Kateryna Malko
Ščob buty uspišnym, možna ne vygaduvaty velosyped, a pidgledity u kogoś, proanalizuvaty ideju ta zastosuvaty do svoїh realij. Same pro taki metodyky ta vidomi pryklady їh zastosuvannja rozpovidaje knyžka Rona Fridmana «Rozgadka geniaľnosti. Jak pracjuje inženerija idej» vid vydavnyctva Laboratorija. Publikujemo uryvok z knyžky.
«Rozgadka geniaľnosti. Jak pracjuje inženerija idej» Rona Fridmana
Na počatku 1960-h rokiv Sten Li uže gotuvavsja perestaty robyty komiksy. Todi bulo zagaľnopryjnjatym, ščo v komiksah povynni buty prosti geroї ta napruženi sceny boїv. Li vtomyvsja perepysuvaty odyn i toj samyj obrydlyj sjužet. Vin ne zvažav, ščo jomu vže majže sorok i vin biľše ničogo osoblyvo ne vmije. Sten Li buv gotovym vyprobuvaty sebe v novij kar’jeri. Perš niž zviľnytysja, Li poradyvsja z družynoju Džoan. Vona poradyla jomu take, zavdjaky čomu my vsi teper znajemo imena takyh supergeroїv, jak Spajdermen, Nejmovirnyj Halk, Tor i Ljudy Iks.
«Vona skazala: “Jakščo ty vže zbyraješsja zviľnjatysja, — prygaduvav Li čerez bagato rokiv pislja togo na Komik-koni, ščoričnij konferenciї, ščo vynykla zokrema j zavdjaky jogo proryvnym robotam, — to napyšy odnu knyžku tak, jak sam ćogo hočeš. Vyjdy za svoї ramky. Najgirše, ščo može statysja, — ce te, ščo tebe zviľnjať, ale ty j tak hočeš zviľnjatysja”».
Li dosluhavsja porady družyny. I ščo vin mig teper zrobyty, koly, po suti, otrymav licenziju na buď-ščo? Te jedyne, na ščo ne mig spodivatysja žoden pocinovuvač komiksiv: stvoryty supergeroja z nedolikamy. Todi ce buv duže smilyvyj hid, ščo suttjevo vidriznjavsja vid tradycijnogo pidhodu, de geroї sjajaly j buly ideaľnymy. V industriї golovnym buv Supermen — pryjaznyj, optymistyčnyj, mudryj. Li zalyšyv fizyčnu sylu, ale dodav šče deščo važlyve: emocijnu vrazlyvisť.
Počynajučy z Fantastyčnoї četvirky, Li vvodyv supergeroїv, jaki serdylysja, handryly, mogly z čymoś ne vporatysja, svarylysja j pragnuly pomsty. Na podyv vydavcja, audytoriї vony nejmovirno spodobalysja. Li narešti otrymav zmogu rozrobljaty neideaľnyh personaživ i pysaty skladni istoriї, jaki jomu samomu bulo cikavo čytaty. Sogodni Fantastyčnu četvirku znajuť menše, niž inšyh geroїv Marvel, ale pryčyna ne v tomu, ščo cja robota ne vytrymala vyprobuvannja časom. Pryčyna v tomu, ščo nastupni komiksy Li zdobuly prygolomšlyvyj uspih i dosi ščoroku prynosjať miľjardy prybutkiv.
U roboti franšyzy Marvel vražaje naviť ne te, ščo vony ekstraordynarno vmijuť niby braty j ščolita drukuvaty groši (inkoly šče na Deń podjaky), i naviť ne te, ščo za ostanni 13 rokiv їhnij prybutok zris eksponencijno, — a te, ščo na їhni fiľmy pyšuť uleslyvi recenziї i zapekli fanaty, i pryskiplyvi krytyky, hoča vsi fiľmy zrobleno za formuloju. Kožen fiľm Marvel maje pevni harakterystyky, bagato z jakyh možna prostežyty do oryginaľnyh robit Stena Li. Razom vony stanovljať patern.
Často je geroj čy geroїnja z nadpryrodnoju zdibnistju, jaku їm treba navčytysja kontroljuvaty. Je škval horošyh korotkyh žartiv i sarkastyčnyh fraz, osoblyvo koly geroju zagrožuje smerteľna nebezpeka. Takož je postijne vnutrišnje protystojannja geroїv (Kapitan Ameryka — Zalizna ljudyna, Ljudyna-muraha — Osa, Tor — Halk). Use ce zajmaje biľšisť kožnogo fiľmu.
U fiľmah Marvel normaľno, koly geroї perevažnu častynu času verbaľno «b’juťsja» z druzjamy, a ne reaľno b’juťsja proty vorogiv. Do togo ž najavnyj kontrast maleńkyh i bezpardonnyh žinok z velykymy ta vrazlyvymy čolovikamy, nevynni romany, jaki nikoly ničym osoblyvym ne zaveršujuťsja, potik ironičnyh vidsylań do popkuľtury, kuľminacijna scena boju z kupoju komp’juternoї grafiky u finali j scena pislja tytriv, jaka natjakaje na majbutnij fiľm Marvel.
Koly vse ce napysano v odnomu abzaci, zvučyť jak cilkom zrozumila formula, pravda? Tomu z’javljajeťsja cikave zapytannja: jak same Marvel udajeťsja prytjaguvaty v kinoteatry stiľkoh ljudej? Čomu vony možuť pokazuvaty odni j ti sami istoriї, geroїv, temy j ne znudžuvaty audytoriju? I čogo možna navčytysja z їhńogo sposobu roboty pro te, jak braty perevirenyj recept i zminjuvaty jogo tak, ščob vin vydavavsja svižym?
U 2019 roci doslidnyky kreatyvnosti pid kerivnyctvom Spensera Garrisona zi školy Insead sprobuvaly vidpovisty same na ci zapytannja. Vony zdijsnyly masštabne doslidžennja pidhodu Marvel. Doslidnyky zrobyly sotni interv’ju z usijeju komandoju Marvel: vid aktoriv do režyseriv i prodjuseriv, — a takož proanalizuvaly scenariї fiľmiv i vyvčyly krytyku kožnogo z nyh. Sered ključovyh znahidok vony vyjavyly insajt, jakyj možna zastosuvaty značno šyrše, niž lyše v gollivudśkomu kino.
Odyn zi sposobiv, u jakyj Marvel može zberegty formulu j vodnočas ne tupcjuvaty na misci, — ce vvesty u fiľm novyj element: režysera, dosvidčenogo ne v supergerojśkomu kino. Zamisť togo ščob pracjuvaty z odnijeju j tijeju samoju uspišnoju dosvidčenoju komandoju, Marvel svidomo stavyť na majdančyk lidera z obmeženym dosvidom u žanri — same dlja togo, ščob vin dodav fiľmu svižosti. Garrison nazvav takyj pidhid «dosvidom nedosvidčenosti».
Jakščo vy peregljadaly bagato fiľmiv Marvel, to, mabuť, pomityly, ščo «Tor: Rağnarok» značno smišnišyj, niž «Tor: Carstvo temrjavy». Ce tomu, ščo režyserom ostanńogo buv veteran «Igor prestoliv». A režyserom peršogo — komik-improvizator. Marvel stavyť u fiľm komandu z dovedenym receptom i pryvodyť u neї autsajdera — i tak može koryguvaty pidhid dostatńo syľno, ščob kožen fiľm zdavavsja novym i svižym.
Z pidhodu Marvel možna vyvesty odyn čitkyj recept: potribno vvodyty v komandu novyh ljudej i vykorystovuvaty їhnij dosvid, ščob dopracjuvaty formulu v novomu naprjami.
Jakščo vy hočete robyty ščoś kreatyvne — to hoč by jakymy uspišnymy vy buly, zamisť togo, ščob legko j pryjemno pracjuvaty z odnymy j tymy samymy zvyčnymy ljuďmy, varto cilesprjamovano šukaty novyh ljudej na kožen novyj projekt.
Napryklad, dlja ćogo možna zalučyty do roboty koleg z inšyh komand, najnjaty novu ljudynu abo frylansera čy storonńogo konsuľtanta. Jakščo vy pracjujete sami, rišennja Marvel vas nače ne stosujeťsja. Odnak ce ne zovsim tak. Vy vse odno možete strategično vykorystovuvaty vplyv inšyh, hoča tehnično ne perebuvatymete z nymy v odnij komandi.