Myhajlo Prosjannyk
Hvylynku, skaže v’їdlyvyj čytač, jaka smerť — neščodavno vidgrymiv FanCon u Kyjevi. I spravdi, vidgrymiv, tiľky ce buv kon, a ne anime-festyvaľ. «Kon» ce skoročennja vid slova «konvent», ščo bukvaľno označaje «zbory». Zdajeťsja, ščo riznycja iz festyvalem nevelyka, ale vona je i dlja її rozkryttja neobhidno bude porynuty v istoriju anime-zahodiv nuľovyh rokiv.
Anime-fendom v Ukraїni jak ob’jednannja ljudej zarodyvsja naprykinci 90-h. Počatkovymy točkamy obʼjednannja fanativ anime staly anime-kluby. Internet u ti roky buv odnočasno poviľnym, dorogym i važkodostupnym. Tomu kluby organizuvalysja jak točky obminu ta spiľnogo peregljadu anime: spočatku na videokasetah, a zgodom i na dyskah. Švydše za vse, same rozvytok švydkisnogo internetu zrujnuvav systemu anime-klubiv, oskiľky z’javylasja možlyvisť znahodyty anime, ne vyhodjačy z domu.
Anime-kluby buly u vsih velykyh mistah Ukraїny, inodi naviť kiľka na odne misto. A peršymy anime-zahodamy staly anime-pati. Faktyčno, ce buly trohy kostjumovani, za sučasnymy mirkamy, zbory členiv klubu. U nyh šče ne bulo afiš, reklamy ta jakoїś ustalenoї programy. Vony buly bezkoštovni i naviť mogly provodytysja prosto vdoma u kogoś iz členiv klubu, jakščo ne bulo dostupu do bezkoštovnogo prymiščennja.
Ale počatok bulo pokladeno. Provedennja anime-pati stalo standartnoju dijaľnistju anime-klubiv. I na rik vidbuvavsja ščonajmenše odyn takyj zahid, často pryuročenyj do dnja narodžennja klubu. Kiľkisť učasnykiv ta gostej postijno zrostala i, ščob zibraty їh razom, znadobylysja biľš mistki prymiščennja. Nymy staly stari radjanśki Budynky kuľtury (rosijśkoju ce DK), blago vony buly prysutni u vsih mistah i orenduvaty їh bulo ne dorogo. U vsih DK bula scena: teper kosplejery vyhodyly na neї, ščob їh bulo krašče vydno, a ne tusyly razom z usima v zali, jak ce bulo raniše. Vyhid kosplejera suprovodžuvavsja ogološennjam vid vedučogo, muzykoju ta jakymyś prosteńkymy vizuaľnymy efektamy typu svitlomuzyky abo kartynky z proektora na ekrani. Tak vynyk peršyj obov’jazkovyj atrybut anime-festyvaliv – kosplej-defile. Oskiľky ce najstarišyj element zahodu, to vin vyjavyvsja i najžyvučyšym. Kosplej-defile i zaraz je u programah usih fan-koniv, naviť ne pov’jazanyh z anime.
Ale ne vsim učasnykam bulo dosyť prosto vyjty na scenu, postojaty u pari poz ta pity za laštunky. Dekomu hotilosja rozigraty jakuś scenku z anime, zrobyty gurtovyj kosplej i prosto podurity. Z ćogo bažannja z’javylysja kosplej-scenky – drugyj atrybut anime-festyvaliv nuľovyh. Nu a tretim stalo velyke i žahlyve karaoke, oskiľky okrim peretvorennja u svogo uljublenogo anime-personaža, dejaki učasnyky maly šče j bažannja zaspivaty jak vin. Na žaľ, bažannja ne zavždy zbigalosja z možlyvostjamy, tomu spivajučyh kavery na pisni z anime zavždy bulo biľše niž bažajučyh ce sluhaty, ale zustričalysja j garni vykonavci.
Do kincja nuľovyh usi ci elementy postaralysja jakoś uporjadkuvaty ta nadaty їm formu. Takoju formoju stav kapusnyk. Dlja ćogo organizatory zaprovadyly spiľnu kanvu vedennja zahodu, koly vsi scenky, defile ta karaoke niby ob’jednuvalysja u spiľnu istoriju, a sami veduči buly v kospleї i ruhaly sjužet uśogo zahodu nevelykymy intermedijamy miž vystupamy učasnykiv. U horošyh komand organizatoriv scenky ta intermediї mogly buty naviť kraščymy, niž u učasnykiv festyvalju.
Tak vstanovyvsja standart anime-festyvalju: na jakyjś iz zahodiv togo času vy b ne potrapyly, tam zavždy bulo kosplej-defile, scenky ta karaoke, a zagornuto vse bulo u formu kapusnyka. Tut treba zrobyty istoryčnyj vidstup i pojasnyty, ščo ce za kapusnyk takyj i čomu vin tak vplynuv na anime-festyvali.
Kapusnyk, ce ne kulinarna strava, ce nazva narodnogo svjata, pošyrenogo u slov’jan u shidnij Jevropi. Suť poljagala v tomu, ščo voseny, zazvyčaj, u veresni, pislja zbyrannja vrožaju kapusty, її potribno bulo narizaty, ščob potim zasolyty na zymu.
Na cju robotu gospodari budynku zaprošuvaly nezamižnih divčat iz їhńogo sela. Divčata veś deń rubaly kapustu, zvidsy j nazva, a vvečeri gospodari nakryvaly їm stil na podjaku za robotu. De divčata, tam i parubky. Vony rozvažaly divčat žartamy, kostjumovanymy scenkamy ta pisnjamy, poky ti pracjuvaly. A vvečeri, koly gospodari podavaly častuvannja, mogly vlaštuvaty tanci. Kapustnyk vystupav u roli ogljadyn.
Čerez kiľka tyžniv pislja ńogo bulo velyke cerkovne svjato – Pokrova, koly bulo pryjnjato zvaty divčat zamiž. Z cijeї pryčyny divčata ne buly proty prysutnosti hlopciv na kapusnyku i sami namagalysja odjagatysja u najkrasyvišyj odjag.
Na počatku dvadcjatogo stolittja, spyrajučyś na cju tradyciju, počaly provodyty vystupy na kštalt “kapusnyka” u teatrah. Tobto programa skladalasja z maleńkyh gumorystyčnyh scenok ta pantomim, pov’jazanyh miž soboju legkym sjužetom i orijentovanyh na vuźku audytoriju “svoїh”.
Z jakoїś pryčyny radjanśka karaľna pedagogika vzjala kapusnyk na ozbrojennja i bukvaľno prymušuvala do ńogo vsih radjanśkyh ta postradjanśkyh ditej u školah. V instytutah kapusnyk peretvoryvsja na KVK (Klub Veselyh i Kmitlyvyh), ale suť zalyšylasja nezminnoju. Tož organizatory anime-festyvaliv suto čerez vik i škiľnyj dosvid vidtvoryly, na svij lad, kapusnyky. Zabigajučy vpered, možna skazaty, ščo j pryčyna znyknennja anime-festyvaliv častkovo poljagaje v tomu, ščo vyroslo pokolinnja, jake ne bralo učasti v kapusnykah u školi.
Ale povernemosja do festyvaliv nuľovyh. Shema organizaciї anime-festyvalju bula universaľnoju i legko vidtvorjuvalasja v buď-jakomu velykomu misti. Tak svoїm anime-festyvalem obzavivsja majže kožen oblasnyj centr: Otobe u Kyjevi, Akihabara u Dnipri, Yorokonde u Harkovi, Nihon Taisai u Donećku, Ume no Yuki u Zaporižži, Seiza u Hmeľnyćkomu, Anicon u Lvovi, Natsu Nami v Odesi, Hanifest u Harkovi ta bagato, bagato inšyh. Їh stalo tak bagato, ščo dlja monitoryngu bulo stvoreno speciaľnyj sajt iz rozkladom anime-zahodiv Ukraїny.
Ščomisjacja, okrim dejakyh zymovyh periodiv, koly u neopaljuvanyh DK stavalo nadto holodno, možna bulo potrapyty na anime-festyvaľ. U tepli misjaci mogly prohodyty po try festyvali z riznyceju u tyždeń. Postijno zrostala kiľkisť učasnykiv ta gostej ta miž zahodamy rozpočalasja spravžnja gonka ozbrojeń. Festyvali pereїždžaly u dedali biľši prymiščennja. Stavaly dvodennymy, a to j trydennymy. Z’javylysja aktyvnosti u holi.
Spočatku ce buly vystavky fan-artu, nevelyka torgivlja značkamy z festyvaľnoju atrybutykoju, ale pryroda ne terpyť porožneči ta dosyť švydko holy zapovnylysja stolykamy z riznomanitnymy anime-tovaramy, fotozonamy, tematyčnymy stendamy ta riznomanitnymy aktyvnostjamy. Čerez kiľkisť učasnykiv programa festyvalju stala takoju dovgoju, ščo vysydity її vsju u zali stalo fizyčno važko, tož gosti pryhodyly lyše na vystupy svoїh znajomyh.
Tak postupovo fokus uvagy vidviduvačiv počav zmiščuvatysja zi sceny do holu. U holi možna bulo sfotografuvatysja zi vpodobanym kosplejerom, pospilkuvatysja z druzjamy, kupyty ščoś na jarmarku. A u zali bulo tisno, dušno i, na žaľ, ne zavždy veselo. Teper zahody u holi staly rivnovelykymy do podij na sceni ta absoljutno normaľno stalo vidvidaty anime-festyvaľ, ale ne zajty do zaly. Provodylysja eksperymenty iz dodatkovymy aktyvnostjamy. Napryklad, provodyly lekciї ta majster-klasy, temy buly rizni: vid kospleju do rozvytku anime-fendomu. Buvaly anime-pokazy, ale standartnoju častynoju festyvaliv vony ne staly. Inodi provodyly anime-hody, ale vony vymagaly pogodžennja z miśkoju vladoju i ne vsi organizatory za ce bralysja. Ta j nikudy ne podilysja anime-pati. Vony častiše prohodyly u vygljadi afterpati, uvečeri pislja festyvalju čy nastupnogo dnja. Na nyh buv dostupnyj alkogoľ i dejaki osoblyvo pikantni scenky ta kosplej perenosyly tudy.
Ne možna ne zgadaty pro finansovyj aspekt anime-festyvaliv. Spočatku vony buly bezkoštovnymy abo za duže symvoličnu platu. Ale zi zrostannjam populjarnosti ta vidviduvanosti počaly zrostaty jak vytraty na organizaciju, tak i vytorg vid prodažu kvytkiv. Pljus anime-magazyny, jaki buly postijnymy učasnykamy jarmarkiv, pokazuvaly organizatoram pryklad togo, skiľky možna zarobljaty na animešnykah. Festyvali počaly komercializuvatyś. Z’javylasja reklama, konkurencija z inšymy zahodamy ta bažannja rozšyryty bazu potencijnyh učasnykiv.
Tak festyvali počaly peretvorjuvatysja na muľtyfandomni konventy. Spočatku zminjuvalasja lyše nazva: zamisť “anime-festyvalju” ce stavalo “kosplej-konom” iz zberežennjam usih atrybutiv anime-festyvalju. Trohy pizniše, pry pereїzdi do novogo biľšogo prymiščennja organizatory obyraly vže take, de okremoї zaly pid defile ta inšyh vystupiv ne bulo. Tak scena ta hol zustrilysja v odnomu prostori. Teper scena ta vse, ščo na nij vidbuvalosja, staly lyše častynoju podij jarmarku, a ne centrom zahodu. Ci procesy mogly buty plavnymy i roztjagnutysja na bagato rokiv, ale v 2014 roci počalasja perša faza rosijśkoї agresiї i velyčezna kiľkisť anime-festyvaliv zakrylasja nazavždy.
To čym že konvent vidriznjajeťsja vid anime-festyvalju? Jakščo korotko – vsim, ale oskiľky vin vyris iz anime-festyvalju u našomu fendomi, to zberig dejaki elementy, taki jak kosplej-defile na sceni. Ale golovna vidminnisť poljagaje v tomu, ščo konvent teper ne prysvjačenyj vyključno anime. Konvent za svojeju strukturoju i zadumom vmiščuje vse, do čogo tiľky zmogly dotjagnutysja organizatory. Zavdjaky takij moduľnosti na ńogo možuť pryjty šanuvaľnyky vśogo čogo zavgodno, a ne tiľky animešnyky, jak raniše. Vidbulasja taka evoljucija: anime-pati – zahid dlja svoїh, anime-festyvaľ – zahid dlja vsih animešnykiv, konvent – zahid dlja vsih.
Ale u sviti idej niščo i nikoly ne znykaje nazavždy, tak i anime-festyvaľ ne znyk povnistju. Vartovymy tradyciї staly organizatory PokemonFest u mistečku Pervomajśkyj, Harkivśka oblasť. Jakščo vy hočete vidčuty atmosferu anime-festyvaliv nuľovyh, to točniše za vse vona vidtvorena tam: stare, ale zatyšne DK, pustyj na čas vystupiv hol, orgkomitet, jakyj sam vse organizovuje i vstygaje vystupaty na sceni, ta j znajomyj format kapusnyka. Stari animešnyky pryїždžaly tudy naviť zi Lvova, taka syľna bula nostaľgija za starymy časamy. Tož može, pislja našoї peremogy, okrim velyčeznyh stolyčnyh konventiv, my z vamy šče zustrinemosja na nevelykomu ta zatyšnomu anime-festyvali.
Cja ta inši statti pro anime-fendom dostupni bezkoštovno na buy me a coffee.