Community Laboratoria.pro
Pokladatysja na muz — taktyka amatoriv. A oś trymaty nathnennja pid kontrolem — ce vže sprava profi. Jak ce zrobyty? Reguljarno prokačuvaty svoї tvorči m’jazy. Tiľky ne pospišajte u sportyvnyj zal. Pyśmennycja, ekspertka z komunikacij j mediadoslidnycja Marija Tytarenko zibrala 50 riznomanitnyh avtorśkyh vprav iz tvorčopysannja. Jak pobuduvaty tekst? Jak znajty vlasnyj styľ? Jak pereviryty samogo sebe? I narešti — jak pysaty šče krašče? Knyžka «Ne muzy, a m’jazy» vyjšla drukom u vydavnyctvi Laboratorija. Publikujemo uryvok:
Kolir — ce okrema mova. Kolir u teksti promovljaje na riznyh rivnjah: bukvaľnomu, fiziologičnomu, psyhologičnomu, symvoličnomu, ontologičnomu. Kolir zadaje nastrij, glybynu, tlo j akcenty, kontrasty i kontury, gru vidtinkiv i svitlotinej, geometriju, dynamiku, rytm, oh, čogo vin tiľky ne zadaje.
Bezkolirnyh tekstiv ne buvaje (naviť jakščo vy geť zabuly za koľoropys u teksti!) I naviť jakščo vy pysaly sirym po siromu (prygadujete z peršoї vpravy ćogo rozdilu, hto tak čudyv?), ce tež nepereveršenyj ahromatyčnyj koľoropys!
Koľoropys — vykorystannja v teksti koľoriv (abo šče movoju lingvistyky: koľoratyviv, koľoronimiv, hromatyzmiv, koľorystyčnyh epitetiv ta in.), їhńoї symvoliky, kontrastiv, emocijnogo navantažennja toščo. Koloryt tekstu — jogo stylistyčne zabarvlennja.
A prote naša tekstuaľna koľorova palitra buvaje (i najčastiše je) bidneńkoju i neprymitnoju. Tak, nače, okrim semy bazovyh koľoriv veselky ta kiľkanadcjaty najbanaľnišyh vidtinkiv, u sviti koľoriv katma. A dzuśky.
Svit takyj koľorovyj, ščo jakby ljudyna rozriznjala vsi možlyvi vidtinky, napevno, zboževolila b. Zagalom natrenovane ljudśke oko rozpiznaje do 150 vidtinkiv koľorovogo tonu, a za svitlotoju (za dostatńogo osvitlennja) — do 64 vidtinkiv.
A teper — pa-bam! — sprobujte nazvaty bodaj iz desjatok vidtinkiv odnogo koľoru. Prymirom, bordovogo? Ja počekaju…
I jak? Vdalosja? Otže, poїhaly: granátovyj, rubinovyj, vynnyj, bagrjanyj, burjakovyj, malynovyj, amarantovyj, červone derevo, stygla vyšnja, sycylijśke červone vyno, marsala, kadmij, marun, bordo, burğund, sanğrija — i ce šče ne vse. Vinsent Van Gog (do slova, znanyj koloryst) pysav pro gollandśkogo hudožnyka Fransa Galsa, ščo toj vykorystovuvav ne menš jak 27 vidtinkiv čornogo koľoru. I jak že, v bisa, vony vsi nazyvajuťsja?
Ta u kožnogo mytcja — svij nabir uljublenyh koľoriv i palitr.
«Movni palitry avtoriv takož vidriznjajuťsja: komuś podobajeťsja lakoničnyj monohrom, a htoś pragne zastosuvaty vsi 16 miľjoniv koľoriv» (Rostyslav Semkiv «Jak čytaty klasykiv»).
Napyšiť uryvok tekstu, osnovanyj na koľoropysi. Sprobujte pobavytyś vidtinkamy koľoriv, vdyhnuty v nyh žyttja, opysaty їhni metamorfozy. Napryklad, jak v’jane kvitka orhideї čy gilka buzku: jak zminjujuťsja ščodnja їhni koľory razom iz fakturamy ta zapahom. Abo viźmiť jakuś kartynu vašogo uljublenogo hudožnyka i sprobujte opysaty її koľorovu palitru. Opyšiť tak, ščob my pobačyly prosto pered očyma cju kartynu, buzok, orhideju, osoblyvyj svitanok čy vsi 27 vidtinkiv čornogo na polotnah gollandcja.
Ščo može dopomogty?
Odnoznačno — ciľova robota z koľoramy. Rozgljadajte (i zberigajte sobi) cikavi koľorovi palitry, tablyci, spektry, vykorystovujte oryginaľni koľory u svoїh tekstah, zvertajte uvagu na koľorovžytok inšyh avtoriv. Ne zavadyť zazyrnuty u koľoroznavstvo — garantuju, vy vidkryjete dlja sebe cilyj novyj svit. Prymirom, iz posibnyka Tamily Pečenjuk «Koľoroznavstvo» možna diznatysja pro «vidstupajuči» i «vystupajuči» koľory, porubižni kontrasty, fiziologiju koľorospryjnjattja, symvoliku koľoriv ta їhni osnovni vlastyvosti, optyčne j mehanične zmišuvannja ta prebagato inšogo (čymalo cikavynok u pidkazkah do cijeї vpravy ja beru zvidty). Poľ Sezan pysav: «Kolir — te same misce, de shodjaťsja naš mozok i universum». Hiba ž ne cikavo doslidyty vsi ci točky «shodžeń»?
Fantazujemo
Prykmetno te, ščo kolir ne poznačaje samu lyše barvu. Naše koľorove spryjnjattja pov’jazane z inšymy organamy čuttja (sluhom, smakom, dotykom). U nauci ce javyšče nazyvajuť koľorovoju synestezijeju («spivvidčuttjam»). Tak, svitlo-žovtyj asocijujeťsja iz kyslym, roževyj — iz solodkym, blakytno-zelenyj — z vologym. Vvažajeťsja, ščo pidğruntjam dlja našyh koľorovyh asociacij ta synesteziї je naša pam’jať (etnosu, naciї, rodu toščo).
Uperše pojasnyv psyhologiju koľorospryjnjattja u praci «Do vyvčennja koľoru» J. V. Ğete, tam vin mirkuje, ščo molodi žinky trymajuťsja roževogo ta golubogo, todi jak starši — buzkovogo ta temno-zelenogo. Vasyľ Kandynśkyj pysav, ščo dejaki koľory možuť stvorjuvaty vražennja čogoś nerivnogo, koljučogo, koly inši — gladkogo, oksamytovogo, jake nače hočeťsja pogladyty (temnyj uľtramaryn, zelenyj okys hromu, kraplak), ščo je farby, jaki zdajuťsja m’jakymy, a je žorstki (zelenyj kobaľt, zeleno-synij okys).
Za riznymy klasyfikacijamy koľorovi asociaciї možuť buty fizyčnymy, fiziologičnymy, etyčnymy, emocijnymy. Oś, prymirom, fizyčni: vagovi (važki, legki, nevagomi, povitrjani), temperaturni (tepli, holodni, garjači, kryžani), fakturni (m’jaki, žorstki, gladki, slyźki, koljuči), akustyčni (tyhi, golosni, dzvinki, muzyčni), prostorovi (vystupajuči, vidstupajuči, glyboki, poverhnevi). Abo emocijni: pozytyvni (veseli, pryjemni, liryčni), negatyvni (sumni, mljavi, tragični, sentymentaľni), nejtraľni (spokijni, urivnovaženi, bezlyki).
Nedarma my stijko asocijujemo bile j čorne z dobrom i zlom. Ale ž i tut je bezlič vidtinkiv!
«Čorno-bili farby vtomljujuť, nabagato cikavišym je te, naskiľky temnymy možuť staty riznomanitni vidtinky sirogo v osobystosti personaža do togo, jak vony posvitlišajuť» (Čak Vendiğ «250 fišok, ščo їh maje znaty pyśmennyk»).
Anglijśka doslidnycja koľoru Litris Ajsman rozšyrjaje ramky rozuminnja koľoru, vvažajučy, ščo vin takož može buty: zemnym, čarivnym, syľnym, vyšukanym, deševym, duhovnym, pryrodnym, mužnim, zbudžuvaľnym, žorstkym, ogydnym, družnim, nevyraznym, elegantnym, štučnym, žinočym, solodkym, kyslym, girkym, sokovytym, dorogym, bezpečnym, dynamičnym, čuttjevym, vrivnovaženym, burhlyvym, bezplidnym, švydkisnym, romantyčnym, komfortnym, zagadkovym, pryjateľśkym, tradycijnym — i tak bez liku. Adže palitra ljudśkyh počuttiv bezmežna.