Oleksandr Meľnyk
Zvidky z’javylysja tradycijni rozprodaži
Istorija «Čornoї P’jatnyci» počynajeťsja raniše, niž my zvykly ujavljaty — i točno ne pov’jazana iz internet-magazynamy. U syvu davnynu, koly šče ne bulo žodnogo internetu, ajfoniv ta kur’jerśkoї dostavky za 2 godyny, nastupnyj deń za Dnem podjaky u SŠA stavav počatkom svjatkovyh rozprodaživ. Torgivci ta pokupci takym čynom vidkryvaly sezon pidgotovky do Rizdva (jake u zahidnij tradyciї hrystyjanstva vidznačajeťsja 25 grudnja). Prezydent SŠA Linkoľn vyznačyv, ščo Deń podjaky slid oficijno svjatkuvaty v ostannij četver lystopada. V ti časy rozprodaži nastupnoї p’jatnyci ne maly nijakoї okremoї nazvy. A «čornoju» p’jatnycju nazyvaly zovsim inšu — 24 veresnja 1869 roku, koly spekuljaciї na rynku zolota spryčynyly nebuvalyj strybok, a potim obval cin.
A teper, aby zrozumity, zvidky pišla tradycija rozprodaživ, nenadovgo perenesimosja do Kanady. 1905 roku kanadśkyj supermarket Eaton’s počav provodyty parady na česť Dnja podjaky iz Santa-Klausom u furgoni, jakyj їhav vulycjamy Toronto. 1913-go furgon zaminyly spravžńoju zaprjagoju z oleniv. A 1916-go dodaly cilu nyzku personaživ — pomičnykiv Santy. Pryklad kanadciv nadyhnuv 1924 roku merežu magazyniv Macy’s zapustyty vlasnyj parad do Dnja podjaky u Nju-Jorku. Parad vidkryvav sezon šopinğu — a znyžky ta propozyciї ritejlery prytrymuvaly do ćogo dnja, poperedńo domovyvšyś ne rozpočynaty rozprodaži do provedennja svjatkovogo paradu.
1939 roku, u rozpal Velykoї Depresiї, Deń podjaky vypav na 5-j tyždeń misjacja. Velyki postačaľnyky ta mereži magazyniv napysaly kolektyvnogo lysta prezydentovi SŠA Ruzveľtu iz prohannjam perenesty Deń podjaky z ostanńogo tyžnja misjacja na 4-j tyždeń — inakše v očikuvanni rozprodaživ vony usi prosto zbankrutujuť, bo ne matymuť zmogy vyplatyty včasno zarplaty ta borgy i podatky. Vynykla plutanyna — častyna pokupciv pišly na «novu datu», častyna — na »staru». Postanovu Ruzveľta vykonaly lyše 32 štaty, i bagaťom kompanijam dovelosja davaty svoїm spivrobitnykam 2 dodatkovyh vyhidnyh zamisť odnogo.
Jak i koly «Čorna p’jatnycja» otrymala ostatočnu datu provedennja
1941 roku v cju spravu vtrutyvsja Kongres SŠA. Zakonodavčo bulo zakripleno, ščo Deń podjaky vidznačajuť u 4-j četver lystopada, na jaku by datu vin ne prypadav. Iz 1950-h ljudy počaly u Štatah masovo braty vyhidnyj za vlasnyj košt, skaržačyś na nedugy čy problemy v rodyni pislja Dnja podjaky — takym čynom otrymujučy 4-dennyj robočyj tyždeń zamisť zvyčajnogo. Biľšisť kramnyć u cej čas buly vidčyneni i same počynaly aktyvni prodaži do Rizdva — tož aby ne z’jasovuvaty, komu slid urizaty zarplatnju za proguly, biznesy počaly prosto stymuljuvaty svoїh spivrobitnykiv do vyhodu v cej deń u vidpustku.
Jaki mify pov’jazano z cijeju nazvoju
Internet-mifologija — rič uperta. Postijno v cej period socmerežamy pošyrjujeťsja mif pro te, ščo movljav p’jatnycju nazvaly «čornoju» bo kolyś torgivci rabamy organizovuvaly v cej deń aukciony iz prodažu «žyvogo čornogo zolota». Prote ce ne tak. Nazva «Čorna p’jatnycja» ne bula populjarnoju až do 1966 roku. Pid takym zagolovkom vyjšla publikacija pro zatory u Filadeľfiї čerez start svjatkovogo sezonu (biľšisť avtomobiliv todi buly čornogo koľoru), a takož reklama v žurnali The American Philatelist.
Jaka dynamika prodaživ u sučasnij torgivli zavdjaky ćomu dnju
Istoryčno majže polovyna usih zakupiveľ podarunkiv ta tovariv do Rizdva j Novogo roku vidbuvajuťsja v Pivničnij Ameryci ta Jevropi same v cej deń. Vidstežennja obsjagiv ta dynamiky prodaživ u SŠA rozpočalosja oficijno z 1992 roku. Perše padinnja prodaživ stalosja pid čas sezonu ekonomičnoї kryzy u 2008-mu — pislja togo prodaži postijno zrostaly. Vže 2011 roku rozprodaži u cej deń sklaly v ekvivalenti $12,3 mlrd.
Ščo gotuje ukraїnśkyj ritejl do «Čornoї p’jatnyci»
Ukraїnśki ritejlery drugyj rik pospiľ aktyvno dolučajuťsja do rozprodaživ, hoča Deń podjaky nijakogo stosunku do Ukraїny ne maje. Ale Rizdvo katolyky ta greko-katolyky v Ukraїni vidznačajuť 25 grudnja — tomu sezon pidgotuvań startuje pryblyzno za misjać do ćogo dnja.
Ukraїnśki znyžky ne nadto ščedri — biľšisť internet-kramnyć ta oflajn-magazyniv proponujuť znyžky vid 20% do 50%. Dlja porivnjannja: u SŠA osnovna masa tovariv prodajeťsja zi znyžkamy u 70-90%, aby zviľnyty sklady vid zapasiv. U vypadku ukraїnśkogo rynku takož možna sposterigaty pidnjattja ciny na 30-40% na počatku lystopada, aby potim nibyto «znyzyty» її na cju ž sumu i prodaty tovar za «novoju»-staroju cinoju, podajučy ce jak znyžku (najuvažniši pokupci ukraїnśkyh internet-magazyniv možuť prostežyty ce na prykladi ğadžetiv ta aksesuariv Apple). Tomu varto vse-taky prydyvytysja do asortymentu zakordonnyh internet-magazyniv u ci dni.
Hto na ćomu zarobljaje
Zvisno, takyj krok ne je vyjavom blagodijnosti. Ciny ta znyžky diljať miž soboju postačaľnyky ta predstavnyky rozdribnoї mereži prodaživ. Najbiľšu nacinku stavyť ritejler, tomu dlja ńogo rozprodaži naviť zi znyžkoju vygidni, bo dajuť zmogu pozbutysja nadlyšku skladśkyh zapasiv, pry ćomu vse odno zbiľšyvšy vyručku.