tanya.sokol
Rosijśke vtorgnennja v Ukraїnu spryčynjaje rujnaciju ne lyše ob’jektiv krytyčnoї infrastruktury, majna gromadjan i pidpryjemstv, a j stavyť pid ryzyk zabezpečennja sociaľnoї inkljuziї ta gendernoї rivnosti na vsih rivnjah. Žinky ta divčata naražajuťsja na pidvyščenu nebezpeku čerez zbrojni konflikty, vtračajučy domivky ta zasoby isnuvannja, a takož – povnocinnu učasť u žytti suspiľstva.
Zgidno «Analizu gendernoї rivnosti ta sociaľnoї inkljuziї stosovno zadovolennja potreb naselennja Ukraїny, postraždalogo vid povnomasštabnogo vijśkovogo vtorgnennjam rosiї», pislja počatku vijny Rosiї proty Ukraїny, z bezposeredńoju zagrozoju žyttju ta zdorov’ju styknulysja 78,5% opytanyh. Ce spryčynylo masovi pereselennja na biľš bezpečni terytoriї Zakarpatśkoї, Kyїvśkoї, Poltavśkoї, Žytomyrśkoї ta Lvivśkoї oblastej. Zagalom, pokynuty svoї domivky i pereїždžaty na terytoriї Ukraїny zmušeni buly 33,9% gromadjan, a 18,3% vyїždžaly za meži kraїny.
Na počatku travnja 2022 roku čyseľnisť VPO dosjagla maksymumu i stanovyla 8 029 000 osib – do 63% usih peremiščenyh osib stanovyly žinky. Perevažannja žinok sered VPO zumovljuje sytuaciju, koly ob’jekty gumanitarnoї infrastruktury, ščo vykorystovujuťsja perevažno žinkamy – specializovani ustanovy medyčnogo profilju, torgivli, nadannja administratyvnyh poslug, rozpodilu sociaľnoї dopomogy toščo – opynylysja pid biľšym navantažennjam, jakščo porivnjaty z tymy, ščo obslugovujuť perevažno čolovikiv čy stykajuťsja z genderno vrivnovaženym potokom korystuvačiv.
Zrostannja koncentraciї VPO vystupaje dodatkovym čynnykom pogiršennja stanovyšča žinok. Nemožlyvisť vyїzdu z nebezpečnoї terytoriї ta pidvyščennja času perebuvannja v umovah nebezpeky nadali suttjevo obmežuvatymuť povnocinnu adaptaciju na tymčasovomu misci perebuvannja. Same žinky pryjmajuť najbiľše navantažennja ščodo dokumentaľnogo oformlennja VPO, zamisť togo, ščob zoseredyty zusyllja na vyrišenni pytań realizaciї svogo ekonomičnogo potencialu. Vidsutnisť možlyvosti znajty robotu pryzvodyť do novoї hvyli peremiščeń ta zbiľšennja koncentraciї peremiščenyh osib v okremyh regionah.
Analiz vyjavyv oznaky menšoї mobiľnosti žinok u porivnjanni z čolovikamy. Vony menšoju miroju zalučeni jak do procesiv povernennja, tak i do povtornyh pereїzdiv, tomu same stosovno žinok zrostajuť ryzyky krytyčno nyźkogo rivnja zadovolennja bazovyh potreb.
Važlyvoju umovoju zabezpečennja stijkosti naselennja do zagroz i vyklykiv vijny je terytoriaľna mobiľnisť: zdatnisť zminjuvaty region perebuvannja u vypadkah perevantaženosti jogo gumanitarnoї infrastruktury. Same ce je zaporukoju adaptyvnosti jak stosovno okremogo domogospodarstva, tak i sociaľnoї systemy zagalom, adže masštabni peremiščennja zakonomirno porodžujuť dysproporciї miž resursnym potencialom gumanitarnoї sfery regionu ta navantažennjam na taku sferu.
Za takyh umov najbiľšyh vtrat i ryzykiv zaznajuť ti, hto najbiľše obmeženyj u možlyvosti peresuvatysja, zabezpečujučy «styhijne vyrivnjuvannja» navantažennja na resursnyj potencial ta infrastrukturu regioniv.
Pytannja vrahuvannja osoblyvyh potreb žinok, zabezpečennja dostupnosti dlja nyh dopomogy, ščo nadajeťsja deržavoju, mižnarodnymy partneramy ta gromadjanśkym suspiľstvom śogodni stoїť osoblyvo gostro. Genderna čutlyvisť deržavnoї polityky sociaľnogo zahystu, program gumanitarnoї dopomogy, spryjannja stijkosti ta rozvytku j mižnarodnogo partnerstva v povojennij vidbudovi vystupaje ključovoju umovoju sociaľnoї efektyvnosti reaguvannja na zagrozy j škody, zapodijani vijnoju ljudśkomu potencialu Ukraїny.
Doslidžennja realizovane u ramkah projektu «Pidtrymka žinok, myru ta bezpeky v Ukraїni», jakyj realizuje CEV u konsorciumi z GO «La Strada – Ukraїna», VGO «Poruč» ta Instytutom konstruktyvnoї žurnalistyky ta novyh media, za pidtrymky Posoľstva Velykoї Brytaniї v Ukraїni.