Nastasija Jevdokymova
Protjagom ostannih 2-3 rokiv kinovyrobnyctvo Ukraїny zrobylo bagato važlyvyh krokiv vpered – vid predstavlennja na festyvaljah klasu «A» do vyhodu iz pidpillja ta suttjevogo zbiľšennja kiľkosti ekraniv u kinoteatrah.
Cogorič u ramkah kinofestyvalju bulo predstavleno i prokatne ukraїnśke kino, i take, ščo ne vyjde za meži festyvaliv. Hoča dosi lyše okremi z predstavlenyh u ramkah festyvaliv stričky potrapljaly na ekrany po vsij kraїni, zalyšajučyś, zdebiľšogo, tak i ne dostupnym dlja šyrokogo gljadaćkogo kola. Tak, pislja uspihu na mynuloričnomu OMKF u kinoteatry potrapyly «Moja babusja Fanni Kaplan» (režyserka Olena Dem’janko) ta «Gnizdo gorlyci» (režyser Taras Tkačenko).
Najvažlyviše, ščo vse ukraїnśke kino — rizne, cikave ta može spodobatyś masam. Golovnoju u vsih fiľmah je Dolja. Vona klade svoju ruku na kvole abo mužnje pleče personaža j vse navkolo stajeťsja tak, jak i malo by statyś. Same Dolja pidkydaje ljudyni vyprobuvannja, nagaduje pro її misce u sviti, pokazuje vse najprekrasniše, a potim najogydniše. Bo ukraїnśki realiї — ne gollivudśki, j gepi-endy nam poky ne svitjať. Dijsnisť u vsih fiľmah skladna, odnak spivmirna iz žyttjam, ščo peredbačaje vyprobuvannja na kožnomu kroci. Jak u korotkomu, tak i u dovgomu metrah geroj neodminno prostyj, iz narodu, zrozumilyj u svoїh dijah ta pragnennjah.
Peremoga – smišne kino
V ukraїnśkij programi bulo 2 po-spravžńomu smišnyh fiľmy, jaki zahopyly audytoriju ta zmusyly її ščyro radity. Tak, u fiľmi režysera Arkadija Nepytaljuka «Pryputni» golovni geroї apriori smišni, čerez svoju prostotu – taksyst Jura, bazarna torgovka Ljuda, dočka-studentka Svjetka ta baba Zina. Sami avtory fiľmu harakteryzujuť svoїh geroїv jak «prostyh nepomitnyh maleńkyh ljudej», pidkresljujučy їhnju peresičnisť ta nablyženisť do audytoriї. Pryputni – ce i nazva sela, de vidbuvajuťsja osnovni podiї, j stan duši geroїv.
Važlyvym je vidtočenyj obraz golovnogo geroja – taksysta Jury. Na počatku fiľmu vin postaje inteligentnym parubkom. Vin palko zakohanyj u siľśku včyteľku j zarady її uvagy gotovyj zminjuvatyś – vidroščuvaty «kuľturnu» začisku, vidtočuvaty manery povedinky, sluhaty pid čas taksuvannja klasyčnu muzyku, včyty anglijśku (po mašyni rozklejeni papirci z inozemnymy slovamy).
Odnak koly taksyst zahotiv vid včyteľky jasnosti – «šo ty vsigda u nužnyj moment movčyš?» — to vona jomu vidmovyla. U perši ž kiľka hvylyn fiľmu Jura rišuče golyť golovu, vdjagaje sportyvnyj kostjum ta vykydaje knyžky, peretvorjujučyś na typovogo taksysta z-pid Černigova.
Osoblyvisť fiľmu – prototypy geroїv vzjati iz žyttja ta iljustrujuť vsi najvyrazniši rysy ukraїnśkogo harakteru, zovnišnosti, povedinky, jakyh tak bagato za mežamy velykyh mist. Tak, u bazarnoї torgovky Ljudy – zolotyj zub ta nakručene «na bigudi» volossja. A її dońka Svjetka vdjagnena u vse korotke ta blyskuče, ščo pidkresljuje nedoliky її figury.
Golovnyj instrument avtoriv fiľmu u boroťbi za uvagu gljadača – smih. Komičnym je vse – povedinka geroїv, jaki vylazjať na avto iz sprobamy spijmaty zv’jazok, abo žyttjeva neobhidnisť storguvatyś čy potreba buty «gorodśkymy». «Pryputni» najbiľše zahopljujuť todi, koly gljadač usvidomljuje, ščo taki personaži, їhni žyttjevi realiї, problemy bidnosti abo rodynnyh stosunkiv – viddzerkaljujuť same žyttja v Ukraїni. A prototypy, naspravdi, žyvuť zovsim porjad.
Odnak fiľm začipaje ne lyše verhnij, pobutovyj, šar buttja geroїv iz Černigivśkoї oblasti, ale j vlasne ljudśkyj. Adže ljubov – te, čogo ne vystačaje kožnomu iz personaživ, te, čogo vony potrebujuť najbiľše. Fiľm je vodnočas i sociaľnoju dramoju, i komedijeju. Vin naviť maje elementy siľśkogo vesternu. Jakščo ne na velykyh ekranah, to u formati smišnogo jakisnogo teleserialu vid «1+1» «Pryputni», virogidno, potrapljať do svojeї audytoriї.
Ne menš smišnyj i fiľm režysera ta stendap-komika Pavla Ostrikova «Vypusk 97», jakyj žuri nacionaľnogo konkursu nazvalo najkraščoju korotkometražkoju. Sjužet prostyj: kolyšni odnoklasnyky Ljuda i Roma vypadkovo zustričajuťsja na bazari u ridnomu misti. Roma vidrazu zaprošuje Ljudu na vyno. Prostyj, ale haryzmatyčnyj (znovu ž taky iz narodu) geroj nemaje svogo žyttja. Vin zbyraje ta remontuje televizory, torguje na bazari puľtamy j antenamy, radije vid riznyh durnyć, napryklad, reguljarno dyvyťsja peredaču iz pryvitannjamy na zamovlennja. Roma – doroslyj čolovik, kotryj zakinčyv školu 20 rokiv tomu. Ale svoїm zovnišnim vygljadom, smihom, bažannjam pobešketuvaty, vognykom u očah vin dosi nagaduje pidlitka. Vin vtiljuje populjarnyj u Gollivudi typ geroja, jakyj u svoї majže 40 j dosi cnotlyvyj, žyve iz baťkamy ta nosyť škarpetky pid sandali.
Peremoga – operatorśke kino
Oskiľky sam Uľrih Zajdľ dopomagav ukraїnśkomu režyseru Juriju Rečynśkomu pid čas stvorennja stričky «Sičeń-berezeń», to fiľm mav velykyj kredyt doviry. Naviť popry te, ščo ce — povnometražnyj igrovyj debjut. Po-spravžńomu važlyvo, ščo cja strička — krasyva. Jakščo dramaturgija straždaje, a dialogy nepravdopodibni, to vizuaľno ce — bezumovno najkraščyj fiľm ukraїnśkoї programy.
Ukraїneć Jurij ta jogo avstrijśka družyna Hanna potrapljať u avtokatastrofu. Tož vin zmušenyj provodyty bagato času bilja її likarnjanogo ližka, doky vona odužaje. Ale čy hoče vin buty porjad, čy ljubyť vin svoju žinku, ščo take ljubov vzagali j naviščo vona potribna – pytannja na jaki geroj šukaje vidpovidi. Ale poza tym je j šyršyj kontekst žyttja geroїv. Rodyna Hanny – u Avstriї, u її materi rozlad osobystosti. Rodyna Jurija – v Ukraїni, ale j vona perežyvaje ne najkrašči časy.
Golovnyj geroj neščasnyj u svojemu sviti zapytań bez vidpovidej, iz nerozuminnjam, ščo robyty iz soboju, družynoju ta obstavynamy u jakyh vony opynylyś. Vin ogydnyj svitovi j samomu sobi (anglijśkoju fiľm nazyvajeťsja Ugly – «gydkyj»). Jakby fiľm ne buv takym krasyvym, to gljadačevi, bezumovno, bulo by skladniše rozdilyty iz gerojem jogo muky. 70% fiľmu geroї movčať i straždajuť. Hoča komentariv-dialogiv vizuaľna dynamika potrebuje, aby bodaj kudyś vnesty jasnisť. Jedynyj geroj, jakyj vzagali ne kaže ani slova – baťko Jurija. Vin movčky pidtrymuje syna. Tak samo movčky povodyť sebe vdoma i pislja prystupu v likarnju tež potrapljaje movčky. Cikavo, ščo roľ baťka zigrav ukraїnśkyj teatraľnyj režyser Vlad Troїćkyj, j fakt movčannja geroja – dyvuje.
Peremoga – empatija
Jakyh by tem čy problem ne torkalyś fiľmy, zavždy je jaskravyj geroj, jakyj vyklykaje empatiju na stiľky, ščo gljadač jomu viryť ta hoče zalyšytyś porjad do kincja.
Nadzvyčajno krasyvymy je i geroї j himija miž nymy u povnometražnomu debjuti režyserky Mariї Stepanśkoї «Strimgolov». Anton, jakyj ščojno vyjšov iz kliniky, de likuvavsja vid alkogolizmu ta narkomaniї, znajomyťsja iz divčynoju Kateju. Lobov iz peršogo pogljadu — i Katja vže ne їde za kordon za nimećkym bojfrendom, a zalyšajeťsja, ščoby vrjatuvaty molodogo kompozytora Antona, staty jogo pidtrymkoju i muzoju dlja zaveršennja opery. Važlyvo, ščo sam Anton stavyť pid sumniv te, ščo žinka povynna buty rjativnyceju. Vin pragne uberegty sebe ta divčynu vid počuttiv, — ale, tradycijno, vid doli ne vtečeš.
Do slova, «Strimgolov» vže stav peremožcem u sekciї Comming Soon New Talents u ramkah industriaľnoї platformy Viľnjuśkogo mižnarodnogo kinofestyvalju Meeting Point – Vilnius. I otrymav pravo na rynkovyj pokaz u Kannah.
Peremoga – žinoči grudy
Nagorodu vid FIPRESSI (Mižnarodnoї federaciї kinopresy) otrymav korotkometražnyj fiľm Kateryny Gornostaj «Buzok». P’jatero podrug zbyrajuťsja razom, p’juť alkogoľ j govorjať pro vse na sviti – obminjujuťsja novynamy, obgovorjujuť žinoči problemy ta seks, mirjajuť sukni ta sypljuť vidvertymy ziznannjamy.
Jak i u fiľmi 2015-go «Viddalik», de podružžja u ližku progovorjuvalo zauvagy odne do odnogo, vidsutnisť počuttiv ta problemy, geroїni «Buzku» – ščyri. Režyserka ziznajeťsja, ščo zjomky fiľmu buly aktorśkoju improvizacijeju, de kožna počuvala sebe viľno j ne namagalaś ničogo zigraty. Ne tak krasyvi žinoči grudy sered buzku pidkoryly gljadačiv ta kinopresu, jak česnisť sytuaciї, vidvertisť rozmov ta sukupnisť vśogo togo, ščo vidbuvaloś na ekrani. Zagalom, jaskravyh žinočyh obraziv, jak i tem, bulo značno biľše, aniž čolovičyh.
Bentega – «Riveń čornogo»
Fiľm Valentyna Vasjanovyča pokazuje fotografa Kostju u jakogo v žytti suciľni vtraty. Paralizovanyj baťko, kit, jakogo geroj usypljaje, divčyna, jaka vid ńogo jde, hobi, u jakomu vin ne dosjagaje uspihiv, rutynna robota – fotografuvannja ljudej ta dytjačyh svjat. Fiľm buv vidznačenyj mižnarodnym žuri. Gljadači pid čas golosuvannja na vyhodi iz zaly kinoteatru stavyly jomu najvyščyj bal, naprykinci serpnja 2017-go fiľm vyjde u prokat, — ale naspravdi ce najnudniša strička iz usijeї vitčyznjanoї programy.
Majže 2 godyny geroj monotonno prožyvaje svoje absoljutno sire žyttja. Tož golovne pytannja: čomu nudna rutyna, jaka ščodnja suprovodžuje gljadačiv u pobuti, vyklykala taku hvylju zahoplennja j interesu? Mabuť tomu, ščo universaľna nima (a fiľm j spravdi bez žodnogo slova, hoča gerojam je ščo skazaty) reaľnisť «Rivnja čornogo» zrozumila jak ukraїnśkomu, tak i jevropejśkomu gljadaču. Iz seksom bez preljudij, iz prekrasnoju divčynoju, jaka zminjujeťsja pislja kožnogo spalahu fotokamery (a vykonavycja golovnoї roli – Kateryna Molčanova, bezsumnivno je najkrasyvišym elementom fiľmu), vranišnja zarjadka, ščodenna robota.
Cej fiľm ne proponuje novyh pogljadiv, konceptuaľnyh rišeń. Vin ne maje scenariju ta kuľminaciї, ne pokazuje ta ne rozvyvaje vnutrišnij svit geroja. Maleńka ljudyna u velykomu sviti, kotru, na vidminu vid Jurija iz fiľmu «Sičeń-berezeń», naviť ne škoda. Koly my govorymo pro «ukraїnśke kino», vkladajučy v ce slovospolučennja vsju svitovu ironiju ta rafinovanyj sarkazm, — to odnoznačno jdeťsja pro tjagučyj i poviľnyj «Riveń čornogo».
Pomiž peremogoju ta bentegoju – mova
Fiľmy ukraїnśkoї programy zagalom možna podilyty na taki, ščo zvučať garnoju movoju, epatažnoju abo vzagali bez neї. Tak dovgo ukraїnśki gljadači straždaly čerez te, ščo aktory ne vmijuť govoryty, a scenarysty ne proponujuť aktoram adekvatnyh dialogiv, ščo naviť vysuvaly tezy pro neprydatnisť ukraїnśkoї movy dlja kino. Ale vse počalo zminjuvatyś. Narešti z’javylyś spravžni j ščyri dialogy žyvoju movoju. Peršyj etap podolano. Nastupna shodynka – ščo iz cijeju movoju robyty ta jak neju žartuvaty, ščoby ce bulo smišno?
Dosi v ukraїnśkomu kino tym zasobom komičnogo, jakyj dosi zalyšajeťsja čy ne jedynym možlyvym, buv suržyk. Nevže zmusyty smijatyś publiku, ne zastosovujučy movni pokruči – nemožlyvo? Geroї povnometržnyh «Pryputniv» ta korotkoteržnogo «Vypusku 97» – totaľno suržykomovni. Ce robyť їh blyžčymy do ljudej, vyhidcjamy iz narodu, adže jak kaže vypusknyk 97-go roku Roma: «to vśo ne važno, koly čjelovjek duševnyj». Gljadačam zalyšajeťsja viryty, ščo nezabarom rjady popovnjaťsja šče j miśkym ukraїnomovnym gerojem.
Pomiž peremogoju ta bentegoju – socialka
Korotkometražnyj fiľm Filipa Sotnyčenka «Tehnična pererva» – naprjamu, v lob, grubo i žorstoko rozpoviv pro konkretnu sociaľnu problemu, čerez pryzmu 28-my hvylyn iz žyttja odnijeї geroїni. Jakščo na počatku stričky vkazano, ščo vona pidtrymana Deržavnym agentstvom Ukraїny z pytań kino, to avtomatyčno vynykaje pevnyj ogrom pytań i uperedžeń, adže nikoly ne znaješ, ščo profinansuje deržava. Tomu naviť popry aktuaľnisť ta gostrotu temy, pytań do fiľmu bagato.
«Tehnična pererva» – ce roboča pererva kasyrky u supermarketi, jaka za cej čas vstygaje zajty dodomu, prodaty na bazari vkradeni kolgotky, zajty na sklad magazynu, vtratyty dytynu ta povernutyś na roboče misce.
«Tehnična pererva» – jak pererva vagitnosti, jak pauza u žytti ljudyny, jak čas za jakyj može stiľky vidbutyś, a nihto ćogo naviť ne pomityť.
U ramkah odeśkogo kinofestyvalju bulo až try bloky korotkogo metru, ščo, bezumovno, zabagato. Same tomu korotkometražni fiľmy najčastiše harakteryzuvaly jak «eksperymentaľne kino» – bez žanrovyh utočneń čy sprob konkretyzaciї. Adže eksperymentaľne kino vključaje aktyvnyj režyserśkyj, operatorśkyj, tehničnyj pošuky. U fiľmi Sotnyčenka tak samo jšloś pro važlyvyj eksperymentaľnyj kejs – zastosuvannja dokumentaľnoї kamery. Fiľm znjatyj odnym kadrom. Gljadač usi 28 hvylyn provodyť u napruzi porjad iz geroїneju. Vin dyvyťsja reportaž, bezperervno її pereslidujučy. Ale čy vypravdana taka pogana jakisť zobražennja čy ce prosto eksperyment – nevidomo.
Zamisť pidsumkiv
Gigantśkymy krokamy ukraїnśke kino ruhajeťsja vpered. Jogo pomičajuť za kordonom, na ńogo čekajuť v Ukraїni, kinoteatry gotovi jogo demonstruvaty, gljadač takož iz neterpinnjam očikuvav na takyj vybuh. V ukraїnśkij programi povnogo metru bulo 6 stričok, korotkogo – 17. Takož u ramkah OMKF buly speciaľni pokazy. Tož u pidsumku jdeťsja pro ponad 20 riznyh za žanrom, formoju ta formatom stričok sučasnyh ukraїnśkyh komand, jaki zajmajuťsja kinematografom ta formujuť rynok.
Na obkladynci materialu — fragment oficijnogo posteru OMKF 2017 roku