Anatolij Kucevol
Vidhody — čy ne jedyna ekologična problema, jaka turbuje ukraїnciv. Čymala kiľkisť našyh čytačiv gotova sortuvaty smittja. Ale ćogo nedostatńo dlja togo aby zapracjuvala usja systema upravlinnja vidhodamy jak na nacionaľnomu, tak i na regionaľnomu rivnjah. Na časi diznatysja, čy potribna nam jevropejśka systema upravlinnja vidhodamy ta koly vona stane povnocinno pracjuvaty v Ukraїni.
Čy ce problema lyše miscevoї vlady?
Upravlinnja vidhodamy je kompleksnym procesom, do jakogo zalučena ne tiľky misceva vlada, a perš za vse — vyrobnyk, dali — spožyvač, i vže potim — kompaniї, jaki zdijsnjujuť sortuvannja / pereroblennja. Učasnykam takož je miscevi organy vlady, jaki vidpovidajuť za utylizaciju tverdyh pobutovyh vidhodiv u mistah.
Ne možna govoryty, ščo ce tiľky čy cilkom vidpovidaľnisť miscevoї vlady. Na śogodni grupoju ekspertiv pry Minpryrody napraćovano perši versiї ramkovogo zakonu «Pro vidhody» ta 4 sektoraľnyh zakonoproektiv u sferi upravlinnja vidhodamy.
Ščo vhodyť do ramkovogo zakonodavstva u sferi sortuvannja vidhodiv?
Ci zakonoproekty rozrobleni vidpovidno do mižnarodnyh praktyk i vrahovujuť zobov’jazannja Ukraїny pered JeS. Vony peredbačajuť vvedennja novoї logiky (ijerarhiї) upravlinnja vidhodamy ta proponujuť ekonomični stymuly dlja sortuvannja i pereroblennja vidhodiv. Zakonoproekty buly prezentovani na konferenciї «Nova polityka upravlinnja vidhodamy — osnova ekonomiky zamknenogo cyklu» ta otrymaly publičnu pidtrymku z boku predstavnykiv Urjadu ta biznesu.
Jak vygljadatyme upravlinnja vidhodamy pislja pryjnjattja ta implementaciї zakonodavstva?
My spodivajemosja, ščo voseny ci zakonoproekty buduť oficijno zarejestrovani u Verhovnij Radi. Vony dijsno zakladajuť dijevi mehanizmy rozpodilu vidpovidaľnosti za vidhody, їh naležnogo sortuvannja ta pereroblennja.
Misceva vlada zacikavlena u takyh zakonodavčyh novacijah, adže vidteper їhnja vidpovidaľnisť bude vidmežovana vid vidpovidaľnosti vyrobnykiv, vvodyťsja speciaľnyj mehanizm rozšyrenoї vidpovidaľnosti vyrobnyka, jakyj može maty formu indyviduaľnoї učasti, abo kolektyvnoї (ob’jednannja vyrobnykiv, jake opikujeťsja pytannjamy utylizaciї stvorenyh vidhodiv).Šče j biľš vid togo, municypalitety zmožuť ščonajmenše zrobyty zbyrannja ta sortuvannja smittja samookupnym, a v ideali — i prybutkovym.
Dlja togo, aby proces perehodu Ukraїny na rejky cykličnoї ekonomiky ta vidpovidaľnogo spožyvannja prohodyv legše, my takož, jak ce pryjnjato v kraїnah JeS, rozrobyly perši versiї Nacionaľnogo planu upravlinnja vidhodamy ta metodyčni rekomendaciї dlja rozrobky regionaľnyh planiv upravlinnja vidhodamy, jaki regiony majuť sami rozrobyty i vony buduť vrahovuvaty osoblyvosti tijeї čy inšoї oblasti.
Čy isnuje strategija upravlinnja vidhodamy?
U lystopadi 2017 roku Urjadom bulo shvaleno Nacionaľnu strategiju upravlinnja vidhodamy do 2030 roku vidpovidno do jakoї my j vedemo rozrobku našyh zakonoproektiv ta planiv. Ale ce bulo b zanadto optymistyčno očikuvaty, ščo za pivroku čy rik my zmožemo adaptuvaty sučasnu systemu do standartiv JeS, stvoryty zakonodavču bazu z 10 zakoniv, shvalyty regionaľni plany upravlinnja vidhodamy, a takož pryvezty v Ukraїnu investoriv. U Japoniї čy kraїnah JeS cej proces zajnjav 30–40 rokiv.
Zvisno, ce — skladnyj šljah, jakyj vymagaje značnyh zusyľ vid usih, ale vono togo varte. Pozytyvnyj efekt otrymaje perš za vse naše dovkillja, jake zmože legše zithnuty vid najavnyh smittjezvalyšč (їh maje staty menše, i vony majuť vidpovidaty jevropejśkym ekologičnym vymogam). Takož ci zminy matymuť pozytyvnyj vplyv i dlja ekonomiky. Jakščo dlja togo, aby vidvezty vidhody na smittjezvalyšče nam potribno 6 robočyh misć, to dlja togo, aby pravyľno jogo zibraty ta otrymaty jakisnu vtorsyrovynu, čy energiju, napryklad, u rezuľtati spaljuvannja, — nam potribno 36 pracivnykiv.
Jakyj dosvid majuť kraїny JeS u sferi sortuvannja ta pererobky smittja?
U 2016 roci lyše blyźko 6% utvorenyh pobutovyh vidhodiv pererobleno, v tomu čysli lyše 3% spaleno, 3% sprjamovano na inši smittjepererobni kompleksy ta blyźko 0,003% — kompostovano. Reštu — majže 94% — rozmiščeno na poligonah ta smittjezvalyščah. Їh stanom na 2016 rik v Ukraїni naličuvalosja 5470 odynyć, z nyh 5% perevantaženi, a 30% — ne vidpovidajuť normam ekologičnoї bezpeky.
Dlja porivnjannja: u Šveciї lyše 1 % vidhodiv potrapljaje na poligony, inši — pererobljajuťsja na vtorsyrovynu, čy energiju.
Kraїny JeS šče v 2015 roci pidrahuvaly prjamyj ekonomičnyj efekt, jakyj maje vprovadžennja pryncypiv cyrkuljarnoї ekonomiky v žyttja. Mova jde pro bezvidhodne vyrobnyctvo, jake dbaje pro produkt na vśomu jogo žyttjevomu cykli, bere vid ńogo maksymum korysti ta viddaje nazad u formi bezpečnij dlja navkolyšńogo seredovyšča.
Do 2030 roku v JeS očikujeťsja 1,8 trln jevro zrostannja zavdjaky vprovadžennju cyrkuljarnoї ekonomiky, i ce ne rahujučy neprjami perevagy — ekonomiju na vidnovlenni dovkillja, ekonomiju na likah, jaki ne buduť potribni zdorovomu naselennju.
Čy maje lyše deržava stvorjuvaty systemu upravlinnja vidhodamy?
Sogodni my čujemo vid biznesu, ščo dejaki pidpryjemstva iz pereroblennja, napryklad, elektronnogo obladnannja, je naviť nedovantaženymy. Ce — vže pracjujuči reaľni pidpryjemstva, jakym dlja povnocinnogo vyrobnyctva prosto ne vystačaje syrovyny — pravyľno vidsortovanogo smittja. Buduvaty čy ne buduvaty pererobnyj zavod maje vyrišuvaty biznes, a ne deržava, ale vse ščo maje zrobyty deržava — ce stvoryty naležni zakonodavči vymogy, jaki sponukatymuť i do sortuvannja, i do pereroblennja. Na śogodni takyj interes projavljajuť naši mižnarodni partnery jak z Jevropy, tak i z Aziї.
Krim deržavy ta biznesu, kožen iz nas maje biľše dbaty pro dovkillja i ne zasmičuvaty jogo. Prosti zvyčky ta pravyla zdatni zapobigty ekologičnij katastrofi švydše, aniž buď-jakyj zakon: prybyraty za soboju pislja pikniku, zavesty bagatorazovu plastykovu pljašku dlja vody, vymykaty vodu poky čystyš zuby. My nedoocinjujemo sylu vlasnyh včynkiv, ale same z malyh sprav počynajuťsja velyki zminy.