📀 Korotka istorija sučasnoї muzyky — častyna p'jata (90-ti)

U poperedńomu desjatylitti tehnologični novaciї spravyly ključovyj vplyv na rozvytok muzyčnoї industriї. Zavdjaky tehnologijam ta talanovytym muzykantam i prodjuseram z’javylysja novi možlyvosti zvukozapysu ta cili žanry.

Z togo momentu vplyv tehnologij na muzyku lyše zbiľšuvatymeťsja z kožnym novym desjatylittjam. Dev’janosti prynesly «vijnu gučnosti», ostatočne stanovlennja ta šalenu populjarnisť elektronnoї muzyky, a takož čergove «brytanśke vtorgnennja». Ale pro vse po čerzi.

V usih koľorah rajdugy

Nosiї zavždy graly ključovu roľ u rozvytku muzyčnoї industriї, i v dev’janostyh cja tendencija nikudy ne podilasja. Perši rozrobky cyfrovogo nosija z optyčnym metodom zapysu danyh počalysja šče v dalekyh šistdesjatyh, odnak suttjevyj progres u nyh vidbuvsja lyše koly do spravy pidključylysja dvi velyki korporaciї — Sony ta Philips.

Kožna z nyh okremo vela svoї roboty z predstavlennja novogo formatu i naprykinci simdesjatyh obydva giganty pokazaly svoї rozrobky publici. Sony prodemonstruvala prototyp dyska diametrom 30 sm — porivnjanogo z typovoju vinilovoju plativkoju. Na takyj dysk možna bulo zapysaty 2,5 godyny muzyky. Philips že pokazala maleńki dysky diametrom 11,5 sm z maksymumom 60 hvylyn zvukozapysu.

Zgodom obydvi kompaniї domovylysja pro spivpracju ta razom vyznačyly kompromisnyj, ale blyžčyj do kompaktnogo variant — 12-santymetrovyj dysk z 74 hvylynamy možlyvogo zvukozapysu. Tak na odyn dysk mogla povnistju pomistytysja 9-ta symfonija Bethovena. Nosij nazvaly Compact Disk Digital Audio.

Zavdjaky tomu, ščo Sony ta Philips vyrišyly ne obmežuvaty inšyh vyrobnykiv u štampuvanni CD ta vyrobnyctvi progravačiv dlja nyh, format švydko pryžyvsja. Hoča perši CD-progravači j koštuvaly šalenyh grošej — ponad $700 (ščo dorivnjuje blyźko $2000 śogodni z urahuvannjam infljaciї), ta čas konkurenty zi svoїmy vynahodamy uspihu ne maly.

Krim perevag u tryvalosti ta prostoti zapysu, kompakt-dysky ne maly obmežeń na gučnisť zapysuvanogo treku na vidminu vid vinilovyh plativok. Zgodom ce pryzvelo do «vijny gučnosti», ale pro ce my pogovorymo pizniše.

Peršyj komercijnyj aľbom na kompakt-dyskah nadijšov u prodaž u 1982 roci — ce buv The Visitors, lebedyna pisnja gurtu ABBA. U 1985 roci na CD vyhodyť aľbom Brothers in Arms gurtu Dire Straits, jakyj peršym rozijdeťsja nakladom u ponad miľjon kopij, ščo j stane vidpravnoju točkoju dlja zľotu tehnologiї.

Vže u 1988 roci prodaži kompakt-dyskiv perevyščyly prodaži vinilovyh plativok, a u 1991 — audiokaset. Pryblyzno todi ž konglomerat predstavljaje novyj nosij — CD-R, abo recordable. Vin dozvoljaje zapysuvaty na dysky buď-jaku informaciju poza mežamy vidpovidnyh vyrobnyctv. A pid kineć desjatylittja z’javylysja šče j CD-RW — dysky, jaki možna perezapysuvaty bagato raziv.

Domašnij zvukozapys

Razom zi strimkoju evoljucijeju nosiїv rozvyvavsja j rynok personaľnyh komp’juteriv. U seredyni visimdesjatyh PK prodavalysja po kiľka miľjoniv na rik, a vže za desjať rokiv cyfry zbiľšylysja u ponad desjať raziv — prodaži sjagnuly 60-70 miľjoniv mašyn.

Na počatku dev’janostyh personaľni komp’jutery staly dosyť deševymy j pošyrenymy, a takož vony otrymaly dostatńo potužnosti dlja redaguvannja cyfrovogo audio i dostup v internet, jakyj zapustyvsja u 1991 roci. Ce rozpočalo novu eru v stvorenni, zvukozapysu i, avžež, rozpovsjudženni muzyky.

U 1989 roci na komp’juterah Atari z’javylasja perša versija programy bagatokanaľnogo zvedennja audio pid nazvoju Cubase vidomogo vyrobnyka syntezatoriv ta inšogo muzyčnogo obladnannja Steinberg. Cubase ne bula jedynoju u svojemu rodi programoju, odnak vona vperše predstavyla intuїtyvnyj grafičnyj interfejs dlja roboty zi zvukom u vygljadi tajmlajna, de rizni audiodorižky roztašovuvalysja spyskom.

Sogodni cej interfejs vpiznajuť naviť ljudy, daleki vid muzyky, oskiľky vin prysutnij bukvaľno v usih podibnyh programah, jakyh z’javylosja zgodom nemalo. Prote Cubase dosi zalyšajeťsja odnym z osnovnyh instrumentiv sučasnyh muzykantiv.

Tak tehnologiї profesijnogo zvukozapysu vperše mogly potrapyty prosto v domivky leď ne vsih ohočyh zajmatysja muzykoju.

Ideaľnyj štorm

Ta vse ž ce buv lyše počatok. Tehnologični innovaciї prodovžuvaly zakručuvatysja v ideaľnyj štorm, ščo kineć kincem leď ne znese vsju muzyčnu industriju vščent.

U 1991 roci Tovarystvo imeni Fraunhofera na čoli z nimećkym naukovcem Karlhajncem Brandenburgom predstavljaje novyj format stysnennja audioinformaciї pid korotkoju nazvoju MP3. Ideja poljagala v tomu, ščob zmenšyty rozmir audiofajlu šljahom vydalennja z ńogo častot, jaki vse odno ljudśkym vuhom ne spryjmajuťsja.

U typovomu formati Audio-CD, jakyj zapysuvaly na kompakt-dysky, odna hvylyna zvukovoї informaciї zajmala 10-15 megabajt, todi jak MP3 styskav її do 1-3 megabajty zi vtratamy v jakosti, jaki serednij sluhač prosto ne pomičav. U formati mp3 na typovyj kompakt-dysk pomiščavsja ne desjatok-drugyj trekiv, a v try-p’jať raziv biľše.

I v tomu ž taky 1991 roci dlja korystuvačiv vidkrylosja Vsesvitnje pavutynnja abo prosto internet, jakyj počav nabyraty oboroty vže do seredyny desjatylittja, a naprykinci dev’janostyh nym korystuvalosja vže 500 miľjoniv ljudej abo majže 10% meškanciv planety. Takymy ž tempamy zrostaly j švydkosti, dostupni jogo korystuvačam, ta znyžuvalasja vartisť dostupu.

Otže, u desjatylitti dev’janostyh my otrymaly možlyvisť stvorjuvaty, redaguvaty j zapysuvaty muzyku majže v domašnih umovah, styskaty її do rozmiru, ščo dozvoljav rozmistyty na kompakt-dyskah sotni trekiv, perezapysuvaty їh neobmeženu kiľkisť raziv. A šče — peredavaty їh buď-jakij ljudyni na planeti za dopomogoju mereži, jaka ne mala žodnyh reguljacij v sylu svojeї revoljucijnoї novyzny. Zdavalosja, ščo moglo pity ne tak?

A prote zaraz my vse šče na zori dev’janostyh, i hmary nad muzyčnoju industrijeju poky ne vygljadajuť zagrozlyvo.

Zolota era hiphopu

Projšlo menš niž dvadcjať rokiv pislja togo, jak 18-ričnyj hlopčyna Klajv Kembell, vin že DJ Kool Herc, vperše prydumav zamisť piseń na večirkah graty lyše їhni tancjuvaľni instrumentaľni prograši, naklavšy na ce rečytatyv, ščo vže buv populjarnym elementom afroamerykanśkoї kuľtury.

Vprodovž cyh rokiv hip-hop peretvoryvsja na stalyj žanr zi svoїmy zirkamy j naviť peršym revoljucionerom z jogo novoju školoju repu — Rikom Rubinom. Ta ne lyše v Nju-Jorku vyruvalo žyttja hip-hopu. Paraleľno i pid vplyvom shidnogo uzberežžja formuvalasja svoja scena na zahidnomu — u Los-Andželesi.

Masyvnyj poštovh zahidnij sceni dav pidžanr ğanğsta-repu, jakyj sformuvavsja navkolo vulyčnyh band ta kryminaľnogo svitu. Avžež, ci tematyky ne omynuly j shidnyh reperiv, ta vse ž narižnym kamenem vony staly same na zahodi. Jaskravym prykladom tut može poslužyty trek 6 ‘N The Mornin’ repera Ice-T.

6-ta ranku, policija bilja moїh dverej

Sviži krosivky «Adidas» skrypljať po pidlozi u vannij.

Ja tikaju čerez zadnje vikno.

Naviť ne vstyg zabraty svoju škiľnu kasetu.

Ice-T

Ta najbiľš važlyvym aľbomom, z jakogo často veduť vidlik west-coast repu jak sformovanogo žanru, je Straight Outta Compton gurtu N.W.A. Vypuščenyj u 1988 roci, vin stav spravžnim proryvom dlja žanru i reprezentacijeju novogo zahidnogo stylju hip-hopu (vidnosno vže zajavlenogo shidnogo). Na trynadcjaty trekah možna počuty vsi ključovi vidminnosti ćogo naprjamku.

Scena zahidnogo uzberežžja čerpala nathnennja z fanku — zokrema tvorčosti Parliament-Funkadelic z tancjuvaľnymy bitamy ta rjasnistju syntezatoriv. Teksty obertalysja navkolo žyttja vulyčnyh band, seksu, nasyľstva ta narkotykiv, ale zagalom ne buly nadto navantaženymy glybokymy sensamy, povnistju vidpovidajučy zagaľnomu vajbu sonjačnoї Kaliforniї. Hoča ce ne zovsim stosuvalosja bezposeredńo N.W.A. — vony pryvnosyly u svij rep i polityčnyj kontekst.

Nevdovzi pislja prygolomšlyvogo uspihu v učasnykiv vynykly vzajemni pretenziї odne do odnogo, taki jak prava na pisni abo pidozry v gomoseksuaľnosti — tak, za sučasnymy mirkamy vsja tvorčisť N.W.A. i obrazy jogo učasnykiv buly duže sumnivnymy z etyčnogo pogljadu. Vrešti rešt, gurt rozpavsja.

Biľšisť jogo učasnykiv zapustyla zgodom uspišni soľni kar’jery, odnak buv sered nyh toj, hto zgodom zminyť ne lyše žanr, ale j usju muzyčnu industriju zagalom. Zvaly ćogo učasnyka Andre Romell Janğ, ale vystupav vin pid psevdonimom Dr. Dre.

Otže Dr. Dre polyšaje N.W.A. ta zasnovuje vlasnyj lejbl Death Row Records, na jakomu v 1992 roci vypuskaje svij debjutnyj aľbom The Chronic. Plativka staje bestsellerom ta zavojovuje Andre jogo perše Ğremmi za trek Let Me Ride. Krim ćogo, za dopomogoju The Chronic reper predstavljaje publici nyzku novyh artystiv (frešmeniv), sered jakyh vyjavljajeťsja Snoop Doggy Dog (v podaľšomu Snoop Dogg).

Toj vypustyť svij debjutnyk Doggystyle za dopomogoju Dr. Dre i na jogo lebli vže za rik — u 1993-mu. Hoča vyznačnyh nagorod aľbom ne zbere, ta razom iz The Chronic vony ostatočno sformujuť te same zvučannja zahidnogo uzberežžja, ščo takož otrymalo nazvu g-funk (gangsta funk). V podaľši roky vono vyjde v mejnstrym ta stane dominantnym na hiphop-sceni.

Popry te, ščo kolyska žanru bula na shodi, v Nju-Jorku, shidna scena raptom opynylasja v tini. Vtim, ce ne označaje, ščo tam vzagali ničogo ne vidbuvalosja, navpaky — evoljucija pišla deščo inakšym šljahom, ščo pryzvelo do pojavy okremogo naprjamku v žanri.

Na vidminu vid zahodu, ist-kost čerpav svoje nathnennja z džazu. Zvuk shidnogo uzberežžja buv biľš melodijnym, ščiľnym, v’jazkym, a takož mav velykyj fokus na tekstah. Vony takož vidriznjalysja — na shodi repery namagalysja buty intelektuaľnišymy, pidijmaty biľš serjozni temy na glybšomu rivni, hoča, bezumovno, tak samo v konteksti bandytśkogo j vulyčnogo žyttja, tiľky vže u kvartalah shidnyh megapolisiv.

Dobre rozčuty ce vdasťsja na plativci Illmatic repera Nas — ključovogo muzykanta shidnogo uzberežžja togo periodu. Aľbom dosi vvažajeťsja važlyvym dlja žanru ta industriї. Muzyčnyj vplyv Nas sjagnuv Kańje Vesta, jakyj svojeju čergoju prodovžyť jogo spravu v nastupnomu desjatylitti i dosjagne v tomu neabyjakyh uspihiv.

Takož varto vidznačyty Wu-Tang Clan — kolektyv iz cilyh dev’jaty reperiv, jaki nejmovirnym čynom zumily ob’jednatysja ta zapysaty v 1993 roci čudovu plativku Enter The Wu-Tang (36 Chambers) i naviť prydumaty dlja ńogo svoju vizuaľnu estetyku, zasnovanu na romantyci azijśkyh bojovykiv. Їhnij vplyv obmežujeťsja populjaryzacijeju ist-kost zvuku, a takož nathnennjam dlja nastupnyh pokoliń reperiv, ta vse ž zgadaty jogo varto.

Prodovžuvaly pracjuvaty «vyhovanci» Rika Rubina — Beastie Boys, LL Cool J, Run-DMC, Public Enemy… Ostanni staly nathnennjam dlja inšyh gučnyh muzykantiv z polityčnoju platformoju — Rage Against The Machine. Sam spivzasnovnyk «novoї školy repu» Rik Rubin na toj čas uže pereїhav na zahid ta zajnjavsja inšoju muzykoju, i pro ce my takož pogovorymo.

Z vid’їzdom Rubina na peršyj plan v oblasti prodjusuvannja ta menedžmentu hip-hop artystiv vyhodyť kolyšnij intern populjarnogo lejblu Uptown Records na im’ja Šon Kombz. Pislja togo, jak jogo zviľnyly čerez proval v organizaciї zahodu, vnaslidok jakogo v natovpi zagynulo dev’jať ljudej, vin zasnovuje vlasnu kompaniju — Bad Boy Production.

Lejbl odrazu pilpysav kiľkoh dovoli uspišnyh novyh reperiv ta strimko nabrav vagy. Hedlajnerom staje The Notorious B.I.G. Jogo debjutnyj aľbom odrazu vyviv repera u vyšču ligu. Vypustyv vin jogo pid nazvoju Ready to Die u 1994 roci — a vže v 1995 roci počav družyty z kuľtovym basketbolistom Šakilom O’Nilom, zapysav spiľnu pisnju z Majklom Džeksonom (This Time Around) i naviť prosunuv na scenu vlasnyh proteže — gurt Junior M.A.F.I.A., z jakogo zgodom tež vyjde važlyva zirka.

Budučy ključovoju personoju stylju shidnogo uzberežžja, The Notorious B.I.G. navodyť mosty z zahidnym. U 1993 roci, šče do svogo uspihu, vin znajomyťsja z uže vidomym na toj moment dijačem zahidnoї sceny — 2Pac.

Tupak Šakur narodyvsja u Nju-Jorku i do 17 rokiv žyv u Baltimori, Merilend. Pislja ćogo razom z rodynoju pereїhav do San-Francysko, i vže tam rozpočav svoju muzyčnu kar’jeru. Baťky Šakura buly livymy polityčnymy aktyvistamy ta členamy polityčnoї organizaciї «Partija Čornoї Pantery», jaka borolasja za prava čornogo naselennja SŠA.

Ce, a šče doroslišannja na shidnomu uzberežži, jmovirno, vplynulo na tvorčisť molodogo Tupaka, jakyj, hoč i vzjav za osnovu zahidne zvučannja, ta pryvnis u ńogo elementy typovo shidnogo — džazovi semply ta ščiľni teksty polityčnogo zabarvlennja. Kontrast z inšymy zahidnymy reperamy spracjuvav — Tupak švydko zavojuvav avtorytet sered koleg ta v industriї zagalom.

Perši dva aľboma otrymaly status «myttjevoї klasyky» — tobto, robit, jaki vže na relizi potrapljajuť u zolotyj fond muzyky. Tvorčistju 2pac, jakyj popry neproste dytynstvo, otrymav nepoganu tvorču osvitu, grav u kino, i za zrazok v napysanni tekstiv brav Šekspira, počaly švydko nadyhatysja repery oboh hiphop-styliv.

Vijna beregiv

Napruga miž hiphop-scenamy zahidnogo ta shidnogo uzberežžja bula zavždy, vid samogo počatku shodžennja peršoї. Avžež, na shodi vvažaly sebe rodonačaľnykamy hiphopu (zasluženo), ale na zahodi muzykanty dumaly, ščo ne girši j pryvnesly dostatńo novogo v žanr, ščob z nymy rahuvalysja (tež zasluženo).

Pevnyj čas protystojannja nosylo harakter majže družńoї konkurenciї. Dvi velykyh zirky — 2pac ta The Notorious B.I.G. zapysaly spiľnyj trek, vystupaly razom, a їhni druzi j proteže spilkuvalysja j dilylysja dosvidom odne z odnym.

Odnak vse zminylosja u 1994 roci.

Peršym kryvavym incydentom stalo poranennja Tupaka. Podiї rozvyvalysja tak. Šakur pryїhav do studiї na Mangetteni, ščob vzjaty učasť u zapysi kupletu dlja inšogo repera. Bilja studiї jogo radisno zustrily The Notorious B.I.G., a takož členy Junior M.A.F.I.A. Pislja togo, jak Tupak zajšov do studiї, troje ozbrojenyh ljudej spočatku nakazaly ljagty vsim na pidlogu, a koly Šakur zavagavsja, vystrilyly v ńogo dekiľka raziv.

2Pac perežyv napad, ale zgodom zvynuvatyv svogo vže kolyšńogo druga The Notorious B.I.G., prodjusera Šona Kombza ta inšyh členiv bandy u pidstavi. Ti use zaperečuvaly. Pravdu ne vdalosja z’jasuvaty dosi, odnak same cej incydent stav počatkom dramatyčnogo povorotu v supernyctvi dvoh beregiv.

Kiľka rokiv intensyvnoї vijny miž najbiľšymy lejblamy shodu j zahodu — Death Row Records ta Bad Boy Records — krim osobystyh sutyčok, publičnyh incydentiv, podružnih zrad i vsjakogo takogo inšogo, populjaryzuvaly javyšče «dissiv».

7 veresnja 1996 roku Tupak Šakur buv rozstriljanyj nasmerť z avtomobilja u Las-Vegasi. U ljutomu, pislja misjaciv peregovoriv, Snoop Dogg ta Šon Kombz daly spiľnu preskonferenciju, na jakyj zajavyly, ščo vijnu miž shodom ta zahodom zaveršeno. Čerez misjać pislja ćogo, u berezni 1997, točno takym že čynom jak i Tupaka, v Los-Andželesi bulo vbyto The Notorious B.I.G. Obydva vbyvstva dosi ne rozkryti.

Dr. Dre pokynuv Death Row Records nezadovgo do vbyvstva 2Pac, ščob zasnuvaty lejbl pid nazvoju Aftermath, ščo zigraje važlyvu roľ u rozvytku hiphopu v dvohtysjačnyh.

U 1997 roci Šon Kombz pid psevdonimom Puff Daddy vypustyť svij debjutnyj aľbom, na jakomu bude prysvjata The Notorious B.I.G. Cej trek pid nazvoju I’ll Be Missing You stane peršoju rep-pisneju v istoriї, jaka očolyť golovnyj čart Billboard Hot 100.

Za Kombzom zavždy tjagnuvsja šlejf zvynuvačeń u seksuaľnomu nasyľstvi, domagannjah ta inšyh zločynah podibnogo harakteru. Vrešti rešt v lystopadi 2023 proty repera ta prodjusera rozpočavsja rozgljad spravy v sudi — pozov podala jogo kolyšnja divčyna, spivačka Kessi Ventura. Pislja neї z novymy pozovamy vyjšlo šče dekiľka žinok. Na cej moment možna smilyvo skazaty, ščo kar’jeru Kombza zaveršeno i, švydše za vse, vin opynyťsja za ğratamy.

Čuži sered svoїh

Jakščo vy znajete anglijśku ta uvažno sluhaly artystiv, predstavlenyh vyšče, to vže zrozumily, ščo žanr u dev’janostyh rjasniv mizoginijeju, gomofobijeju ta inšymy formamy dyskryminaciї. Hoča na ti ž hvoroby vin prodovžuje straždaty j śogodni, sytuacija značno zminylasja, i velyka zasluga v ćomu naležyť peršym žinkam-reperkam, jaki zmogly probyty dorogu sobi ta svoїj tvorčosti u ćomu vkraj nedružńomu seredovyšči.

Let's talk about sex, baby

Let's talk about you and me

Let's talk about all the good things

And the bad things that may be

Šče do vijny dvoh beregiv tak povelosja, ščo biľše vplyvovyh žinok u hiphopi z’javylosja same na shodi. Dalosja vznaky kiľka faktoriv. Rannij hiphop, ščo rozvyvavsja u 70-80-h rokah u Nju-Jorku, ne buv zav’jazanyj vyključno na bandytśkij romantyci, v jakij same dominuvaly čoloviky. Krim togo, zvyčaї shidnyh regioniv SŠA — Nju-Jorku ta inšyh megapolisiv — v pryncypi buly liberaľnišymy ta prosunutišymy, tož uperedžeń ščodo žinok bulo menše.

Peršyj uspih dlja žinočogo repu pryjšov z proryvom gurtu Salt N Pepa. Trio reperok Šeril Džejms i Sandry Denton ta didžejky Dejdry Rouper vypustylo svij peršyj aľbom u 1986 z hitom Push It. Odnak spravžńogo uspihu artystky dosjagly vže v dev’janostyh. U 1994 gurt zavojuvav Ğremmi — trijcja stala peršymy žinkamy v repi, ščo otrymaly cju prestyžnu nagorodu.

Salt N Pepa pidijmaly vidverti temy i odnymy z peršyh v svojemu žanri nasmilylysja zajavyty pro sub’jektnisť žinok u vidnosynah ta seksi. Ce serjozno kontrastuvalo z čolovičym repom, v tekstah jakogo žinok ob’jektyvizuvaly. V podaľšomu cej naratyv prosuvatymuť praktyčno vsi žinky v hiphopi, ščo dopomože zagaľnij spravi žinočoї emansypaciї na sceni, rozpočatoї šče Madonnoju.

Važlyvo zgadaty j MC Lyte — peršu soľnu reperku, jaka vypustyla vlasnyj aľbom. Vona ž otrymala peršu v istoriї žinoču nominaciju na Ğremmi z trekom Ruffneck — za rik do Salt N Pepa, hoča todi j ne vygrala її. Krim uže zgadanyh tem, MC Lyte čytala pro zaležnisť vid narkotykiv, nasyľstvo ta sociaľnu nespravedlyvisť.

Najbiľšyh uspihiv na nyvi sociopolityčnogo komentarja dosjagla Queen Latifah. Hoča pik її kar’jery vidbudeťsja u dvohtysjačnyh rokah, vže u dev’janostyh vona bula vplyvovoju dijačkoju v repi, vplynuvšy stylem i pidnjatymy temamy na svoїh sučasnyć, tož stala faktyčno žinočym oblyččjam zolotoї ery hiphopu.

Varto vidznačyty, ščo Queen Latifah takož zavždy davala pryvid čutkam pro її seksuaľnisť, odnak lyše v 2021 roci reperka zrobyla kaming-aut i predstavyla publici svoju partnerku. Takož vona stala peršym rep-artystom v istoriї šou na perervi Superkubku z amerykanśkogo futbolu.

Druga polovyna dev’janostyh rokiv vidznačylasja ostatočnym stverdžennjam žinok u hiphopi, i hedlajnerkoju tut stala Lil’ Kim. Kolyšnja učasnycja Junior M.A.F.I.A. ta vyhovanycja Šona Kombza, Kimberli Džonz rozpočala soľnu kar’jeru vže pislja vijny beregiv. Її jaskravyj obraz ta nadvidverti teksty, v jakyh reperka praktyčno dovela zusyllja svoїh poperednyć na nyvi seks-pozytyvnogo feminizmu, revoljucionizuvaly obraz žinky v hiphopi.

Kim vidkryto ziznalasja, ščo nadyhalasja ne lyše kolegamy zi svogo žanru — zokrema i zgadanyh vyšče žinok, ale j Madonnoju, ščo raniše robyla te same u pop-muzyci. Na osnovi obrazu Lil’ Kim zgodom buduvatyme svoї kar’jery nastupne pokolinnja reperok naprykinci dvohtysjačnyh, počynajučy z Nikki Minaž. Ščopravda, samij Kim ce ne spodobalosja i spryčynylo bif miž neju ta Minaž, jakyj formaľno tryvaje j dosi.

Z vyhodom hiphopu z pidpillja ta zavojuvannjam nym šyrokoї audytoriї pytannjamy buly lyše, koly cej žanr počne vplyvaty na pop-muzyku, i hto same proklade cej mistok. Vidpoviddju stav uspih Meri Džej Blajdž (Mary J. Blige) — šče odnijeї koližanky Šona Kombza.

Rozpočavšy kar’jeru naprykinci visimdesjatyh jak gosťova vokalistka u riznyh reperiv, Meri Džej vypustyla svij debjutnyj soľnyj aľbom lyše u 1992 roci. Vin odrazu pryvernuv uvagu jak krytykiv, tak i sluhačiv nezvyčajnym i svižym pojednannjam vokalu ta hiphop-bitiv. Hoča vona zrobyla ce ne peršoju — do ćogo buly eksperymenty i v Majkla Džeksona, i v jogo sestry Džanet, i v bagaťoh inšyh muzykantiv.

Prodovžyla spravu її podruga Mis Loren Gill. Reperka z kolektyvu Fugees zapustyla soľnu kar’jeru aľbomom The Miseducation of Laurin Hyll, jakyj stav drugym stovpom sučasnogo R&B, a takož predstavyv takyj žanr jak neo-soul šyrokij audytoriї. Krytyky vidznačaly, ščo їj vdalosja organično pojednaty v odnij pisni rep ta vokal ta stvoryty tak zvanyj «melodijnyj rep». U 2024 roci Apple Music vyznala plativku najkraščym aľbomom v istoriї amerykanśkoї muzyky.

Meri Džej Blajdž ta Loren Gill vdalosja razom sformuvaty sučasnyj R&B ta neo-soul, jaki dominuvatymuť v čartah kiľka nastupnyh desjatyliť, ta rozpovsjudjať svij vplyv na biľšisť inšyh muzyčnyh žanriv. Їhnij vplyv sjagnuv takogo šyrokogo spektru artystiv jak Bejonse, Adeľ, Britni Spirs, Džej-Zi, Blackpink, P!nk, SZA ta bezlič inšyh.

Zorja novoї ery

Poky dva uzberežžja striljatymuť odne odnogo za liderstvo v hiphopi, blyžče do kolysky popmuzyky — na pivdni Spolučenyh Štativ — rep-scena rozvyvalasja v svojemu tempi.

U 1994 roci vyhodyť aľbom Southernplayalisticadillacmuzik molodogo rep-duetu z Atlanty, Džordžija OutKast. Aľbom suttjevo vidriznjavsja vid zvyčnogo sluhačam zvučannja velykym fokusom na žyvyh instrumentah, rjasnistju vykorystannja gitarnyh likiv, harakternyh same dlja pivdennoї muzyky, bas-gitary, a takož splavu jak zahidnogo, tak i shidnogo vplyviv, zokrema elementiv jak fanku, tak i džazu z sučasnym R&B. Teksty ž rjasnily miscevym, pivdennym slengom.

Vyznannja publikoju ta krytykamy aľbomu Southernplayalisticadillacmuzik staje povorotnym momentom dlja pivdennoї sceny ta počatkom periodu, jakyj nazvuť «brudne desjatylittja». Protjagom ćogo času pivdenna scena, jaka vključatyme v sebe taki centry jak Atlanta, Novyj Orlean, G’juston, Memfis ta Majami, otrymala najbiľšyj rozvytok.

Zokrema šče odyn važlyvyj aľbom vyjšov same z andergraundu Memfisa razom z kolektyvom Three 6 Mafia. Їhnij debjutnyj aľbom Mystic Stylez 1995 roku stav narižnym kamenem dlja formuvannja stylju «trep» (vid trap house — budivli, de prodajuťsja narkotyky), ščo prob’jeťsja v mejnstrym i rozpovsjudyť svij vplyv na pop-muzyku v 2010-h rokah.

Nastupni dvi plativky OutKast — ATLiens (1996) ta Aquemini (1998) — zmicnjať pozyciї gurtu, vśogo pivdnja u hiphopi, i, nemov ostannij element pazzlu, značno pospryjajuť faktyčnomu zlyttju žanru v odne cile ta ostatočnomu jogo vyhodu v mejnstrim i zahoplennju globaľnyh čartiv.

Hoča v podaľšomu repery ta R&B-vykonavci zvertatymuťsja do mynulogo i nadyhatymuťsja zahidnym čy shidnym zvukom, ta vse ž pro vijnu zgaduvatymuť vse menše. Hiphop stav ne lyše velyčeznym, odnym z najpopuljarnišyh žanriv na planeti, ale j rozpovsjudyv svij vplyv na vsi inši žanry populjarnoї muzyky, a bez podij, ščo vidbulysja v dev’janostyh i jaki my tak detaľno rozgljanuly ščojno, vsja muzyčna industrija mogla b vygljadaty radykaľno inakše.

Radisna melanholija

Jak my vže znajemo, z odnijeї gilky dysko u visimdesjatyh vyroslo dva velykyh tancjuvaľnyh naprjamky — rannij hiphop i rannja elektronna muzyka. Tak by vony j rozvyvalysja okremo, jakby ne nevgamovni brytanci, jakym zavždy vse treba zaplutaty.

Paraleľno z zarodžennjam hiphopu po toj bik Atlantyky, v anglijśkomu Brystoli zlydenna, ale viľna publika takož zbyralaś na vulyčni večirky z didžejamy. Tiľky v sylu kuľturno-koloniaľnyh osoblyvostej, muzyka, jaka tam grala, zaznala vplyvu ne afroamerykanśkogo rečytatyvu, a jamajśkogo reğği (čerez velyku kiľkisť pereselenciv z kolyšńoї koloniї). Tomu j zvučala po-osoblyvomu.

Zavodyly plativky na takyh večirkah zazvyčaj ob’jednannja viľnyh muzykantiv ta didžeїv, jaki nazyvaly «zvukosystemamy». Taki zvukosystemy ne buly formaľnymy grupamy — entuziasty prosto zbyralysja, stavyly obladnannja i ščoś graly dlja publiky razom.

Z časom i zatuhannjam fenomenu zvukosystem odna z nyh pid nazvoju The Wild Bunch pidpysala kontrakt z lejblom Virgin Records, perejmenuvalasja na Massive Attack i v 1991 roci vypustyla debjutnyj aľbom Blue Lines, jakyj zgodom nazvuť peršoju tryphop-plativkoju, hoča todi takogo žanru nihto ne vydiljav.

Ta vse ž Blue Lines odrazu vyznačyv harakterne «brystoľśke zvučannja» — minimalistyčne aranžuvannja z rozlogymy instrumentaľnymy partijamy ta semplamy pid upoviľnenyj bit, poznačenyj glybokym basom. Trohy pizniše zavdjaky učasnyku Massive Attack Nelli Guperu, svitovi staje vidoma Björk, ščo z jogo dopomogoju otrymala svij peršyj mižnarodnyj hit — Human Behaviour. Avžež, longplej, jakyj mistyv cju pisnju, mav bagato tryphopovyh vplyviv. Ale pro B’jerk my šče pogovorymo pizniše.

Sama ž nazva «tryphop» pohodyť zi statti Mixmag, v jakomu tak nazvaly peršu robotu kalifornijcja DJ Shadow. U cej period vin vypustyv dvi važlyvyh roboty.

Plativka Endtroducing…, ščo vvijšla v istoriju jak peršyj aľbom, zroblenyj povnistju z sempliv, spravyla vplyv na prodjuseriv uśogo svitu, zmicnyvšy ujavlennja, ščo popry svoju vtorynnu pryrodu, sempluvannja — ce okrema forma mystectva.

A robota DJ Shadow razom z brytancem Džejmsom Lavellem v mežah jogo projektu UNKLE nad aľbomom Psyence Fiction. Harakteryzuvaty cju plativku jakoś konkretno važko, tož ne dyvno ščo v moment svogo relizu vona otrymala dovoli zmišani vidguky krytykiv.

Zdajeťsja, ščo na Psyence Fiction vidbuvajeťsja absoljutnyj haos iz žanriv, instrumentiv, pryjomiv, ta i zaprošenyh vykonavciv — vid Ričarda Eškrofta z The Verve (jakogo my šče zgadajemo) do Majka Di z Beastie Boys. Ne pryjnjata krytykamy Psyence Fiction, utim, stane peredvisnyceju pojavy pizniše Gorillaz, i ce na dodaču do čudovoї, eklektyčnoї ta kosmičnoї muzyky. Tož odnoznačno zaslugovuje na zgadku v istoriї.

U 1998 roci Massive Attack povtorjuje uspih peršogo aľbomu z plativkoju Mezzanine, pereosmyslyvšy ta udoskonalyvšy novymy idejamy žanr, jakyj sami j stvoryly. Na vokali golovnogo hita longpleju Teardrop, jakyj potim otrymav šče odne žyttja jak golovna tema serialu «Doktor Haus», vystupyla Elizabet Frejzer z kuľtovogo postpankivśkogo gurtu Cocteau Twins.

Bezperečno varto zgadaty j inšyh brystoľciv Portishead, jaki pryvnesly do tryphopu melodijnisť ta nuarnu atmosferu, ne v ostannju čergu zavdjaky vkradlyvomu ta deščo straždennomu golosu vokalistky Bet Ğibbons. Dva aľbomy Dummy ta Portishead dopomogly gurtu vvijty do klasyky žanru, i odnoznačno gidni uvagy.

Tryphopu vdalosja odnočasno zalyšytysja jak «riččju v sobi», tak i rozpovsjudyty svij vplyv na popmuzyku zagalom. U rizni časy j do śogodni tryphopovi elementy možna počuty v tvorčosti Madonny, Radiohead, Kajli Minoug, Prinsa, Lany Deľ Rej ta bagaťoh inšyh artystiv.

Povstannja mašyn

Elektronna muzyka pislja rannih eksperymentiv u poperednih desjatylittjah takož perežyvaje rozkvit i narodžuje cilyj rozsyp riznomanitnyh pidžanriv. Ključovoju pryčynoju uspihu staje, avžež, tehničnyj progres, ščo podaruvav možlyvisť stvorjuvaty muzyku prosto na komp’juteri, časť naviť u domašnih umovah.

Jak my diznalysja, koly čytaly pro visimdesjati, maleńkyj žanr Hi-NRG, ščo narodyvsja z dysko za dopomogoju prodjusera Džordžo Morodera ta artystky Donny Sammer, stav pryčynoju pojavy dekiľkoh ključovyh naprjamkiv elektronnoї muzyky. Ščo take Hi-NRG, vam nagadaje, napryklad, odna z klasyčnyh ta najvidomišyh piseń u ćomu žanri.

Rezuľtatom sumiši Hi-NRG z riznymy inšymy vplyvamy, perevažno «čornymy» (abo za zastariloju terminologijeju afroamerykanśkymy), takymy jak fank, soul čy naviť rok, stav haus — velyčeznyj naprjamok elektronnoї muzyky. Jogo korinnja možna proslidkuvaty do čykagśkyh tancjuvaľnyh klubiv.

U promyslovyh pejzažah Detrojta rukamy didžejśkogo trio The Bellevile Three narodyvsja dvojuridnyj brat hausu — žanr tehno. Hoča vytoky ćogo žanru buly shoži (fank, rok, dysko ta, golovnym čynom, Hi-NRG), ta vplyv nimećkyh elektronnyh pioneriv Kraftwerk ta industriaľnoї atmosfery «iržavogo pojasu» sformuvav cej naprjamok elektronnoї muzyky zovsim inakše.

Hoča viddilyty ci dva žanry, osoblyvo na rannih stadijah їhńogo rozvytku, dosyť važko, ta uzagaľneno haus je biľš optymistyčnym, jaskravym ta «žyvym» žanrom, todi jak tehno nese pohmuryj, štučnyj, syntezovanyj vajb. U hausi udarni važlyvi dlja zberežennja rytmu, odnak vin može mistyty značnu kiľkisť inšyh elementiv, v tomu čysli j ne v rytm. Natomisť dlja tehno udarni i je osnovnoju skladovoju muzyky.

U dev’janostyh svitovyj centr tehno peremiščujeťsja do Nimeččyny, a same Frankfurtu ta Berlinu. Drugyj ostatočno zabere liderstvo pislja padinnja Berlinśkoї stiny ta vozz’jednannja, koly spragli do vśogo novogo meškanci shidnoї častyny stanuť potužnym rušijem dlja rozvytku andergraudnoї sceny.

Haus tym časom vse dali rozpadavsja na bezlič vidgalužeń pid vplyvom najriznomanitnišyh inšyh žanriv. Embient-haus, italo-haus, trajbal-haus i tak dali i tomu podibne — z čym lyše ne zmišuvaly cju muzyku. Rozbyratysja glybše v ćomu rekomendovano lyše jakščo vas bezposeredńo cikavyť istorija žanru.

Usim inšym varto znaty lyše te, ščo same v cej period rozvytku hausu vidbulosja shodžennja takyh važlyvyh elektronščykiv, jak  The Future Sound of London, Pol Okenfold ta Moby, ideї jakyh zgodom perekočuvaly i v pop-muzyku. Často takyh artystiv-eksperymentatoriv kategoryzuvaly jak IDM — intelligent dance music, tobto «rozumnoju tancjuvaľnoju muzykoju».

Brejk «Amen», pro jakyj my zgaduvaly v konteksti Dr. Dré, stav pryčynoju pojavy šče odnogo simejstva muzyčnyh žanriv, okrim hiphopu. Ce simejstvo harakteryzujeťsja vykorystannjam ćogo, a takož inšyh brejkiv, i často jogo nazyvajuť «brejkbity». Najbiľšyj rozvytok i populjarnisť ci žanry otrymaly u Velykij Brytaniї.

My vže zgaduvaly tryphop jak produkt brytanśkoї kuľtury zvukosystem, a jogo kuzenom stav džangl — sumiš togo ž samogo jamajśkogo reğği z jogo ž elektronnoju versijeju ta brejkbitom. Džangl sjagne piku populjarnosti u 1994-95 rr. i narodyť žanr dram-n-bejs, ščo zavojuje šyrokomasštabnu populjarnisť vprodovž dvohtysjačnyh. Sogodni džangl dovoli často je elementom pop-trekiv, osoblyvo tyh, ščo pohodjať z Velykoї Brytaniї.

A z ńju-jorkśkogo riznovydu hausu (garaž-hauz) pryblyzno u toj samyj čas pid vplyvom dram-n-bejsu z’javyťsja jogo brytanśke dytynča — prosto garaž (abo UK-garaž). Vin stane didusem majbutńogo dabstepu, pro jakyj vy točno čuly. A razom garaž i džangl sformujuť ğrajm — osoblyvyj brytanśkyj styľ hiphopu, jakyj nabere populjarnisť vže u dvohtysjačnyh.

Jakščo vam zdalosja, ščo vsi ci perypetiї elektronnoї muzyky zanadto skladni dlja rozuminnja, to dijsno tak i je. Tomu vhidnym kvytkom do cyh žanriv zazvyčaj stavav naprjamok biğbit (big beat). Navrjad čy jogo možna nazvaty okremym žanrom — ce bula švydše medijna nazva dlja pereliku konkretnyh artystiv, jakyh ob’jednuvalo odne — vony robyly faktyčno konvencijni pop-kompozyciї, z typovoju dlja nyh strukturoju ta harakternymy rysamy, za dopomogoju instrumentiv i zasobiv elektronnoї muzyky.

Perš za vse, do takyh varto vidnesty The Chemical Brothers, jaki vypustyly try uspišnyh plativky vprodovž dev’janostyh rokiv.

Takož važlyvym biğbit-muzykantom buv Fatboy Slim, jakyj vodnočas bagato zrobyv i dlja rozvytku hiphopu v Angliї.

Tretih, The Prodigy ne zavždy vvažajuť biğbit-gurtom, oskiľky vony často vyhodyly za jogo meži i robyly menš dostupnu publici elektronnu muzyku, odnak їhnij vnesok u її populjaryzaciju ta rozvytok ne možna pereocinyty.

Zagalom, v sylu obmeženosti svogo potencialu, biğbit zalyšyvsja javyščem dev’janostyh i ne otrymav rozvytku pislja togo, jak dostatńo ljudej poznajomylosja z elektronnoju muzykoju. U podaľšomu vsi biğbit-muzykanty zminjať stylistyku i počnuť robyty biľš vuźkospecializovanu muzyku.

Inšym korotkym ta jaskravym javyščem na peretyni elektronnoї ta pop-muzyky stane jevrodens. Rytmy hausu, Hi-NRG čy naviť transu, často rep, ta pop-melodiї z tekstamy pro ljubov i ščastja — hoča rejvery zdebiľšogo taku muzyku pevnyj čas omynaly, vona stala populjarnoju sered šyrokoї audytoriї ta lunala na dyskotekah po vśomu jevropejśkomu kontynentu.

Popry dovoli zverhńogo stavlennja do žanru z boku «serjoznyh» elektronnyh muzykantiv ta faktyčnu vidsutnisť vplyvovyh artystiv, jaki b zberegly svoju populjarnisť v podaľšomu, jevrodens vplynuv na rozpovsjudžennja tancjuvaľnoї muzyky, pryvnis v elektronnu muzyku melodijnisť ta vokal, a v pop-muzyku — navpaky elementy elektroniky.

Dob’je jevrodens paryźkyj roboduet Daft Punk svoїm debjutnym aľbomom Homework, jakomu prysvojujuť zaslugu povernennja haus-muzyky do korinnja razom z majsternym vpletinnjam usih dostupnyh na toj moment elektronnyh žanriv. Hoča Homework dosi vvažajuť odnym iz najkraščyh haus-aľbomiv v istoriї žanru, najbiľšyj vplyv Daft Punk matymuť vže u nastupnyh desjatylittjah, todi my pro nyh i pogovorymo detaľniše.

Jakščo ž govoryty z točky zoru personaľnogo vplyvu na muzyku, ključovoju osobystistju dev’janostyh, napevno, buv Ričard Devid Džejms biľš vidomyj jak Aphex Twin.

Vin rozpočav robyty muzyku šče z 14 rokiv i za vlasnym ziznannjam navčyvsja stvorjuvaty ščoś podibne do hausu ta tehno šče do togo jak sam uperše počuv ci žanry. Odnak peršu populjarnisť jomu prynesla embient-muzyka — jogo debjutnyj aľbom u 1992 roci odrazu vyznaly proryvnym ta takym, ščo prosuvaje kordony embientu nabagato dali, niž mig podumaty naviť tvoreć ćogo žanru Brajan Ino.

V podaľšomu Aphex Twin nabude slavy same jak dyvak i nepereveršenyj eksperymentator, ščo rozsuvaje meži dozvolenogo. Avžež, dozvolyť jomu ce jak osoblyva forma synesteziї (stanu, koly ljudy možuť «bačyty muzyku» čy pov’jazuvaty slova z koľoramy), tak i zahoplenisť elektronikoju — muzykant z junosti ljubyv rozbyraty i zanovo zbyraty syntezatory, pry čomu tak, ščob minjaty pryncyp їh roboty.

Biľšisť svoїh aľbomiv Aphex Twin vypustyv same v dev’janostyh, i jogo muzyčni eksperymenty spryčynyly bezprecedentnyj vplyv ne lyše na elektronnu muzyku, ale j na inši žanry. Džejms majže ne sluhav muzyku inšyh vykonavciv, ščo dozvolylo jomu stvorjuvaty її za vlasnymy pravylamy ta vidčuttja, a ce svojeju čergoju vidkrylo dorogu do innovacij.

Golovnym čynom Aphex Twin dozvolyv perekynuty mistok miž elektronnoju muzykoju ta rokom, ščo zminylo jogo nazavždy.

Gučniše!

Pid potužnym natyskom hiphopu ta elektronnoї muzyky transformujeťsja rok. Zvyčnyj sluhačam važkyj metal u pojednanni z inšymy žanramy porodžuje rep-metal, nju-metal, indastrial-metal, treš-metal ta kupu inšyh metalevyh splaviv z riznymy prystavkamy. Nova hvylja, pank ta postpank takož prodovžujuť evoljucionuvaty ta rozsypatysja na bezlič pidžanriv, sered jakyh i ğrandž, i ska, i brytpop, i tak dali.

Vsju cju potužnu masu perevažno gučnoї muzyky možna ob’jednaty pid parasoľkoju aľternatyvnogo roku — ponjattja, jake hoč i narodylosja raniše, ta vse ž uvijšlo v mejnstrym same na počatku dev’janostyh zavdjaky demokratyzaciї instrumentiv dlja stvorennja muzyky.

Aľternatyvoju cej rok buv dlja zvyčnoї todi rok-muzyky z epičnymy gitarnymy zapylamy, pafosnymy tekstamy i stadionnymy audytorijamy, jaka ostatočno peretvorylasja na komercijnyj konvejer. Natomisť aľternatyvnyj rok proponuvav svižisť ta avangardnisť zvučannja zavdjaky idejam z inšyh žanriv, blyźkisť do sluhača i golovne — riznomanittja, koly kožen mig znajty sobi muzyku do duši.

Tak, napryklad, narodyvsja ğrandž — «brudnyj» gibryd važkogo metalu ta panku z postpankivśkymy vplyvamy. Šyroku populjarnisť žanr otrymav z vyhodom aľbomu Nevermind gurtu Nirvana u 1991 roci. Hoča dejaki muzyčni krytyky ne hočuť vydiljaty ğrandž v okremyj žanr, ta vse ž u gurtiv ćogo naprjamku je pevni spiľni rysy.

Ce, zokrema, duže gučne zvučannja, fokus na elektrogitarah z z distoršnom, ta vykorystannja muzyčnyh pryjomiv, harakternyh ne dlja stadionnogo metalu, a švydše muzykantiv postpanku ta novoї hvyli. Napryklad, na pisni Come As You Are vy z samogo počatku čujete praktyčno The Cure-ivśku gitaru. Krim togo, odnogo razu dlja MTV lider gurtu Kurt Kobejn vykonav The Man Who Sold The World — pisnju Devida Bovi, jakyj z odnogo boku zapysav її pid vplyvom hard-roku na počatku simdesjatyh, ale z inšogo — zgodom stav važlyvym dijačem ery novoї hvyli pered visimdesjatymy. Tož može vvažatysja faktyčno idejnym nathnennykom ta mistkom miž epohamy dlja grupy.

Istorija Nirvana zagaľnymy rysamy povtorjuje tragediju Joy Division — jak pislja samogubstva lidera Jana Kertisa na ruїnah gurtu postav New Order, tak i tut pid provodom udarnyka Nirvana Dejva Ğrola pislja samogubstva Kurta Kobejna postala inša važlyva grupa dev’janostyh — Foo Fighters. Hoča ostannja ne stala vplyvovoju z muzyčnoї točky zoru, ta vse ž vona vidpovidaľna za dobryj desjatok kuľtovyh piseń masštabiv «biľše niž žyttja», ščo vidguknulysja v sercjah miľjoniv, a sam Dejv Ğrol jak barabanščyk nadyhnuv bagaťoh koleg i aspirantiv.

Razom z Nirvana korotku eru ğrandžu formuvaly taki gurty jak Pearl Jam, Soundgarden ta desjatky inšyh. Vsi vony dominuvaly v čartah i na muzyčnomu telebačenni svogo času. Jak ce bulo kiľka raziv do togo, ğrandž ne stav dovgožytelem jak žanr, odnak svojeju jaskravistju ta inakšistju zmig natomisť zminyty muzyčnyj landšaft u cilomu.

Podejkujuť, ščo same z eroju ğrandžu znyklo klasyčne ponjattja rok-zirky jak nedostupnogo nebožytelja. Ğrandž-muzykanty mogly maty nadpopuljarnisť ta zbyraty ti ž sami stadiony, ščo j їhni starši kolegy z klasyčnoї rok-sceny, odnak svidomo povodyly sebe pryzemleno, vdjagalysja prosto, ne vyznavaly avtorytetiv ta propaguvaly nigilizm u svoїh viršah. Bagato z ćogo virno j dlja inšyh naprjamkiv aľternatyvnogo roku.

Važlyvymy dlja pop-muzyky majbutńogo buly sproby pojednaty rok ta rep. Taki iniciatyvy z’javylysja šče u visimdesjatyh, i buly uspišnymy — zokrema same cym zajmavsja naš staryj znajomyj prodjuser Rik Rubin. Pracjujučy na zahidnomu uzberežži SŠA z nyzkoju gurtiv, za dopomogoju vplyviv metalu ta pank-roku, vin dopomig stvoryty «novu školu repu» — gučnu, agresyvnu j často polityčnu. Odnak buv gurt, z jakym Rubin spivpracjuvaty spočatku ne hotiv.

Gurt cej nazyvavsja Red Hot Chilli Peppers (RHCP). Hlopci zibralysja šče u 1981 roci i vprodovž usih visimdesjatyh zapysaly dekiľka aľbomiv, kiľka raziv zminyvšy sklad, i dosjagly pomirnogo uspihu. Muzyka RHCP z samogo počatku mistyla v sobi velyki vplyvy fanku, a v zapysi aľbomiv braly učasť vidomi fank-muzykanty — zokrema, i baťko vśogo žanru Džordž Klinton z Parliament-Funkadelic. Lider RHCP Entoni Kidis perevažno čytav rep, lyše zridka dodajučy vokal.

Popry ideaľne spivpadinnja miž Rikom Rubinom ta RHCP za bačennjam i vidčuttjam muzyky, u visimdesjatyh prodjuser vidhylyv prohannja gurtu dojednatysja do zapysu їhńogo aľbomu. Pryčynoju stala glyboka narkozaležnisť usih učasnykiv, ščo značnoju miroju vplyvala na jakisť їhńoї roboty. Lyše u 1988 roci Kidis počynaje borotysja z hvoroboju — pislja smerti vid peredozuvannja svogo najkraščogo druga j gitarysta RHCP Gillela Slovaka.

Kidis potrapljaje v reabilitacijnyj centr, de poklade kraj svoїj zaležnosti, Slovaka zaminyť Džon Fruščante, Rik Rubin narešti pogodyťsja pracjuvaty z RHCP, i razom vony zapyšuť ključovyj ne lyše dlja gurtu, ale j dlja muzyky zagalom aľbom Blood, Sex, Sugar Magik, ščo vyjde u 1991 roci.

Rubin zrobyv dlja RHCP te, za ščo j stav najbiľš vidomyj jak prodjuser — «počystyv» їhnij zvuk vid zajvogo. Jakščo na peršyh aľbomah bulo bagato distoršnu ta riznyh muzyčnyh instrumentiv, to Blood, Sex, Sugar Magik je nastiľky minimalistyčnym, naskiľky ce vzagali možlyvo. Same ce, a takož shyľnisť Džona Fruščante do biľš melodijnoї gry na gitari, zrobylo muzyku RHCP blyžče do masovogo sluhača, i pryzvelo do fenomenaľnogo uspihu plativky.

Aľbomom Blood, Sex, Sugar Magik gurt spryčynyv značnyj vplyv na muzykantiv drugoї polovyny dev’janostyh ta dvohtysjačnyh, stvoryv bagato vyznačnyh elementiv dlja inšyh pidžanriv aľternatyvnogo roku — zokrema, rep-metalu ta nju-metalu. V podaľšomu na ćomu ğrunti vyrostuť Rage Against the Machine, Linkin Park, Papa Roach, System of a Down (jaki tež zobov’jazani uspihom Riku Rubinu) ta desjatky inšyh važkyh grup, muzyka jakyh dominuvatyme v čartah usju drugu polovynu dev’janostyh ta peršu — dvohtysjačnyh.

Razom z tym, čerez cju ta inši plativky, sprodjusovani Rikom Rubinom, jogo zvynuvatjať u tomu, ščo vin rozv’jazav «vijnu gučnosti» — koly kožen prodjuser vvažav svoїm obov’jazkom pidvyščyty gučnisť zapysanoї muzyky tak, ščob «perekryčaty» svoїh konkurentiv po čartah.

Vlasne, varto zgadaty takož Nine Inch Nails ta jogo lidera Trenta Reznora. Gurt, ščo narodyvsja z nathnennja postpankom ta elektronnoju muzykoju Depeche Mode, populjaryzuvav žanr indastrial-metala — rok-muzyky zi značnoju kiľkistju elektronnyh elementiv. Trent Reznor bezposeredńo vidpovidaľnyj za zlit kar’jer Merylina Mensona ta Rammstein, a takož zrobyv značnyj vnesok u prodjuserśku spravu – bagato jogo sučasnykiv nazyvajuť Reznora svoїm nathnennykom. Ščo ž stosujeťsja žanra v cilomu, vin vypav z mejnstrimu vže do kincja dev’janostyh, odnak rozpovsjudyv svij vplyv na populjarnu kuľturu, i dosi projavljajeťsja v bagaťoh її aspektah: vid mody do saundtrekiv kino j videoigor.

Šče odna velyka hvylja aľternatyvnoї muzyky nakryla sluhačiv z renesansom nastupnogo žanru. Čipki melodiї pop-muzyky pojednalysja z vysokym tempom i protestnoju lirykoju panku ta porodyly novu generaciju pop-panku. Taki gurty jak The Offspring, Green Day, Blink-182 ta Sum 41 spivaly pro pidlitkovi problemy, nespravedlyvisť doroslogo svitu ta aktyvno krytykuvaly mejnstrim — i vodnočas zahopljuvaly rotaciї radiostancij, televizijni efiry i buly prygolomšlyvo uspišni v finansovomu plani.

Popry svoju očevydnu komercijnu sprjamovanisť i často-gusto muzyčnu banaľnisť, pop-pank vse ž stav saundtrekom cilogo pokolinnja ne lyše sluhačiv, ale j majbutnih muzykantiv. Hvylja populjarnosti pop-panku tryvatyme až do drugoї polovyny nastupnogo desjatylittja, i spryčynyť pojavu značnoї kiľkosti važlyvyh poslidovnykiv sered artystiv najriznomanitnišyh žanriv. Ale pro ce my pogovorymo nastupnogo razu.

Pered tym jak perejty do najbiľš jaskravogo javyšča na todišnij aľt-rokovij sceni, varto zgadaty šče pro postrok. Narodženyj z eksperymentaľnoї sumiši vidomyh rok-žanriv z džazom, psyhodelikoju, elektronnoju muzykoju, zokrema embientom, postrok fokusuvavsja na stvorenni muzyčnyh merežyv — na vidminu vid zvyčnogo roku, de fokus znahodyťsja na melodiї ta gitarnyh rifah. Značnu roľ u rozvytku postroku zigrav toj samyj Brajan Ino, jakogo my zgaduvaly vže dovoli často. Sered najbiľš jaskravyh gurtiv žanru varto zgadaty Godspeed you! Black Emperor, Talk Talk, Mogway ta blyžče do kincja desjatylittja Sigur Rós.

Žanr zavždy zalyšavsja niševym i nikoly ne apeljuvav do šyrokoї audytoriї, odnak jogo vplyv rozpovsjudyvsja na vsju muzyku zagalom. Ideї, vidnajdeni postrokovymy muzykantamy, často perehodjať do inšyh žanriv. Takož postrokovi kompozyciї často stajuť saundtrekamy do fiľmiv i videoigor.

Brytpop ta ostanni konvuľsiї drugogo brytanśkogo vtorgnennja

Jak nam uže vidomo z poperednih častyn istoriї muzyky, «brytanśkym vtorgnennjam» nazyvavsja fenomen rizkogo zľotu populjarnosti artystiv z Velykoї Brytaniї u SŠA ta inšomu sviti. Perše brytanśke vtorgnennja vidbulosja u šistdesjatyh — pid čas ta pislja aktyvnosti The Beatles.

A ot druge rozpočalosja u visimdesjatyh rokah — koly v Ameryci zapustyvsja muzyčnyj telekanal MTV, i brytanśki artysty švydko zahopyly jogo efiry svoїmy kreatyvnymy video. Naprykinci togo desjatylittja vtorgnennja deščo spoviľnylosja, odnak u dev’janostyh, nezadovgo do kuľminaciї, vse ž zmoglo nabraty novoї syly razom iz javyščem pid nazvoju brytpop.

Brytpopom nazyvajuť muzyčnyj ruh, ščo utvoryvsja na počatku dev’janostyh, na osnovi melodij i optymistyčnoї stylistyky z pop-muzyky šistdesjatyh iz dodavannjam idej iz novoї hvyli ta panku 70-h ta 80-h. Utim varto dodaty, ščo hoča často brytpop-gurty j maly spiľni muzyčni rysy, ta vse ž golovnoju spiľnoju harakterystykoju bulo te, ščo ce aľternatyvnyj rok (duže riznogo zvučannja) pohodžennjam z brytanśkyh ostroviv, a ne harakternyj žanr.

V jakomuś sensi brytpop narodyvsja na protyvagu biľš agresyvnomu ta pohmuromu ğrandžu, ščo dominuvav muzyčni čarty počatku togo desjatylittja, i do togo ž pidvažuvav pozyciї brytanśkoї muzyky na її ž baťkivščyni.

Čotyrma stovpamy brytpopu vvažajuť gurty Suede, Pulp, Oasis ta Blur. Perši faktyčno rozpočaly hvylju brytpopu pisneju Animal Nitrate. Ce buv uže tretij syngl z їhńogo debjutnogo aľbomu, odnak vin peršym zletiv u brytanśkomu čarti. Muzyka gurtu ne mala zrozumilyh masovomu sluhačevi analogiv na toj moment, odnak razom z tym mala pevnu magnetyčnu sylu zavdjaky vykorystannju klasyčnyh pryjomiv pop-muzyky.

Uspih Suede pereviv fokus uvagy publiky na brytanśku gitarnu muzyku, v tomu čysli j na ti gurty, jaki počynaly naviť raniše za nyh, ale vse nijak ne mogly dosjagnuty populjarnosti, taki jak ot Pulp, The Stone Roses ta desjatky inšyh.

Blur vs Oasis

Brytpop vyjšov na svij pik i kuľminaciju v 1994-95 rokah razom z kuľtovym protystojannjam miž jogo dvoma golovnymy gurtamy. Blur na čoli z Dejmonom Albarnom sformuvalysja u Londoni šče naprykinci visimdesjatyh, dosjagly pevnyh uspihiv, odnak u sprobi pidkoryty Ameryku, počaly postupatysja populjarnistju vdoma, tož povernulysja i znovu zacikavyly brytanśku publiku.

Oasis u Mančesteri, na pivnoči Angliї zasnuvav trošky pizniše Liam Ğallager, a potim do gurtu pryjednavsja jogo brat Noeľ. Svarky miž bratamy buly postijnymy, legendarnymy, dohodylo do fizyčnogo nasyľstva, ta vse ž ce ne zavadylo gurtu strimko nabraty populjarnisť pryblyzno u toj samyj čas, ščo j Blur.

Muzyka gurtiv bula riznoju. Zvučannja Blur bulo vynahidlyvym, ščo cinuvaly premiї, krytyky j obiznani fanaty, ta vodnočas častynoju publiky vono spryjmalosja jak neavtentyčne, štučne — «riččju v sobi». Natomisť Oasis svidomo ne pysaly skladnyh piseń, bo nihto z učasnykiv gurtu ne volodiv instrumentamy doskonalo, i apeljuvaly do šyrokyh mas.

Ta popry velyku riznycju, obydva gurty považaly tvorčisť odne odnogo ta nadsylaly odne odnomu zaočni reveransy. Tak, na BRIT Awards 1995 roku, de Blur zabraly odrazu čotyry nagorody, Dejmon Albarn skazav, ščo їhnja peremoga mala b buty rozdilena z Oasis.

Prote zgodom ščoś pišlo ne tak.

Sluhači počaly porivnjuvaty dva gurty miž soboju ta vvažaty konkurentamy — a vaga їhnja vže bula takoju, ščo protystojannja porivnjuvaly z najbiľšym pislja The Beatles ta The Rolling Stones u šistdesjatyh. Logika protyborstva, vrešti rešt, pronykla j u golovy samyh muzykantiv, tož koly v 1995 roci kožen iz nyh zaplanuvav reliz vlasnogo aľbomu na osiń, stalo jasno, ščo bez bytvy ce ne myneťsja.

Dlja pidtrymky aľbomiv potribno bulo vypuskaty syngly. Blur zaplanuvaly datu svogo relizu Country House, ale potim Oasis ogolosyly, ščo їhnij syngl Roll With It vyjde na tyždeń raniše, ne zalyšyvšy takym čynom Blur šansiv na dosjagnennja peršogo miscja v čarti, oskiľky їhnij syngl, švydše za vse, prodovžuvav by trymaty jogo na drugyj tyždeń. Todi Albarn i menedžer Blur Endi Ross vyrišyly takož zmistyty datu svogo relizu tak, ščob obydva treky vyhodyly v odyn deń, 14 serpnja. Tak konkurencija prynajmni vygljadala česno.

Koly nastav deń X, kompozycija Blur — Country House obijšla pisnju Oasis — Roll With It na kiľka desjatkiv tysjač prodanyh kopij. U čergovomu vypusku hit-parada Top of the Pops gurt vidsvjatkuvav ce vystupom, na jakomu basyst Blur vdjagnuv merč Oasis, ščob šče biľše prynyzyty oponentiv.

Protystojannja Blur ta Oasis naspravdi vyhodylo za meži konkurenciї uspišnyh gurtiv, prynajmni v očah publiky. Audytorija bačyla v ńomu bytvu tradycijno bidnoї, promyslovoї Pivnoči, jaku predstavljaly «geroї robočyh kvartaliv» Oasis, i molodi bagatogo ta osvičenogo seredńogo klasu z Pivdnja j stolyci, za jakyh graly Blur.

Tož emocijnyj nakal podaľšyh misjaciv ne zbavljav obertiv. Dohodylo do absurdu — poky z’javljalysja povidomlennja, ščo dyktator Saddam Husejn mig otrymaty dostup do jadernoї zbroї, na peredovycjah svitovyh gazet i časopysiv zamisť cjeї krytyčno važlyvoї problemy buly oblyččja Dejmona Albarna j brativ Ğallageriv.

Pryjšov žovteń, i Blur vypustyly svij aľbom The Great Escape, a Oasis — svij (What’s The Story) Morning Glory? Peršyj otrymav komercijnu peremogu, prodemonstruvavšy biľše prodaživ. Prote v narodnij pam’jati zalyšyťsja drugyj — golovnym čynom zavdjaky najavnosti tam kuľtovyh Wonderwall, Don’t Look Back in Anger ta Champagne Supernova.

Pislja brytpopu

Pislja zaveršennja Bytvy Brytpopu, dolja gurtiv sklalasja duže po-riznomu.

Blur perevynajduť sebe v nastupnyh aľbomah, piddavšyś vplyvam elektronnoї muzyky, i narešti vypustjať svij peršyj bezspirnyj internacionaľnyj hit — Song 2. Prote z počatkom novogo tysjačolittja interesy učasnykiv rozijduťsja i vony nadaduť perevagu rozvytku riznomanitnyh vlasnyh projektiv, hoča j zbyratymuťsja periodyčno dlja vystupiv ta zapysu šče dekiľkoh aľbomiv (odyn iz nyh dopomože zrobyty prodjuser Viľjam Orbit — zapam’jatajte ce im’ja). Dejmon Albarn zasnuje vlasnu Studio 13, de narodyťsja jogo nova prystrasť — projekt Gorillaz, ščo stane važlyvym javyščem nastupnogo desjatylittja.

Oasis prodovžuvatymuť uspišnu muzyčnu kar’jeru, hoča j ne vypustjať biľše žodnyh epohaľnyh hitiv. U 2009 roci gurt skasuje vystup na festyvali čerez te, ščo v Liama diagnostujuť laryngit. Zgodom Noeľ stverdžuvatyme, ščo naspravdi ce bulo pohmillja — brat jaro zaperečuvatyme. Cej konflikt postavyť krapku na isnuvanni Oasis. Vže čerez tyždeń Noeľ ogolosyť pro vyhid z gurtu. Liam zalyšyťsja zi staroju komandoju, ale pid novoju nazvoju Beady Eye. Noeľ stvoryť vlasnyj gurt Noel Gallagher’s High Flying Birds. Braty prodovžujuť obminjuvatysja obrazamy j špyľkamy v socmerežah ta media po cej deń.

Korotkyj period zatuhannja hvyli brytpopu zavedenno nazyvaty post-brytpopom. Vprodovž ćogo času otrymaly populjarnisť The Verve, Keane, Snow Patrol, Stereophonics ta dejaki inši gurty. A takož rozpočalasja istorija dvoh sučasnyh muzyčnyh mastodontiv — Radiohead ta Coldplay.

Brytpop stav toju rušijnoju syloju, jaka ostatočno proštovhnula aľternatyvnyj rok u mejnstrim, ščo pryzvelo do rozkvitu vśogo naprjamku u dvohtysjačnyh ta desjatyh rokah. Ale cju istoriju my rozgljanemo u nastupnij častyni.

Ostannij podyh Motown

Popry hvylju brytpopu nečuvanogo masštabu, najbiľš populjarnoju brytanśkoju grupoju v SŠA ta na planeti z časiv The Beatles staly zovsim ne predstavnyky aľternatyvnogo roku. Ce bula p’jatirka divčat Spice Girls, jaki dosjagly takogo rivnja vpiznavanosti, ščo faktyčno staly nacionaľnym symvolom ostrivnoї deržavy. Ta dlja rozuminnja ćogo fenomenu nam potribno povernutysja trošky nazad u časi.

A same — do šistdesjatyh, epohy zarodžennja popmuzyky v tomu vygljadi, v jakomu my znajemo її zaraz. Koly my znajomylysja z šistdesjatymy, to diznalysja pro Motown — muzyčnyj lejbl, jakyj vyznačyv zvučannja jak todišńogo R&B, tak i vplynuv na formuvannja R&B sučasnogo, ščo bagato v čomu korinnjam uhodyť do firmovogo zvučannja Marvina Ğeja, golovnoї zirky lejblu.

Same na Motown takož vypustyv svoї najbiľši hity gurt Jackson 5 (pizniše The Jacksons) — ne lyše simejnyj pidrjad rodyny Džeksoniv ta misce stanovlennja korolja popmuzyky Majkla Džeksona, ale j faktyčno perša lanka v lancjužku, jakyj pryzvede do bujnogo rozkvitu bojzbendiv čerez try desjatylittja, ale pro vse po porjadku.

Naprykinci simdesjatyh, zi zminoju lejbla ta vidhodom Majkla, The Jacksons ostatočno vtratyly svoju populjarnisť. Odnak їhnij prapor pidhopyv gurt New Edition, zasnovanyj čornym pidlitkom Bobbi Braunom ta jogo škiľnymy druzjamy. Nazva gurtu, ščo perekladajeťsja jak «nova redakcija», nesla v sobi sens «perezapusku», abo novoї generaciї Jackson 5 (hoča, avžež, do rodyny Džeksoniv hlopci ne maly žodnogo vidnošennja). New Edition uspišno proisnuvav vsi visimdesjati, a z 1990 roku učasnyky pišly zajmatysja vlasnymy soľnymy projektamy.

U toj samyj čas lejbl Motown perežyvav važki časy — sudovi superečky, inertnyj menedžment ta poslablennja kontrolju jakosti pryzvely do togo, ščo kompanija strimko vtračala svij legendarnyj status i hvatku, tož bula v pošukah artysta, ščo može vytjagty її z krutogo pike. Vsesvit dav Motown šče odyn šans — lejbl znajšov gurt Boyz II Men.

Gurt iz čornyh hlopčakiv sformuvavsja šče u 1985 pid nazvoju Unique Attraction, odnak počuvšy pisnju New Edition — Boys to men, nadyhnuvsja nazvoju i perejmenuvavsja vidpovidno. Vrešti rešt, Boyz II Men v pošukah šljahu nagoru zustrily j samogo učasnyka New Edition Majkla Bivinza, jakyj buv nastiľky vraženyj їhnim vykonannjam, ščo vzjav їh pid svoje krylo.

U 1991 roci vyhodyť peršyj aľbom Boyz II Men — Cooleyhighharmony, jakyj sprodjusuvav Bivinz. Na vidminu vid biľšosti R&B-gurtiv togo času, u Boyz II Men usi vokalisty buly rivnoznačnymy (zamisť odnogo lid-vokalu). Krim togo, učasnyky otrymaly niknejmy, pid jakymy aktyvno prosuvalysja v media. Zgodom ce stane ključovomy fiškamy vsih bojzbendiv.

Debjutnyj aľbom Boyz II Men vyjavyvsja duže uspišnym. Okrim miľjonnyh prodaživ ta perši miscja v čartah, gurt otrymav za ńogo j svoju peršu Gremmi. Uspih Boyz II Men ne lyše podaruvav nove žyttja Motown (jake, vtim, lejbl zmarnuvav), ale j rozpočav spravžnju lyhomanku hlopčakovyh gurtiv u vsij muzyčnij industriї po obydvi storony Atlantyčnogo okeanu.

Era bojzbendiv

Najbiľš uspišnymy poslidovnykamy Boyz II Men možna nazvaty Backstreet Boys. Sformuvav gurt Lu Perlman, jakyj u 1992 roci dav ogološennja v gazetu pro pošuk hlopciv u grupu «z vygljadom New Kids on the Block (ce buv bojz-bend z bilyh hlopciv, zasnovanyj kolyšnim učasnykom New Edition — red.) ta zvučannjam Boyz II Men». Na zaklyk vidguknulosja zavčasno sformovane trio druziv, jakyh vzjaly odrazu, a na inši dva vakantnyh miscja pretenduvaly sotni hlopčakiv.

Vrešti rešt, gurt buv zibranyj i počav repetyruvaty ta vystupaty po škiľnyh dyskotekah, lokaľnyh zahodah, jarmarkah ta torgovyh centrah, nabyrajučy svoju počatkovu fanbazu. Pislja pary rokiv takyh vystupiv u 1995-mu vony narešti vidpravljaťsja v studiju zapysuvaty svij peršyj aľbom.

Paraleľno rukamy vse togo ž Lu Perlmana formujeťsja inšyj hlopčačyj gurt — proces počneťsja z Krisa Kikpatrika, jakomu ne vystačylo miscja u Backstreet Boys. Vin zv’jazujeťsja z Perlmanom, otrymuje zgodu togo na finansuvannja šče odnogo gurtu, ta ponad rik šukaje sobi spiľnykiv, kotryh vrešti rešt vyjavylosja četvero, sered jakyh buv i Džastin Timberlejk.

Za ostannimy bukvamy imen učasnykiv formujeťsja nazva dlja gurtu — NSYNC. Tak samo, jak i Backstreet Boys, vony nabyrajuťsja dosvidu ta fanbazy na žyvyh vystupah, i lyše potim prjamujuť robyty debjutni zapysy.

Velyka kuznja popmuzyky — Cheiron Studios

Backstreet Boys u 1995 roci, jak i za nymy NSYNC u 1997-mu, poletily zapysuvaty svoї perši aľbomy do Šveciї. Za kiľka rokiv tomu tam, u Stokgoľmi vidkrylasja studija «Šejron» na čoli z molodym prodjuserom na im’ja DennyZ Pop (reaľne — Dağ Krister Volle).

Denniz Pop sprodjusuvav nyzku proryvnyh hitiv dlja jevropejśkogo rynku — zokrema i dlja Dr. Alban, a takož syngl All That She Wants švedśkogo gurtu Ace of Base, jakyj otrymav uspih i v SŠA. Popry baďoryj start, «Šejron» vse šče ne vvažalasja konkurentom svoїm kolegam z Los-Andželesa, Nju-Jorka čy Londona, a značyť — її poslugy koštuvaly značno deševše.

Na toj moment Denniz Pop uže znajšov sobi proteže. Kolyšnij vokalist ta sonğrajter nevdalogo metal-gurtu Maks Martin i gadky ne mav, čym zajmajuťsja muzyčni prodjusery, odnak Denniz pobačyv u hlopcevi talant do napysannja čipkyh piseń, i zaproponuvav tomu pracjuvaty razom.

Same Maksa Martina vidrjadyly na robotu nad peršymy pisnjamy dlja Backstreet Boys. Tak z’javyvsja spočatku peršyj hit gurtu — Quit Playing Games (With My Heart), potim i drugyj, značno biľš vidomyj nam — Everybody (Backstreet’s Back), i vrešti rešt tretij, najbiľšyj — I Want It That Way u 1998 roci.

Tak samo Maks Martin vidpovidaľnyj i za najbiľši hity NSYNC — I Want You Back, Tearin’ Up My Heart, It’s Gonna Be Me ta inši.

Do počatku dvohtysjačnyh populjarnisť oboh amerykanśkyh kuľtovyh bojzbendiv spade, a učasnyky počnuť rozhodytysja vlasnymy šljahamy. Najuspišnišym iz nyh vyjavyťsja Džastin Timberlejk, jakyj stane pomitnym artystom, i ne tiľky v muzyci, u nastupnomu desjatylitti.

Lu Perlman stykneťsja zi zvynuvačennjamy u organizaciї finansovoї piramidy. Vyjavyťsja, ščo vin brav groši v investoriv, korystujučyś uspihom svoїh gurtiv, odnak povertav investyciї poperednim investoram z grošej novyh. Vin pomre pid vartoju u 2016 roci vid sercevogo napadu.

Vidlunnja na ostrovah

Uspih New Edition ta jogo «biloї versiї» New Kids on the Block pomitjať i po toj bik Atlantyky. Tož u 1990 roci tak samo za ogološennjam brytanśki prodjusery zberuť gurt Take That.

Na vidminu vid amerykanśkyh koleg, jaki bazuvaly zvučannja na sučasnomu R&B (abo jogo vidgalužennju — ńju-džek-svingu, takomu sobi gibrydu fanku, džazu ta R&B), prodjusery Take That vzjaly naprjamok ubik dysko ta klasyčnyh balad, ščo dozvolylo švydko zavojuvaty populjarnisť u Jevropi, ale ne začepylo publiku u SŠA.

Pislja kiľkoh rokiv aktyvnoї dijaľnosti, gurt polyšaje najbiľš pomitnyj jogo učasnyk — Robbi Viľjams. Pislja ćogo v 1996-mu Take That prypynjajuť dijaľnisť, a ot Viľjamsa čekaje dovoli uspišna soľna kar’jera, ščo tryvaje j dosi.

Trošky percju

Povertajemosja do Spice Girls. Jakščo možna jak na konvejeri buduvaty gurty z golosystyh hlopciv, to čomu ne vyjde z divčatamy? Tym biľše, ščo same divčači gurty buly rušijem popmuzyky v časy «budivli Brill».

Vidpoviď same na ce pytannja šukaly baťko j syn Gerberty z kompaniї Heart Management. Vony provely prosluhovuvannja ponad čotyŕoh soteń molodyh divčat na učasť u gurti Touch. Odnijeju z ključovyh idej gurtu bulo takož te, ščo vsi divčata matymuť svij, nepovtornyj obraz, jakyj razjuče vidriznjatymeťsja vid inšyh učasnyć — tak kožen sluhač može vodnočas i zalyšatysja fanatom gurtu, a takož znajty sobi favorytku, obraz jakoї najbiľše vidgukujeťsja v jogo serdeńku.

Divčat, vrešti rešt, znajšly, odnak robota nad stvorennjam gurtu jšla poviľno, i učasnyci buly nezadovoleni naprjamkom jogo rozvytku. Do togo ž, їm dosi ne zaproponuvaly žodnyh kontraktiv — tož їhnja spivpracja z Heart Management faktyčno ne bula nijak ne vreguľovana, zokrema i v častyni rozpodilennja majbutnih prybutkiv.

V hodi čyslennyh pokaziv Touch riznym investoram, partneram i muzyčnym lejblam ti projavyly velykyj interes, tož Gerberty, v peredčutti zarobitku, narešti zaproponuvaly divčatam kontrakt. Odnak bulo vže pizno — zamisť pidpysannja dogovoru i publičnogo zapusku vony vyrišyly pity vid svoїh peršyh menedžeriv. Ščob ubezpečyty te, ščo vony vže vstygly stvoryty, vony prosto vkraly master-zapysy peršyh piseń z ofisu Heart.

Pislja zapysu šče kiľkoh demok vony šukaly vyhid na novyj menedžment, i potrapyly do polja zoru menedžera Sajmona Fullera. Pislja pidpysannja kontraktu z Fullerom, divčata perejmenuvalysja u Spice Girls — u muzyčnij industriї їh uže nazyvaly “the Spice girls”, za im’jam odnijeї z peršyh їhnih piseń.

Cja dovga istorija stanovlennja gurtu važlyva tym, ščo Spice Girls vže na ćomu etapi rujnuvaly stereotyp navkolo gerlz/bojz-bendiv, samostijno obravšy svoju dolju. Cja vpevnenisť u sobi i svoїj vartosti, a takož vidnosyny z menedžerom na osnovi vzajemopovagy j velykogo stupenja tvorčoї svobody, zgodom stane ključovoju v uspihu gurtu.

Perša pisnja Spice Girls — Wannabe vyjšla u lypni 1996 roku, i odrazu staje šalenym hitom u Velykij Brytaniї ta Jevropi. Vže pid kineć roku, majučy lyše odyn aľbom, Spice Girls zibraly svij peršyj pivmiľjonnyj natovp na rizdvjanomu vystupi u Londoni, ta maly nyzku reklamnyh kontraktiv z topovymy globaľnymy brendamy.

Pislja ćogo divčata poletily pidkorjuvaty Ameryku — i zrobyly ce z peršoї sproby. Wannabe debjutuvala v amerykanśkomu čarti odrazu z 11 pozyciї, ščo stalo najuspišnišym debjutom ne-amerykanśkogo artysta v SŠA pislja The Beatles.

Spice Girls vypustyly vśogo try aľbomy (po odnomu — v 1996, 1997 ta 1998 rokah), ale ćogo bude dostatńo dlja globaľnogo dominuvannja. Sumarno vony prodaduťsja nakladom u ponad 100 miľjoniv kopij, ščo zrobyť gurt odnym z najpopuljarnišyh v istoriї, a sered gerlz-bendiv — najuspišnišym.

Gurt z’javyvsja u moment, koly v čartah dominuvaly abo repery, abo rokery, abo brytpopery — i perevažno hlopci. Tož cej kontrast stav odnijeju zi skladovyh uspihu. Drugoju staly rizni obrazy učasnyć, v jakyh kožna fanatka mogla znajty sebe, a razom vony transljuvaly žinoči solidarnisť ta sestrynstvo. I ce bulo ne lyše groju na publiku — v pisnjah Spice Girls vsi učasnyci maly rivni abo kompensovani vokaľni častyny, a za umovamy kontraktiv otrymuvaly rivni častky prybutkiv.

Spice Girls ne lyše spryčynyly splesk pojavy novyh gerlz-bendiv (sered kotryh buly j Destiny’s Child, jakyh varto rozgljanuty v nastupnij častyni), ale j nadyhnuly velyčeznu kiľkisť maleńkyh divčatok na tvorčisť. Značna kiľkisť novyh imen, jaki my otrymaly u dvohtysjačnyh ta desjatyh rokah, zavdjačujuť počatkom svogo tvorčogo šljahu same zahoplennju muzykoju Spice Girls.

Talanovytyj menedžer Spice Girls Sajmon Fuller śogodni je najvplyvovišym dijačem brytanśkoї muzyčnoї industriї. Na bazi kejsu Spice Girls same vin prydumaje televizijnyj format Pop Idol ta American Idol, na osnovi jakogo potim z’javljaťsja inši podibni talant-šou, zokrema j «Iks-faktor», stvorenyj kolyšnim členom žuri Pop Idol Sajmonom Kavellom. Krim togo, v portfolio Fullera — vidkryttja svitu Emi Vajngauz, menedžment desjatkiv globaľnyh artystiv ta ideja šou ABBA Voyage, ščo uvičnjuje učasnykiv legendarnoї švedśkoї četvirky u virtuaľnij reaľnosti.

Na ostanok varto takož zaznačyty, ščo globaľna populjarnisť bojz- ta gerlz-bendiv takož porodyla korejśkyj fenomen K-pop, jakyj počne rozkryvatysja takož u nastupnomu desjatylitti.

Pryncesa ta siryj kardynal popmuzyky

Švedśka istorija v popmuzyci ne zaveršylasja razom z eroju bojzbendiv. Navpaky — pislja uspihu їhnih hitiv u «Šejron» stavalo vse biľše klijentiv. U berezni 1998 roku do Stokgoľmu pryletila 17-rična Britni Džyn Spirs.

Divčyna z samogo dytynstva vidviduvala vsi možlyvi gurtky, kursy i talant-šou, bo її baťky buly oderžymi tvorčym uspihom dońky. U 1992-mu roci Britni obraly dlja roli u perezapusku dytjačogo telešou «Klub Mikki Mausa». Razom z neju v šou braly učasť Džastin Timberlejk, Kristina Ağilera ta Rajjan Gosling.

Odnak serial švydko zakryly čerez nepopuljarnisť. U pošukah prodovžennja tvorčoї kar’jery dlja Britni baťko to namagavsja predstavyty її jak vykonavycju dorosloї pop-muzyky na kštalt Šeril Krou čy Džanet Džekson, to probuvav prosunuty її v divočyj gurt, dlja čogo zvernuvsja naviť do vže znajomogo nam Lu Perlmana. Same čerez ńogo Britni potrapyla na prosluhovuvannja do Klajva Kaldera, golovnogo investora v projekty Perlmana. Toj buv u zahvati vid spivu Britni, tož vidpravyv її do vokaľnyh pedagogiv, a zgodom — do studiї Denniza Popa.

U «Šejroni» Britni zapysala svij debjutnyj aľbom …Baby One More Time. Uspih buv myttjevym i fenomenaľnym. Z vidstani śogodennja u ce deščo važko poviryty, odnak firmove zvučannja Britni Spirs, ščo bulo stvoreno u švedśkij studiї, bulo kovtkom svižogo povitrja na tli populjarnoї muzyky togo času. Same zavdjaky uspihu Britni Spirs pop-muzyka stala takoju, jakoju my znajemo її zaraz — vona počala eru «pidlitkovogo popu», jakyj posunuv vsi inši žanry na okolyci mejnstrymu majže na pivtora desjatylittja, a centr svitovogo prodjusuvannja muzyky peremistyvsja do Stokgoľmu.

Nad pisnjamy z …Baby One More Time pracjuvav zdebiľšogo Maks Martin z inšymy kolegamy. Denniz Pop u zapysi plativky učasti majže ne brav, oskiľky na toj moment buv uže ne v zmozi — u prodjusera diagnostuvaly rak šlunku. U serpni 1998 Denniz pomer, ne dožyvšy do zdijsnennja svojeї davnišńoї mriї — zrobyty Stokgoľm muzyčnoju stolyceju — bukvaľno kiľka misjaciv.

Pislja smerti svogo nastavnyka, Maks Martin z komandoju šče jakyjś čas prodovžyly pracjuvaty v «Šejron», zaveršujučy rozpočati projekty. Sered takyh, zokrema, bula j pisnja It’s My Life dlja Bon Jovi. U 2001 roci komanda pryjnjala rišennja zakryty studiju, oskiľky, na vlasnu dumku, vony dosjagly vśogo, čogo hotily.

Najkraščyj učeń Denniza Popa, Maks Martin, zasnuvav vlasnu kompaniju — Maratone Studios, z jakoju, z prytamannoju švedam skromnistju, prodjuser stav sirym kardynalom popsceny — najbiľš vplyvovym muzyčnym profesionalom planety i hitmejkerom №1.

Ta pro ce nastupnogo razu.

Druge pryšestja Madonny

Madonna gučno uvirvalasja na svitovu scenu u visimdesjatyh, švydko probyla sobi šljah nagoru i vže na počatku dev’janostyh znahodylasja niby na piku svojeї tvorčoї kar’jery. Artystka zasnuvala vlasnyj, vkraj uspišnyj lejbl Maverick, zustričalasja z topovymy reperamy togo času — Vanilla Ice ta Tupakom Šakurom, gotuvalasja do prem’jery fiľmu-mjuzyklu «Evita» pro argentynśku politykynju j pravozahysnycju Evu Peron, de vykonala golovnu roľ.

Majbutnje bulo bezhmarnym. Vodnočas nevtomyma j buntivna natura Madonny ne mogla zadovoľnytysja uspihom. Vagitnisť peršoju dońkoju Lurdes, zahmarni vysoty kar’jery i zagaľna obstanovka zmusyly zvernutysja artystku do duhovnyh praktyk induїzmu j kabbaly, ščo zminylo j bažanyj naprjamok tvorčogo rozvytku dlja neї.

Madž hotila, ščob її nastupnyj aľbom buv čymoś inakšym. Vona sprobuvala pracjuvaty z kiľkoma prodjuseramy: z odnym vyhodyly pisni, shoži na її poperednju plativku Bedtime Stories. Inšyj navpaky zaproponuvav zanadto syľnyj i očevydnyj perehid do ezoteryky j aziatśkogo vplyvu — ščo zvučalo jak muzyka Pitera Ğebriela.

Narešti vdalosja znajty Viľjama Orbita (zgadaly?), jakyj do togo zrobyv kiľka remiksiv na treky Madonny, ščo spodobalysja artystci. Obminjavšyś dumkamy pro majbutnje plativky, vony zakrylysja razom v studiї na dovgi čotyry misjaci dlja zapysu — Orbit zgaduvav, ščo pracjuvaly vony tak, ščo v ńogo krovyly paľci vid postijnoї gry na gitari.

Madonna zavždy bula vidomoju svoїm reteľnym pidhodom do vśogo, ščo vona robyť. Aľbom mav bagato vidsylań do indijśkoї kuľtury, tož koly v hodi zapysu aľbomu vyjavylosja, ščo vona vymovljaje nepravyľno dejaki slova na Sanskryti, dlja neї bulo vynajnjato vykladača — odnogo z najzasluženišyh indijśkyh naukovciv ta filologiv, volodarja desjatkiv nagorod Vağiša Šastri. Sam aľbom spočatku mav nazyvatysja Mantra, odnak potim Madonna peredumala.

Vrešti rešt, aľbom Ray of Light pobačyv svit u sični 1998 roku — za kiľka misjaciv do inšoї važlyvoї plativky, Mezzanine vid Massive Attack. Syngly z ńogo buly vkraj uspišnymy — zokrema najvidomišyj Frozen, a odnojmennyj Ray of Light dosi zalyšajeťsja najkraščym debjutom dlja artystyky — vin startuvav z 5-go miscja v čarti Billboard.

Ray of Light povnistju zminyv obraz Madonny. Na toj moment, na tli debjutu Britni Spirs i bojz-bendiv vona vže počala stykatysja z krytykoju ščodo vidsutnosti v neї «spektra», tobto zdatnosti vyhodyty za meži zvyčnogo obrazu pop-divy. Pro Madonnu dumaly, ščo vona zvyčajna pop-spivačka, obstavyny dlja jakoї sklalysja prosto trošky krašče, niž dlja inšyh.

Zavdjaky Ray of Light publika diznalasja, ščo naspravdi Madonna maje zdatnisť do tvorčoї evoljuciї j pereosmyslennja samoї sebe. Ščo vže same po sobi malo velykyj vplyv na vsju scenu, adže artystci takogo masštabu važko prydumaty sobi nove amplua i rozvyvatysja z pozyciї pop-korolevy, z ryzykom v razi nevdači vtratyty ljubov šanuvaľnykiv.

Odnak razom z tym Madonni vdalosja ne lyše perevynajty svoje scenične amplua, odnak ostatočno prophaty elektronnu muzyku do mejnstrymu — pislja Ray of Light pop-muzykanty staly smilyviše eksperymentuvaty z elektronikoju. Sama Madonna zgodom vidznačyla, ščo vvažaje cej aľbom najbiľšoju muzyčnoju evoljucijeju u vlasnij kar’jeri, i z cym skladno ne pogodytysja.

Maverick

Na kiľka sliv zaslugovuje j vlasna rozvažaľna kompanija Madonny, jaku ta zapustyla razom z Warner Music u 1992 roci. Ce buv muzyčnyj lejbl, media ta knyžkovyj vydaveć, a šče kino- j teleprodakšen.

Na toj čas sam fakt togo, ščo žinka keruje podibnoju korporacijeju vže buv dovoli pomitnym. Na dodaču, Maverick stala leď ne najuspišnišoju rozvažaľnoju kompanijeju, stvorenoju artystom.

Lejbl Maverick, krim usih aľbomiv Madonny togo periodu, vypustyv plativky Prodigy, tretij aľbom Merylina Mensona, debjutnyj aľbom Muse u SŠA, Deftones ta bagaťoh inšyh.

Najuspišnišoju artystkoju lejbla stala aľternatyvna rokerka Alanis Morissett. Її tretij aľbom Jagged Little Pill prodavsja nakladom ponad 30 mln kopij, ščo vyneslo artystku na veršynu slavy. Jakščo posluhaty plativku, možna zrozumity, ščo ce bukvaľno koncentrovanyj zvuk kincja dev’janostyh, jakyj nogamy stoїť na spadku The Smiths, a golovoju pidpyraje vsju aľtrokovu scenu dvohtysjačnyh.

Ščo ž stosujeťsja Maverick, to naprykinci desjatylittja čerez korporatyvni konflikty Madonnu vytysnuly z kerivnyctva, pislja čogo kompanija postupovo jšla na dno, poky ostatočno ne zakrylasja u 2009 roci.

Do you believe in life after love?

Cijeju frazoju z vlasnoї pisni možna bulo opysaty stanovyšče Šerylin Sarkisjan, abo prosto Šer, naprykinci dev’janostyh rokiv. Na počatku p’jatogo desjatka svogo žyttja Šer, možna skazaty, z prygolomšlyvym uspihom tvorčo realizuvala sebe vsima bažanamy sposobamy — i jak spivačka, i jak aktrysa, i jak prodjuserka, i jak režyserka, i naviť jak televeduča. Zdavalosja, kar’jera mala b potyheńku ruhatysja do svogo pryrodńogo zahodu.

Na dodaču artystci dovelosja perežyty j personaľni trudnošči, najbiľšoju z jakyh stala vtrata kolyšńogo čolovika, najkraščogo druga j tvorčogo partnera Sonni Bono.

Kerivnyctvo lejblu na tli ne duže vražajučyh prodaživ poperedńoї plativky It’s a Man’s World vmovljalo Šer zapysaty tancjuvaľnyj aľbom. Artystka protestuvala, bo vže ne vvažala, ščo v ćomu žanri možna napysaty horoši pisni. Vse zminyla pisnja Believe, jaku sered inšyh zabutyh demok  peredaly todišńomu kerivnyku Warner Music Robovi Dikinzu. Prosluhavšy slova pisni, vin zrozumiv, ščo pisnja ideaľno pidhodyť dlja artystky, jaka perežyla takyj dosvid.

Vrešti rešt, Šer pogodylasja na zapys aľbomu i razom z kiľkoma prodjuseramy vidpravylaś na pracju v londonśku studiju, de j vidbulosja nespodivane dyvo.

Za rik do togo, u 1997 roci, amerykanśka kompanija Antares Audio Technologies predstavyla Avtotjun (Auto-Tune) — speciaľnyj prystrij (a takož plagin dlja program redaguvannja audio), jakyj dozvoljaje koryguvaty vokal. Avtotjun švydko stav populjarnym za svoїm prjamym pryznačennjam, odnak prodjusery aľbomu Šer sprobuvaly vykorystaty jogo nestandartno, vykrutyvšy nalaštuvannja do granyčnyh značeń, i buly pryjemno vraženi rezuľtatom.

Popry najgirši їhni pobojuvannja, Šer takož spodobalasja finaľna versija Believe:

Po suti, ce bulo rujnuvannja її golosu, tož ja duže hvyljuvavsja, koly grav її (pisnju — red.) dlja neї! Zreštoju, ja prosto podumav, ščo ce zvučyť tak dobre, ščo ja povynen prynajmni daty їj počuty ce — i ja natysnuv Play. Vona (Šer — red.) bula fantastyčnoju — vona prosto skazala: «Zvučyť čudovo!», tož efekt zalyšyvsja. Ja buv vraženyj її reakcijeju i duže zradiv, bo znav, ščo pisnja dijsno čudova.

Mark Tejlor, prodjuser aľbomu Believe

Pislja relizu syngl, jak i veś aľbom, momentaľno stav hitom. Hoča krytyky svaryly plativku za nadlyšok avtotjunu praktyčno v usih pisnjah (prodjusery trošky zahopylysja), ta vona stala najuspišnišym relizom Šer. Pisnja Believe je peršym v istoriї vypadkom vykorystannja avtotjunu jak tvorčogo pryjomu, ščo takož stalo nazyvatysja «efektom Šer». Vin nazavždy zminyv popmuzyku — bagato artystiv stalo povtorjuvaty cej pryjom, i hoča značna kiľkisť cyh sprob buly dovoli nezgrabnymy j nadmirnymy, ta vse ž koly nym korystujuťsja artysty z vidčuttjam i smakom, vyhodyť čudovo.

U 53 roky Šer otrymala svoju peršu premiju Ğremmi ta rekordsmenkoju Knygy rekordiv Ğinnesa jak najstarša artystka, ščo očolyla čart Billboard — dosjagnennja osoblyvo cinne u rozpal ery bojz- ta gerlz-bendiv ta pidlitkovogo popu.

Divy

Pislja Vitni G’juston ta Madonny, jaki rozpočaly svoї šljahy u visimdesjatyh i uspišno їh prodovžuvaly u ćomu desjatylitti takož, pryjšly čudovi časy dlja soľnyh pop-artystok. U dev’janostyh rozkvitly kar’jery desjatkiv iz nyh — u riznyh styljah, naprjamkah i obrazah.

Merajja Keri uvirvalasja svoїm potužnym p’jatyoktavnym golosom na R&B ta pop-scenu vže z samogo počatku desjatylittja. Čerez strah sceny Merajja vidmovylasja їhaty v tur na pidtrymku svogo drugogo aľbomu Emotions, ščo porodylo čutky, nibyto vona ne može spivaty nažyvo. Ščob rozvijaty domysly, spivačci dovelosja vyhodyty v efir MTV Unplugged — seriї žyvyh koncertiv v prjamomu efiri pid akustyčnyj akompanement — i prygolomšyty publiku svoїm potužnym vokalom.

Pani Keri u 1994 roci zapysala svij rizdvjanyj hit All I Want for Christmas Is You, jakyj odrazu stav sučasnoju klasykoju, a zagalom vprodovž svojeї aktyvnoї kar’jery postavyla nadvysoku planku vokaľnoї majsternosti, i doveršyla triumvirat najvelyčnišyh vokalistok usih časiv, jakyj teper skladajeťsja z neї, Arety Franklin ta Vitni G’juston.

Najmolodša dytyna v simejstvi Džeksoniv — Džanet — takož uvijšla v zenit svojeї kar’jery v dev’janostyh. Vprodovž cijeї dekady vona vypustyla svoї najbiľš populjarni aľbomy: Rhythm Nation 1814 (jakyj tehnično vyjšov u 1989 roci), Janet ta The Velvet Rope. Vsi try plativky prodalysja bagatomiľjonnymy nakladamy, ščo zrobylo Džanet drugoju zi svojeї rodyny, hto dosjag statusu superzirky.

U dev’janostyh Džanet Džekson jaro zahyščala svogo brata Majkla vid zvynuvačeń u pedofiliї (pro ce možna detaľniše počytaty u poperednij častyni cyklu) i zapysala razom z nym pisnju Scream z krytykoju media ta publiky. Klip na cju pisnju dosi nosyť status najdorožčogo muzyčnogo video v istoriї.

Na žaľ, fenomenaľno uspišna kar’jera Džanet Džekson perervalasja incydentom pid čas її šou na perervi Superkubku z amerykanśkogo futbolu v 2004 roci. Todi vony vystupaly razom z Džastinom Timberlejkom i za zadumom nomeru vin mav zirvaty z neї korset. Prote ščoś pišlo ne tak, i korset zirvavsja razom z častynoju bra, ogolyvšy grudy artystky na audytoriju 140 mln ljudej.

Popry te, ščo Džanet Džekson ne bula vynnoju v ćomu incydenti, її imidž seks-symvola zigrav z neju zlyj žart — bagato ljudej vyrišylo, ščo vona ogolylasja navmysne. Tomu radiostanciї ta telekanaly ogolosyly їj bojkot, a premija Ğremmi skasuvala її učasť v transljaciї, de vona mala ogološuvaty odnu z nominacij. Natomisť Džastin Timberlejk nijak ne postraždav vid incydentu, i naviť z’javyvsja na tij samij Ğremmi, kudy ne pustyly Džanet.

Hoča Džekson zalyšylasja populjarnoju artystkoju i dosi vypuskaje novu muzyku ta vystupaje na sceni, kolyšnja populjarnisť pislja bojkotu do neї vže nikoly ne povernulasja. Natomisť її muzyčnyj styľ, prygolomšlyva horeografija i seksuaľno rozkutyj obraz staly nathnennjam dlja bagaťoh nastupnyć — vključno z Bejonse. Taki aktrysy jak Olivija Vajld, Kejt Gadson ta Džesika Aľba vidznačajuť vykonannja Džanet rolej v kino jak džerelo nathnennja dlja svojeї gry.

Jevropa ž u ti časy proponuvala div zovsim inšogo harakteru j stylju. Tut varto vidznačyty Šynejd O’Konnor — irlandśku aľtrokovu muzykantku ta gromadśku dijačku. Hoča najbiľš vidomoju pisneju Šynejd je kaver Nothing Compares 2 U, jaku v oryginali napysav Prins, vlasna її muzyka ta obraz takož buly cikavymy i dosyť vplyvovymy.

Vona bula vidoma svojeju aktyvnoju polityčnoju pozycijeju, zokrema boroťboju z dogmatamy katolyćkoї cerkvy. Popry kontraversijnu dumku suspiľstva, vona odnijeju z peršyh pidsvityla problemu seksuaľnogo nasyľstva nad diťmy u cerkvi, zadovgo do masštabnogo skandalu, ščo spalahnuv u Vatykani.

Globaľno vidomoju v dev’janostyh stala islandśka avangard-pop diva B’jerk. Її peršyj aľbom Debut dopomagav prodjusuvaty Nili Guper z Brystolja, jakyj do ćogo pracjuvav z Šynejd O’Konnor, a potim — z Massive Attack. Na ńomu ž buv її mižnarodnyj hit Human Behaviour.

Muzyku B’jerk skladno vklasty v jakyjś okremyj žanr, hoča sama vona kaže, ščo je zvyčajnoju pop-artystkoju. Prote її tvorčisť vidriznjajeťsja postijnymy eksperymentamy — ne zavždy vdalymy, ale zavždy smilyvymy j nespodivanymy. B’jerk pracjuje jak muľtymodaľnyj artyst, tobto її relizy vidbuvajuťsja ne lyše v muzyčnij ploščyni, a často suprovodžujuťsja vizuaľnym mystectvom ta art-perfomansamy.

Osnovni motyvy tvorčosti B’jerk — ce jak duhovni pošuky j ezoteryčni rozdumy, tak i tilesne, tehnologične j futurystyčne. Estetyka ta kreatyvna smilyvisť, jaki kuľtyvuje B’jerk vprodovž svojeї kar’jery, nadyhnula sotni artystiv na vlasni filosofśki pošuky v cyh naprjamkah. Takož zavdjaky B’jerk svit zvernuv uvagu na skandynavśku aľternatyvnu muzyku.

U Brytaniї tež z’javylasja svoja aľternatyvna diva z trošky pozazemnymy vajbamy — Pi Džej Garvi. Її energijna, deščo rozhrystana natura ta nadryvnyj vokal možuť nagaduvaty Patti Smit, odnak sama Garvi vvažala ce očevydnym i zanadto linyvym porivnjannjam. Natomisť proponuvala podyvytysja v storonu Sjuzi Sju z Siouxsie and the Banshees, Boba Dilana, legend bljuzu ta velykoї džazovoї spivačky Niny Simon.

Razom iz Alanis Morissett vony, napevno, je najbiľšym nathnennjam dlja «sumnyh žinok z gitaramy», era jakyh rozpočalasja u dvi tysjači desjatyh rokah

Počesna zgadka

Vprodovž dev’janostyh zahidna scena bula napovnena talanovytymy grupamy j artystamy, jaki dosjagly velykoї populjarnosti ta maly značnyj vplyv na koleg i novi pokolinnja muzykantiv. Usih zgadaty nemožlyvo, ta vse ž treba korotko dodaty šče dekiľka imen, na jaki varto zvernuty uvagu, ščob doveršyty muzyčnyj pejzaž togo desjatylittja.

Zokrema, ce gurt The Cranberries ta її liderka Dolores O’Riordan z її nepovtornym vokalom ta jaskravoju polityčnoju pozycijeju.

Amerykanci No Doubt na čoli z Ğven Stefani.

Kristina Ağilera, kar’jera jakoї spovna rozkryjeťsja vže u dvohtysjačnyh.

Fiona Eppl, jaka dosi aktyvno vypuskaje novu muzyku, i zalyšajeťsja aktuaľnoju — ridkisť naspravdi dlja muzykantiv. I bagato inšyh.

Rozkvit world music ta foľktroniky

Zrostannja populjarnosti ne-zahidnoї etničnoї muzyky, jake počalosja šče u visimdesjatyh, prodovžylosja i v dev’janostyh. Zavdjaky šyrokij dostupnosti syntezatoriv ta program dlja redaguvannja muzyky, narodyvsja takož novyj žanr — foľktronika, abo sumiš foľk- ta elektronnoї muzyky.

Sered važlyvyh artystiv, jaki zahopyly cej spektr muzyčnoї sceny, varto zgadaty Eniju — irlandśku spivačku ta kompozytorku, ščo proslavylasja svoїmy obrobkamy keľtśkoї muzyky.

Takož dodamo Deep Forest, Enigma, Gregorians ta bagato inšyh.

Globaľnyj pivdeń

Ekonomični ta demografični zminy pryzvely do togo, ščo najpomitnišoju sered ne-zahidnyh scen na globaľnomu muzyčnomu landšafti stala latynoamerykanśka muzyka. U peršij polovyni dev’janostyh rynok, osoblyvo u SŠA, pobačyv vybuhove zrostannja muzyky tehano — takogo sobi gibryda amerykanśkogo kantri z tradycijnoju meksykanśkoju muzykoju.

Korolevoju tehano bula spivačka Selena. Vona stala peršoju latynoamerykanśkoju artystkoju, jaka vypustyla ispanomovnyj aľbom, ščo očolyv čart Billboard.

U 1995 roci Selenu vbyla prezydentka її ž fanklubu, jaku raniše zviľnyly j zvynuvatyly v mahinacijah zi zboramy koštiv. Ubyvstvo stalo odnym iz najrezonansnišyh zločyniv v istoriї SŠA, glyboko vplynulo na vsju Latynśku Ameryku, i zokrema spryčynylo padinnja populjarnosti muzyky tehano v SŠA. U drugij polovyni dev’janostyh inša latynoamerykanśka muzyka praktyčno povnistju zaminyla tehano v čartah.

Same todi pišly na zlit kar’jery puertorikanciv Riki Martina j Džennifer Lopez, kolumbijky Šakiry ta ispancja Enrike Iğlesiasa, jaki v povnij miri rozkrylysja vže v nastupnomu desjatylitti.

Jak muzyka stala viľnoju

Muzyčna industrija u dev’janostyh počuvala sebe jak nikoly dobre. Znyžennja tehnologičnogo porogu vhodu dlja novačkiv, pojava bezliči novyh žanriv, rozkvit telebačennja j radiostancij, ekspansija na ne-zahidni rynky, jaki tež počaly buty važlyvymy j prynosyty košty. U 1999 roci sukupna muzyčna industrija zarobyla grošej biľše, niž buď-koly raniše v svoїj istoriї.

I vse ce leď ne obernulosja prahom.

U 1991 roci, jak vy majete pam’jataty, predstavyly format audio mp3, jakyj švydko nabrav populjarnisť sered tyh, hto hotiv peredavaty muzyku za dopomogoju internetu. Muzyčnyj aľbom, perenesenyj na komp’juter z kompakt-dyska, važyv pryblyzno 700 megabajtiv, natomisť pislja perekoduvannja u mp3 jogo rozmir zmenšuvavsja do 70-90 MB. Takym čynom, stysnenyj u mp3 aľbom možna bulo skačaty z internetu pryblyzno za godynu-pivtory z todišnimy švydkostjamy.

Do seredyny desjatylittja sered gikiv uže nabrav populjarnisť ruh Warez — internet-pirativ, ščo dozvoljaly zavantažuvaty bezkoštovno riznomanitni dani, zahyščeni licenzijeju, v tomu čysli muzyku v formati mp3. Odnak čerez tehnični njuansy, v jakyh potribno bulo rozbyratysja, ščob korystuvatysja vsim cym mehanizmom, vin zalyšavsja populjarnym lyše sered tehnogikiv i stanovyv neznačnu zagrozu dlja muzyčnyh lejbliv. Vse zminylosja z pojavoju Napster.

Dvoje 18-ričnyh studentiv Šon Fenning ta Šon Parker buly nevdovoleni nyźkoju švydkistju, nezručnym pošukom ta inšymy skladnoščamy pid čas zavantažennja muzyky čerez zvyčni na toj moment metody. Tož 1 červnja 1999 roku vony zapustyly sajt napster.com. Projekt bazuvavsja na tehnologiї peer-to-peer — tobto, fajly zavantažuvalysja odnočasno z bagaťoh komp’juteriv u mereži, a ne z odnogo servera. Sam sajt lyše nadavav dostup do zručnogo katalogu dostupnyh fajliv, jakym mogla korystuvatysja buď-jaka ljudyna bez specializovanyh znań.

Vže za dekiľka misjaciv pislja zapusku Napster mav ponad 20 miľjoniv korystuvačiv, a kožnu hvylynu z sajtu zavantažuvaly ponad 14 000 piratśkyh piseń. Oskiľky prysutnosti lejbliv v interneti tolkom ne bulo, faktyčno sajt stav monopolistom rynku — a muzyčna industrija ne otrymuvala z togo ani centa.

Lejbly j artysty namagalysja švydko opanuvaty sytuaciju za dopomogoju sudovyh pozoviv. Їh buly desjatky, odnak najuspišnišoju vyjavylasja grupa Metallica. U kvitni 2000 roku їhnja pisnja I Disappear opynylasja na servisi, a zvidty potrapyla u rotaciї radiostancij šče do svogo relizu. Koly menedžment gurtu počav rozbyratysja, to pobačyv, ščo veś katalog Metallica dostupnyj v Napster. Todi j bulo vyrišeno pozyvatysja do sudu.

Do seredyny 2001 roku pozovy proty Napster počaly dohodyty do vyrokiv, i tvorci sajtu buly zmušeni jogo zakryty, pogodytysja na vsi možlyvi vyplaty pravovlasnykam, a potim podaty na bankrutstvo.

Odnak padinnja Napster ne pryzvelo do bažanogo pravovlasnykamy efektu. Povalyvšy odnogo tytana, vony porodyly desjatky, a potim i sotni inšy piryngovyh merež, jaki buly značno obačnišymy, ta golovne — anonimnymy: ščob podaty proty nyh pozov, spočatku їhnih tvorciv treba bulo znajty.

Prybutky muzyčnoї industriї z 2000 roku i dali počaly strimko padaty i do kincja desjatylittja sjagly dna.

Millenium

Dvohtysjačni, abo ž nuľovi, roky projšly na tli strimkogo stanovlennja internetu jak osnovnogo sposobu spožyvannja muzyky, vidčajdušnoї boroťby z piratstvom i krytyčnoї sytuaciї dlja velykyh muzyčnyh kompanij, pojavy YouTube i sociaľnyh merež ta bagaťoh inšyh tehničnyh novacij.

U tvorčomu sensi na sluhačiv očikuvalo podaľše rozmyvannja žanrovyh ramok i zrostannja populjarnosti aľternatyvnyh i nezaležnyh artystiv, stanovlennja hiphopu jak mejnstrymnogo žanru ta zagaľna globalizacija z pidjomom latynoamerykanśkoї sceny.

Pro vse ce — u nastupnij, zaključnij častyni cyklu.