Telegraf Avenju
Toj čy inšyj fiľm robyť «rizdvjanym» ne stiľky atrybutyka svjata u scenah, skiľky toj magičnyj realizm ta vidčuttja kazky, ščo daruje sjužet. Same tomu gljadači dyvljaťsja pid Novyj rik «Garri Pottera» abo «Vonka» — ci fiľmy naspravdi malo akcentujuťsja na samomu svjati, ale peredajuť gljadačam potribnyj kazkovyj nastrij.
Ale ščo same stvorjuje u sjužeti te potribne vidčuttja kazky? Na dumku našoї redakciї: uspišne dolannja gerojem svojeї samotnosti — zatyšok vid zustriči z druzjamy, kohanymy čy rodynoju. Tomu bagaťom podobajeťsja peredyvljatysja na Rizdvo same peršu častynu «Garri Pottera», v osnovi sjužetu kotroї je podolannja samotnosti 11-ričnogo čarivnyka.
Ščopravda, doroslyj svit ne zavždy može dozvolyty sobi kazku, naviť pered Rizdvom. Bagato ljudej zalyšajuťsja samotnimy čy ne vvažajuť svoje bažannja buty odnomu na svjata čymoś poganym. I rizdvjani fiľmy dlja takyh nastroїv takož isnujuť, ale často zalyšajuťsja proignorovanymy.
Razom z tym my vyrišyly zibraly dobirku z dvoh častyn. U peršij častyni my sprobujemo zibraty kiľka aľternatyvnyh rizdvjanyh fiľmiv, jaki možuť hoč i ne mistyty atrybutyky Rizdva, ale daruvaty potribnyj dlja svjata nastrij — zatyšku, kazky ta dobroї prygody. U drugij častyni my pidibraly fiľmy, jaki pidijduť tym, hto šukaje inšoї interpretaciї počuttiv pid čas zymovyh svjat: vid obmirkovuvannja samotnosti do krytyky togo samogo Rizdva.
Častyna perša: «dobri» aľternatyvni fiľmy dlja peregljadu na Rizdvo
«Vpijmaj mene, jakščo zmožeš» (Stiven Spilberg, 2002)
Detektyvna komedija/melodrama vid Stivena Spilberga, ščo zasnovana na reaľnij istoriї, rozpovidaje pro žyttja molodogo šahraja Frenka Ebignejla molodšogo, jakyj zarano pokydaje ridnyj dim ta počynaje zajmatysja pidrobkoju riznyh cinnyh i ne duže paperiv. Ce pryvertaje uvagu FBR — i vony rozpočynajuť vlasne poljuvannja na junogo šahraja.
Za stiľky rokiv «Vpijmaj mene, jakščo zmožeš» vstygnuv staty gljadaćkoju klasykoju, ale my proponujemo zgadaty pro cej fiľm same pid Rizdvo. Po-perše, podiї i sezony u fiľmi zminjujuťsja, ale Rizdvo u fiľmi je — i naviť je pryčynoju dlja zrostannja golovnogo geroja. Po-druge: fiľm podaruje svjatkovyj nastrij zatyšku, ne menše, niž povnocinni novorični komediї. I najgolovniše — ce fiľm pro samotnih ljudej, dlja jakyh inkoly i svjata možuť staty pryčynoju dlja zblyžennja.
«Goteľ «Ğrand Budapešt» (Ves Anderson, 2014)
Tragikomedija Vesa Andersona, ščo davno spodobalasja gljadačam svojeju kazkovistju ta vizuaľnoju častynoju, točno maje zajmatysja svoje misce v dobirci rizdvjanyh fiľmiv. Sjužet rozpovidaje pro girśkolyžnyj kurort «Goteľ «Ğrand Budapešt» pid nagljadom bezdogannogo konśjerža Ğustava ta jogo novogo pomičnyka, molodogo Zero. Odnak sjužet nabuvaje nespodivanogo povorotu, koly odna z kohanok Ğustava zagadkovo gyne, vnaslidok čogo vin uspadkovuje koštovnu kartynu ta opynjajeťsja golovnym pidozrjuvanyj u її vbyvstvi.
Fiľm spodobajeťsja gljadačam, jaki šanujuť u rizdvjanyh stričkah vidčuttja kazkovosti: Ves Anderson stvoryv kazku ne lyše u sjužeti (za jakym hovajeťsja spravžnja vsesvitnja tragedija), a j u vizuaľnij častyni — vid dekoracij, scen ta kadriv vije Rizdvom, hoča i bez vsim vidomoї atrybutyky.
«Anna ta apokalipsys» (Džon Makfejl, 2017)
Malovidomyj, ale cikavyj mjuzykl režysera Džona Makfejla je prykladom nestandartnogo pojednannja žanriv — ce odnočasno j muzyčnyj fiľm, j goror pro zombi, ale podiї jogo vidbuvajuťsja na Rizdvo.
Sjužet rozgortajeťsja v maleńkomu šotlandśkomu mistečku Littl-Gejven, v jakomu meškaje Anna — školjarka, ščo zakinčuje navčannja ta zbyrajeťsja do universytetu. V odyn deń naperedodni svjat spokijne žyttja zminjujeťsja čerez infekciju, ščo robyť usih zombi, tomu Anni razom z inšymy vcililymy dovedeťsja vidpravytysja v podorož, ščob vrjatuvaty svoje žyttja.
Jakščo vy ne vidčuvajete vidrazu, jakščo u fiľmi spivajuť, a takož šukajete kumednoї komediї v anturaži Rizdva — «Anna ta apokalipsys» stane čudovym vyborom ta stričkoju, ščo ne zalyšaje gljadača bez emocij.
«Noži nagolo» (Rajan Džonson, 2019)
U stričky za avtorstvom Rajana Džonsona vzagali nemaje Rizdva, ale ce ne zavažaje fiľmu mistyty u sobi najgolovniši tezy ćogo svjata. Detektyvna komedija iz zirkovym aktorśkym skladom rozpovidaje pro detektyva Benua Blana, jakyj prybuvaje v osobnjak velykoї rodyny dlja rozsliduvannja vbyvstva najstarišogo čolovika cijeї samoї rodyny.
Okrim togo, ščo ce kumednyj fiľm, jakyj dozvoljaje gljadaču samomu pobuty detektyvom, vin takož porušuje pytannja rodynnyh cinnostej ta zgurtovanosti (čy navpaky) sim’ї navkolo lyha. I podyvytysja «Noži nagolo» pered Rizdvom stane rozvagoju dlja tyh, hto poljubljaje zustričatysja z blyźkymy na svjata, ale može žalkuvaty pro ce za piv godyny.
«Kineć svitu» (Edgar Rajt, 2013)
Komedijno-fantastyčna strička Edgara Rajta takož ne mistyť atrybutyky zymovyh svjat, ale povtorjuje najgolovniši tezy rizdvjanyh fiľmiv — ce fiľm pro spravžnju družbu ta te, ščo ne varto zalyšatysja ta žyty u mynulomu.
Sjužet rozpovidaje pro p’jaťoh nerozlučnyh druziv dytynstva, jaki ne bačylysja vže duže bagato rokiv. Druzi vyrišujuť znovu zibratysja razom dlja togo, ščob vtilyty v žyttja davnju mriju — obijty dvanadcjať bariv, vypyty dvanadcjať kuhliv pyva i dijty do ostanńogo baru pid nazvoju «Armagedoneć». Ščopravda, šljah vyjavyťsja zovsim ne takym prostym, jak na te rozrahovuvaly pryjateli.
Ce kumedna ta dobra fantastyka, jaka maje vse, ščo j inši rizdvjani fiľmy, hoč i ne je takym: zatyšni zaklady z lihtarykamy, maleńki mistečka, kolo blyźkyh ljudej ta, najgolovniše, vidčuttja nostaľgiї, jake vid geroїv perehodyť do gljadačiv.
«Forma vody» (Ğiľjermo deľ Toro, 2017)
Rizdvo — ce takož misce dlja romantyčnoї kazky, tomu my obraly sered vsih pretendentiv u cju dobirku same «Formu vody».
Strička deľ Toro rozpovidaje pro Elajzu — nimu žinku, jaka pracjuje prybyraľnyceju v naukovij laboratoriї. Odnogo razu na roboti žinka vypadkovo natykajeťsja na nevidomu morśku istotu, ščo shoža na ljudynu. Zgodom miž nymy narodžujeťsja dyvovyžnyj zv’jazok, ale koly Elajza diznajeťsja, ščo gumanoїda zbyrajuťsja preparuvaty, vona vyrišuje vrjatuvaty jogo za buď-jaku cinu.
Zagalom, golovnymy idejamy fiľmu je syla kohannja, možlyvisť ljudej do spivperežyvannja ta spivčuttja. Vrešti rešt, ščo može buty biľš rizdvjanym, niž istorija pro dvoh stvoriń, ščo razom dolajuť samotnisť popry vsi negarazdy?
«Tokijśki hresni» (Satoši Kon, 2003)
Podiї anime Satoši Kona, ščo napysane u spivavtorstvi zi scenarystkoju «Kovboja Bibopa» Kejko Nobumoto, vidbuvajuťsja naperedodni Rizdva i rozpovidajuť pro tŕoh bezdomnyh ljudej (alkogolika, trans-žinku ta pidlitka-vtikača), jaki natrapljajuť na pokynute nemovlja, koly pirnajuť u smittjevi baky v pošukah podarunkiv odne dlja odnogo. Trijcja bereťsja za te, ščob vozz’jednaty dytynu z її baťkamy.
«Tokijśki hresni» je duže bagatošarovym tvorom, jakyj ne lyše doslidžuje koncepciju svjata Rizdva, a j krytykuje її. Ta popry vse, golovnym povidomlennjam anime je te, ščo najbiľšyj rizdvjanyj podarunok — ce sim’ja ta blyźki ljudy, z jakymy možna svjatkuvaty.
Častyna druga: fiľmy dlja peregljadu na Rizdvo dlja otrymannja nestandartnyh emocij
U cij častyni my zgadajemo fiľmy, jaki prysvjačeni Rizdvu ta Novomu roku, ale ne naslidujuť golovnyh idej stričok, a takož tvory, v jakyh zymovi svjata zalyšajuťsja dekoracijeju dlja preparaciї glybšyh idej.
Zalyšenci (rež. Aleksandr Pejn, 2023)
Dija fiľmu Aleksandra Pejna rozgortajeťsja v Ameryci v 1970 rokah ta rozpovidaje pro studenta, jakogo rodyna ne zabrala dodomu na rizdvjani kanikuly z kampusu. Za nym dogljadaje čolovik, skupyj včyteľ, jakyj ridko pokydaje kampus čerez te, ščo ne maje rodyny. Takož u samotńomu universyteti z nymy zalyšajeťsja zaviduvačka škiľnoї їdaľni, vbyta gorem žinka, jaka ščojno vtratyla svogo syna čerez vijnu.
Popry te, ščo fiľm vyjšov lyše rik tomu, vin vže zajnjav svoje misce u dobirkah rizdvjanyk fiľmah čerez temy, ščo vin vysvitljuje: strička ne namagajeťsja pryhovaty samotnisť geroїv, tomu ščo dlja bagaťoh ljudej nemaje samotnišoї pory roku. Fiľm faktyčno prysvjačenyj tym, hto tymčasovo čy nazavždy rozlučenyj zi svoїmy kohanymy, i čerez ce ignoruje svjata. Lyše tiľky moraľ fiľmu ne namagajeťsja vypravyty samotnisť porožnimy sentymentamy — a daruje gljadačam ščyre spivperežyvannjam.
«Moja nič u Mod», (Erik Romer, 1969)
U fiľmi odnogo z lideriv francuźkoї «novoї hvyli» nemaje tyh samyh sentymentiv čy navmysnogo melodramatyzmu — je lyše «dorosla» kazka pro ljudynu ta svit, jakyj namagajeťsja zminyty cju ljudynu.
Sjužet stričky rozpovidaje pro inženera-katolyka, jakyj zakohanyj u divčynu i hoče z neju odružytysja, ale vse zminjujeťsja, koly vin u zasniženyj Svjatvečir potrapljaje do kvartyry zagadkovoї neznajomky Mod.
U Romera vyjšov universaľnyj fiľm pro vse: počuttja, simejni cinnosti, moraľni osnovy. Atmosfera Rizdva tut graje na ruku ta stvorjuje toj samyj magičnyj realizm, peresuvaje golovnogo geroja v nove dlja ńogo seredovyšče i na jogo prykladi dovodyť, ščo inkoly naviť malojmovirni zustriči možuť vplyvaty na nas ta stvorjuvaty najglybši zv’jazky z ljuďmy.
«Iz šyroko zapljuščenymy očyma», (Stenli Kubrik, 1999)
Čy mogly b podiї kuľtovogo fiľmu «Iz šyroko zapljuščenymy očyma» vidbutysja ne na Rizdvo? Zvisno. Ale je fiľmy, de možna prybraty svjato — i sjužetu ne isnuvatyme.
Takoju i je strička Stenli Kubrika, dlja jakoї Rizdvo — lyše anturaž ta ekster’jer dlja motyvaciї golovnyh geroїv. Zarazom, ce filosofśka žorstoka kazka pro simejni cinnosti, drama pro tajemni kuľty ta neščaslyvi stosunky. Sjužet fiľmu rozpovidaje pro Billa Harforda, jakyj diznajeťsja pro nepryjemni dlja ńogo seksuaľni bažannja jogo družyny. Čerez ce golovnyj geroj vidpravljajeťsja na pošuky vlasnyh seksuaľnyh prygod, ščo pryvodjať jogo na zbory dyvnogo klubu, členy jakogo hodjať v karnavaľnyh maskah, a їh rytualy pererostajuť v orgiї — i zreštoju svit golovnogo geroja ta jogo rodyny zminjujeťsja nazavždy.
Zvisno, «Iz šyroko zapljuščenymy očyma» ne možna vvažaty stričkoju, jaku varto dyvytysja zadlja rizdvjanogo nastroju — lyše jakščo vy ne šukajete na ci zymovi svjata sjurrealizmu žyttja ta vidčuttja nereaľnosti. Ale peredyvytysja na Rizdvo fiľm, jakyj v duže netradycijnij formi doslidžuje simejni cinnosti, bude v kiľka raziv atmosferniše — tomu bagato gljadačiv obyrajuť kino Kubrika dlja zymovogo sezonu.
«Fanni ta Aleksandr» (Ingmar Bergman, 1982)
Šče odyn fiľm Ingmara Bergmana, ščo vstyg staty klasykoju, rozpovidaje pro rodynu na počatku 20 stolittja: brata ta sestru, ščo žyvuť najkrašče žyttja, doky ne pomyraje їhnij baťko, a maty ne vyhodyť zamiž za suvorogo jepyskopa. Ditjam dovodyťsja znahodyty rozradu u svoїj ujavi, jaka rozmyvaje meži miž reaľnistju ta fantazijeju.
Cej fiľm fokusujeťsja na rizdvjanyh svjatah ta їh symvolizmi, a zarazom rozpovidaje gljadačam pro važlyvisť vmity ljubyty odyn odnogo. Strička napovnena symvolizmom ta doslidžuje temy rodyny, žertovnosti ta syly ujavy — i stane čudovym vyborom sered fiľmiv na Rizdvo, jakščo vam podobajeťsja klasyka.
«Zaljagty na dno v Brjugge», (Martin Mak-Dona, 2008)
Kryminaľna drama Mak-Dony hoč i ne prysvjačena Rizdvu, ale prybraty rizdvjanu atmosferu z fiľmu nemožlyvo. Sjužet rozpovidaje pro profesijnogo vbyvcju, jakogo razom zi svoїm naparnykom čerez jedynu pomylku vidpravljajuť na rizdvjani kanikuly do Beľgiї očikuvaty podaľšyh instrukcij vid svogo bosa.
Jakščo prypustyty, ščo važlyvoju idejeju rizdvjanyh tvoriv je perevyhovannja cyničnoї ljudyny — jak v «Rizdvjanij istoriї» čy sotni inšyh tvoriv — to «Brjugge» je najkraščym fiľmom pro peretvorennja osobystosti. Razom z tym, fiľm porušuje i glybši pytannja, jak-ot toksyčnisť nostaľgiї čy vseproščennja. Zagalom, jakščo bagato gljadačiv vvažajuť «Micnyj gorišok» rizdvjanym fiľmom — «Zaljagty na dno v Brjugge» stane šče cikavišoju aľternatyvoju.
«Kerol», (Todd Gejns, 2015)
Sjužet dramy Todda Gejnsa rozpovidaje pro Kerol Ejrd, jaka perežyvaje rozryv stosunkiv ta svaryťsja z kolyšnim čolovikom čerez їhnju dońku. Podiї znajomljať Kerol z prodavčyneju Terezoju, miž jakymy vidrazu z’javljajeťsja tjažinnja, a naperedodni Rizdva divčata vidpravljajuťsja u spiľnu podorož, ščo peretvorjujeťsja na roman. Ščopravda, z cym ne pogodžujeťsja čolovik Kerol, jakyj diznajeťsja pro stosunky družyny ta stavyť їj žorstokyj uľtymatum, jakyj rujnuje vse.
Ne dyvno, čomu «Kerol» svogo času otrymav kiľka prestyžnyh kinopremij: ce styľna ta vodnočas važka LGBTK+ drama pro spravžnje kohannja ta ljudjanisť. Cej fiľm — spravžnja aľternatyva fiľmu «Vidpočynok za obminom»: «Kerol» legko može nagadaty gljadačam, ščo inkoly Rizdvo — ce intymne svjato dvoh ljudej, ale doroslyj svit ne je kazkoju.
«5 santymetriv za sekundu» (Makoto Šinkaj, 2007)
Naspravdi raniše my vže bagato rozpovidaly pro kuľtove anime «5 santymetriv za sekundu» v ramkah ogljadu tvorčosti majstra Makoto Šinkaja. Popry ce, šče cikaviše zgadaty cej tvir pered zymovymy svjatamy.
Sjužet anime rozpovidaje try istoriї pro golovnogo geroja Takaki Tono ta jogo žyttja, a zarazom doslidžuje temu vyklykiv doroslišannja i stosunkiv. U fiľmi vzagali nemaje Rizdva, lyše podiї peršoї častyny vidbuvajuťsja naperedodni zymovyh svjat. Popry ce, «5 santymetriv» stane najkraščym rizdvjanym tvorom dlja tyh, hto perebuvaje u ci svjata na samoti čy perežyvaje kryzu stosunkiv — anime ne lyše je filosofśkoju prytčeju pro važlyvisť sociaľnyh zv’jazkiv, a šče j zalyšaje gljadača z važlyvym nagaduvannjam, ščo za kožnoju «holodnoju zymoju» zavždy pryhodyť nejmovirna vesna.
