, de buly začati їh z Kerolajn dity, j dyvyťsja na blide tilo svojeї kolyšńoї družyny, kotru vin ne vstyg vrjatuvaty. Vse ščo jomu zalyšajeťsja, ce z žalem prygaduvaty ulamky їh spiľnogo žyttja ta spogljadaty jogo reštky, u peretvorenij na brudnu domovynu їh simejnogo ščastja, kvartyri. Finaľna sekcija pisni zi strunnymy nemovby pidnosyť nas na nebesa, na zustrič omrijanomu svitlu. Voistynu prekrasnyj final.
Lu Rid potim v interv’ju kazav, ščo lejtmotyv plativky – ce revnošči, kotri vidstoronjujuť ljudej, ne dajuť їm vidkrytysja ta buty česnymy odyn z odnym. Vydno, same ci počuttja perepovnjuvaly krytykiv v rik vyhodu aľbomu. Bo presa rjasnila prosto rozgromnoju krytykoju stosovno ćogo dyska. Recenzenty vže vstygly todi pohoronyty kar’jeru Rida. Ośočky, poljubujteś, avtorytetnyj žurnal Rolling Stone: «Aľbom Lu Rida – ce prosto košmar, ščo zanurjuje sluhača u vykryvlenyj svit paranoї, šyzofreniї, degradaciї, narkotyčnogo nasyľstva ta suїcydu. Dejaki pisni obrazlyvi nastiľky, ščo hočeťsja jakoś pomstytysja їhńomu vykonavcju fizyčno. Jedynym vybačennjam Rida za podibne dijstvo može buty te, ščo ce buv finaľnyj akord kolyś bagatoobicjajučoї kar’jery. Proščavaj, Lu». Ščopravda, čerez 30 z gakom rokiv vony jogo vže v «500 najvelyčnišyh aľbomiv» vključaly. Otaka minlyva dolja. Audytorija 70-h ne bula gotova do takoї vidvertosti ta ščyrosti v muzyci. Nehaj Berlin i vyjavyvsja produktom svogo času, koly jaskrava obkladynka, ne ridno vidpovidala glybokomu zmistu. Cej prog i glem v jednosti zmušuje pinkflojdovśkyj The Wall zvučaty, jak «detskyj utrennyk» v dytsadku. Tomu koly infantyľnisť piznih 70-h i neonovyh 80-h vyvitrylasja, u 90-ti z’javyvsja popyt na pohmuri, intymno-introvertyvni fresky duhovnogo zanepadu okremo vzjatoї osobystosti. I ščoś meni pidkazuje, ščo ce bagato v čomu spryjalo reabilitaciї Lu Ridivśogo Berlina. Ne zdyvujusja, jakščo ce same vin vyjavyťsja pradidusem legendarnogo «The Downward Spiral» Nine Inch Nails.
Hoča, po pravdi, skazaty Berlin i na čverť ne takyj depresyvnyj, jak Spiraľ. Rid radše vdajeťsja do pryjomiv brehtivśkogo očudnennja ta dedramatyzaciї – koly muzykaľnyj nahyl kardynaľno protyležnyj zmistu podij. Ce osoblyvo pomitno v peršij polovyni plativky, zbagačenij pompeznym aranžuvannjam. Napryklad, zamisť minornogo nahylu v «Oh Jim», obyrajeťsja mažornyj. Ščoś podibne, ja pam’jataju v «Tancjurystci v temrjavi» Trijera, z Bjork v golovnij roli, de vsi počynaly tancjuvaty ta spivaty v sumni momenty.
Čerez vsi vyšče navedeni jakosti, ne baču žodnyh prypon, dlja tyh hto zacikavyvsja, ne poznajomytysja z cym opusom jak možna blyžče.