Oksana Rizova
Kohannja do Kateryny Rubčakovoї z mista Čortkiv zalyšyť osoblyvyj slid v serci Lesja Kurbasa u prjamomu sensi slova. Čolovik її dočky Jaroslavy, Jaroslav Barnyč, podaruje svitu pisnju-legendu «Guculka Ksenja». A brat Kateryny Myhajlo napyše muzyku dlja pisni, jaku śogodni iz zadovolennjam spivaje kožen z nas, – «Oj, u luzi červona kalyna».
Dyvovyžni istoriї pro misto Čortkiv, korinnja ukraїnśkogo kuľturnogo kodu ta šče bagato cikavogo rozpovisť vam krajeznavycja, arhitektorka-restavratorka ta ekskursovod Olesja Hmelyk. Dlja ćogo dostatńo zavitaty do Čortkova ta domovytysja pro ekskursiju.
Kateryna Rubčakova
Kateryna Rubčakova narodylasja u 1881 roci u sim’ї samodijaľnogo dyrygenta miśkogo horu, djaka cerkvy Voznesinnja – odnijeї z najstarišyh u Čortkovi. Vsi dity v sim’ї zmalku volodily muzyčnoju gramotoju ta spivaly v baťkivśkomu hori, a z časom staly vidomymy dijačamy ukraїnśkoї sceny.
Namystyny žyttja Kateryny
Z dytynstva їj podobalosja sluhaty, jak spivaje amatorśkyj hor, a z 16 rokiv – graty u mandrivnomu teatri “Ruśka besida” z legkoї ruky brata Myhajla Kossaka. Zgodom počalysja tvorči podoroži Zahodom Ukraїny z vystavamy. Na toj čas “Ruśka besida” bula jedynym profesijnym ukraїnśkym teatrom na zahidnoukraїnśkyh zemljah, v jakomu mytci populjaryzuvaly tvory našyh pyśmennykiv: Gulaka-Artemovśkogo, Ševčenka, Karpenko-Karogo ta inšyh.
Kateryna Rubčakova z rodynoju zrobyly velykyj vnesok u rozvytok ukraїnśkogo mystectva
Kateryna Rubčakova z rodynoju zrobyly velykyj vnesok u rozvytok ukraїnśkogo mystectva. Aktorkaigrala, zokrema, u takyh postanovkah:
- «Nazar Stodolja» Tarasa Ševčenko (roľ Gali)
- «Oj ne hody, Grycju, ta j na večornyci» Myhajla Staryćkogo (roľ Marusi)
- «Beztalanna» Ivana Karpenka-Karogo (roľ Sofiї)
- «Ukradene ščastja» Ivana Franka (roľ Anny)
U travni 1898 Kateryna vperše zaspivala partiju Oksany v operi «Zaporožeć za Dunajem» S. Gulaka-Artemovśkogo. Vona projšla šljah vid rolej drugogo planu do šanovanoї opernoї prymy, vykonala zagalom sorok partij v operah i operettah, narodyla tŕoh dočok, jaki tež pov’jazaly svoju dolju z aktorśkoju majsternistju, – same z cyh perlyn sklalosja namysto її tvorčogo ta osobystogo žyttja.
Aktorka projšla šljah vid rolej drugogo planu do šanovanoї opernoї prymy
Talanovyti zernjata
1900 – rik narodžennja dočky Jaroslavy, jaka u majbutńomu stane družynoju Jaroslava Barnyča, avtora pisni «Guculka Ksenja». U 1903 roci narodžujeťsja Oľga, – majbutnja družyna Gnata Jury, odna z fundatoriv sučasnogo Kyїvśkogo teatru imeni Franka. U 1905 – Nadija – majbutnja spivačka ta aktrysa.
Leś Kurbas ta Ivan Rubčakov
Kolegy po aktorśkomu cehu, ale suprotyvnyky u spravah serdečnyh: čolovik Kateryny – Ivan Rubčakov i Leś Kurbas graly na sceni razom. Ta sudylosja Lesju zakohatysja u ščaslyvo odruženu Katerynu. To j ščo, ščo je Ivan ta dity? Osvidčyvšyś u kohanni, Leś otrymav u vidpoviď «Vybač», ne vytrymav ćogo i v toj samyj večir vystrilyv sobi v serce. Žyttja aktora todi vrjatuvaly, ale likari ne ryzyknuly vyjmaty kulju, i do kincja žyttja vin nosyv її bilja sercja.
Kateryna z čolovikom gastroljuvaly dali u skladi mandrivnoї aktorśkoї trupy, ale, na žaľ, vijny ta hvoroby lamajuť ne lyše doli, a j žyttja. Perša svitova ta tyf zrobyly svoju čornu spravu: ostannij vyhid Kateryny Rubčakovoї na scenu vidbuvsja u Proskurovi (Kam’janeć-Podiľśkomu), de aktrysa zahvorila ta nevdovzi pomerla.
Pam’jatnyk Kateryni Rubčakovij
V Čortkiv vona tak i ne povernulasja, ale mistjany, cinujučy її ta її pracju, vstanovyly pam’jatnyk aktrysi. Pryčomu, misce, de ce vidbulosja, maje vlasnu cikavu istoriju, jaka zaslugovuje uvagy. Pam’jatnyk Kateryni Rubčakovij znahodyťsja miž Centrom nadannja kuľturnyh poslug ta budynkom z neprostoju doleju, v jakomu na počatku mynulogo stolittja bulo vidkryto Ukraїnśkyj narodnyj dim ta ukraїnśku knygarnju.
Ukraїnśkyj narodnyj dim: bulo
Ukraїnśkyj narodnyj dim
Parternyj budynok, kuplenyj gromadoju mista za iniciatyvy Antina Gorbačevśkogo v 1903 roci, vstyg pryhystyty odyn iz oseredkiv ukraїnstva v Čortkovi – Ukraїnśkyj narodnyj dim, «popracjuvaty» prodovoľčym magazynom za radjanśkyh časiv, otrymaty dva dodatkovyh poverhy ta u 2020 roci peretvorytysja na «žovtyj trypoverhovyj budynok», jak svidčyť foto z knygy Petra Fedoryšyna. Toj šče «žyttjevyj dosvid», pogoďtesja. Čomu ž ćomu budynku stiľky uvagy?
Ukraїnśkyj narodnyj dim: stalo
Oj, u luzi červona kalyna
Same tut, u Čortkovi, brat Kateryny Myhajlo Kossak napysav muzyku, a Stepan Čarnećkyj – slova pisni «Oj, u luzi červona kalyna», – pisni, jaku śogodni spivaje kožen ukraїneć, jaku znajuť v uśomu sviti ta jaka vperše prolunala, podejkujuť, same v Ukraїnśkomu narodnomu domi u 1914 roci. Z časom vona stala gimnom sičovyh striľciv, a u 2022 roci – znovu ob’jednala ukraїnciv u protystojanni vorožij navali.