Ironičnyj Istoryk
Ivan Franko ta Myhajlo Gruševśkyj znaly odyn odnogo duže dobre: nastiľky, ščo Myhajlo Sergijovyč zaproponuvav Ivanu Jakovyču pobuduvaty budynok na svoїj zemli. A jak my znajemo z «Kajdaševoї sim’ї», take ne mogly dozvolyty sobi začasto naviť rodyči.
Ale jak i u vsih ljudej, їhni stosunky ne buly stabiľno družnimy čy nepryjaznymy: vony zminjuvalysja. Velykyj vplyv na te maly їhni polityčni pogljady. Gruševśkyj buv konservatorom-narodovcem, a Franko — radykalom (jakščo skladaly ZNO, to može zgadajete peršu ukraїnśku polityčnu partiju RURP). Tomu svitogljadni rozbižnosti zavažaly їm ob’jednatysja.
U 1894 roci Gruševśkyj pereїhav do Lvova pracjuvaty v universyteti. I zrozumiv, naskiľky jomu potriben Franko dlja prosuvannja svoїh idej. Ostannij buv na toj čas zirkoju gromadśkogo žyttja Lvova, aktyvno pysav ta vystupav. U 1897 roci Myhajlo Sergijovyč stav golovoju Naukovogo tovarystva imeni Ševčenka. I vin rozumije, ščo Ivan Franko može staty hedlajnerom tovarystva, dodasť jomu vagy.
Gruševśkomu fartyť: Franko rozisravsja z poljakamy, i perestav otrymuvaty groši. Kudy vin mig podatysja? Zvisno, tudy, de jogo čekaly. Do tovarystva imeni Ševčenka, jake očoljuvav Gruševśkyj.
Naskiľky blyźkymy buly u vzajemynah I. Franko i M. Gruševśkyj? Z odnogo boku, same Gruševśkyj zaproponuvav Frankovi pobuduvatysja na svoїj sadybnij diljanci, a ćogo ne zrobyš dlja ljudyny, jaka tobi ne je blyźkoju za harakterom i pogljadamy. Z drugogo – vidomo, ščo take spiľne žyttja ne bulo pryjemnym do kincja ni odnomu, ni drugomu.
Protjagom uśogo periodu vzajemyn, naviť najteplišyh u 1897–1905 rr., M. Gruševśkyj nikoly ne zvertavsja do I. Franka u lystah zi slovamy «Dorogyj» i na im’ja ta po baťkovi, jak ce bulo protjagom majže dvadcjaty rokiv z O. Olesem abo p’jaty rokiv iz S. Jefremovym. (dumaju, vy pro nyh čuly 😄)
Do Franka vin zvertavsja vyključno «Vysokopovažanyj pane doktore» ta «Vysokopovažnyj Dobrodiju». Tym samym vidpovidav j I. Franko — «Vysokopovažnyj pane profesore», «Veľmy Šanovnyj Pane Profesore», «Veľmy Šanovnyj Pane Dobrodiju».
Myhajlo Gruševśkyj stav dlja Ivana Franka protektorom: vzjav na robotu, platyv stabiľno zarplatnju. Dlja Ivana Franka z jogo velykoju rodynoju i postijnym bezgrošiv’jam ce bulo duže včasno. Takogo zarobitku ni do, ni pislja Gruševśkogo Ivan Jakovyč vže ne mav. Vzamin M. Gruševśkyj otrymuvav čudovogo pracivnyka, jakyj aktyvno j bagato pysav dlja vydań NTŠ (naukove tovarystvo Ševčenka), i zajmavsja tehničnoju storonoju: ukladav pokažčyky, redaguvav ta vyčytuvav teksty.
Ivan Franko ne buv proty, oskiľky jomu bulo komfortno jty za Gruševśkym, buty jogo tovaryšem, i znaty, ščo toj jogo ne kyne u bidi.
A Gruševśkyj zvyk kermuvaty, davaty nakazy j stežyty za їhnim neuhyľnym vykonannjam. U period normaľnogo fizyčnogo zdorov’ja Franka takyj typ stosunkiv usih vlaštovuvav. U časy ž zanepadu fizyčnyh syl i hvoroby I. Franka – navpaky, pryzvodyv do gluhoї obrazy j vičnogo nezadovolennja vid vzjatogo na sebe dobroviľnogo ujarmlennja.
Gruševśkyj rozumiv, ščo Ivan Franko — myteć, ljudyna, jaka maje talant do pyśma, jak hudožńogo, tak i publicystyčnogo. A sam Gruševśkyj buv, švydše, naukovcem. A jogo hudožni tvory ne maly takoї mystećkoї cinnosti. Dlja Gruševśkogo Franko buv niby ekspertom, metrom publicystyčnogo žanru, točka zoru jakogo bagato važyla dlja profesora.
Jak vkazujuť doslidnyky, im’ja Franka najčastiše trapljajeťsja u ščodennykah Gruševśkogo periodu žyttja istoryka u Lvovi. A dlja Franka Gruševśkyj buv duže horošym robotodavcem i ljudynoju z podibnymy pogljadamy na rozvytok ukraїnśkogo ruhu.