Telegraf Avenju
U 2024 roci na ekrany vyjšov fiľm «Dedpul i Rosomaha», jakyj ne lyše znovu pryvernuv masovu uvagu do kinovsesvitu Marvel, a šče j nagadav pro isnuvannja fiľmiv pro supergeroїv, jaki šanuvaľnyky vže davno zahovaly na zadvirok pam’jati.
V ćomu teksti my zgadajemo stari ekranizaciї komiksiv studiї ta rozpovimo pro najnevdališi kinoprojekty Marvel do počatku MCU. Ale spočatku treba zrozumity, ščo vzagali vidbuvalosja z fiľmamy za komiksamy u 80-h ta 90-h rokah.
Kino vid Marvel do počatku svitiv
Do pojavy kinovsesvitu Marvel i masovoї populjarnosti blokbasteriv pro supergeroїv, personaži ta istoriї studiї isnuvaly v kinematografi zovsim inšij formi. Perši ekranizaciї cyh komiksiv počaly šče z 40-50-h rokiv, ale vony buly perevažno projektamy dlja televizora.
Tak, perši serialy Marvel, ironično, často stykalysja z čyslennymy problemamy: malym bjudžetom, tehnologičnymy obmežennjamy ta skeptycyzmom publiky, jaka šče ne bula povnistju perekonana v potenciali istorij na ekrani za komiksamy.
Varto zgadaty i te, ščo žanr supergeroїky u kino vvažavsja niševym ta dytjačym — ta i sami komiksy takož. Popry te, ščo komiksna industrija vže z 1980-h perežyvala splesk doroslyh tem ta serjoznyh sjužetiv, ekranizaciї komiksiv zastosovuvaly biľš sproščenyj pidhid do peršodžerela.
Zgodom kinostudiї počaly ryzykuvaty i pogodžuvaty fiľmy pro supergeroїv — ale vsi vony straždaly čerez nevirne pozycijuvannja. Potrohy zminjuvaly industriju lyše ridkisni projekty, jak-ot «Betmen» Tima Bertona u 1989 roci.
Prote dlja Marvel uspihu v kino ne bulo — ba biľše, u samoї studiї u 80-90-h buly čymali finansovi trudnošči. U 1980-h i na počatku 90-h rokiv kompanija robyla pomylkovi investyciї u rizni gilky svogo biznesu, razom z tym sama komiksna industrija perebuvala ne v kraščomu stani — perenasyčennja rynku pryzvelo do znyžennja vartosti, vidpovidno, do znyžennja jakosti. Vplynulo na finansove stanovyšče studiї j te, ščo dyversyfikuvannja dijaľnosti Marvel (sproba zajty v biznes z igraškamy, vyrobnyctvo muľtfiľmiv toščo) vyjavylysja ne takymy uspišnymy, jak očikuvalosja.
V period cyh samyh ryzykovanyh investycij Marvel sprobuvala zarobyty na kino — i todi i z’javyvsja fiľm, jakyj i dosi vvažajeťsja peršym povnocinnym igrovym fiľmom za komiksamy Marvel ne dlja TB.
Zaznačymo, ščo tehnično peršym fiľmom Marvel u kinoteatrah stav «Kapitan Ameryka 2» 1979 roku, oskiľky vin vyjšov na ekranah Franciї u 1980 roci. A vzagali peršym fiľmom varto vvažaty pilotnyj vypusk serialu «Nejmovirnyj Galk» 1977 roku, oskiľky toj epizod je telefiľmom v ramkah peršogo sezonu serialu. Ale te, ščo varto vvažaty peršym «kinoteatraľnym» fiľmom, vyjde lyše u 1986 roci.
Jak Lucasfilm ta Universal ne vrjatuvaly Marvel
V 1986 roci na velyki ekrany vyjšov fiľm, jakyj mav dovesty vsim, ščo istoriї na osnovi komiksiv možuť maty popyt — «Govard-kačka». Stričku stvorjuvaly ne ostanni v industriї ljudy — režyser Villard Gajk pracjuvav nad populjarnymy projektamy, hoč i ne v avangardi vyrobnyctva, a na golovnu roľ (okrim samogo Govarda-kačky) zaprosyla Liju Tompson. Zaznačymo, za dva roky do togo vyjšla perša častyna «Nazad u majbutnje» — čy varto kazaty, naskiľky populjarnoju todi bula Tompson, ščo vykonala u kuľtovomu fiľmi odnu z golovnyh rolej?
Razom z tym, vykonavčym prodjuserom stričky buv sam Džordž Lukas, a keruvaly usim, vidpovidno, Lucasfilm ta Universal.
«Govard-kačka» ne prosto stav poserednim fiľmom — vin z triskom provalyvsja. Čerez problemy pid čas stvorennja fiľmu (negatyvni test-reakciї, zminy pid čas vyrobnyctva) ta inšyj pogljad na personaža tvorci otrymaly nyščivni vidguky krytykiv ta gljadačiv. Svaryly «Kačku» za vse — gumor, naratyv, za samogo Govarda-kačku i tak dali. Omynuly krytyky lyše saundtrek ta dejaki vizuaľni efekty.
Zreštoju fiľm stav ne lyše odnijeju z najgiršyh ekranizacij komiksiv, a j odnym z najgiršyh fiľmiv zagalom, a takož projektom, ščo syľno popsuvav kar’jeru majže usim pryčetnym. Ščopravda, absurdnisť stričky z časom peretvoryla її na kuľtovu — hoč rejtyng na Rotten Tomatoes i zalyšajeťsja na rivni 13%.
Kuľtovyj proval
Naprykinci 80-h stalo vidomo pro šče odnu ekranizaciju komiksiv Marvel — i ćogo razu obraly naviť ne drugorjadnogo (za važlyvistju) personaža, a cilkom populjarnogo antygeroja — Karatelja.
Jakščo «Govardom-kačkoju» zajmalasja Universal, to do fiľmu «Karateľ» 1989 roku ruku doklala New World Pictures. Same cja studija stvorjuvala TB-projekty Marvel — Galka, Kapitana Ameryku — i same їj bulo doručeno ekranizuvaty prygody Frenka Kasla.
Popry nevelykyj bjudžet u $9 mln, do fiľmu vdalosja zalučyty todišnju zirku bojovykiv Doľfa Lundgrena. Rezuľtat vyjšov duže dvoznačnym: z odnogo boku, fiľm zarobyv $30 mln (zagalom zavdjaky domašńomu peregljadu) ta stav dijsno kuľtovym sered staryh šanuvaľnykiv Marvel Comics, z inšogo boku — otrymav ne menš nyščivnu krytyku, niž «Govard-kačka». Krytyky svaryly fiľm za vidsutnisť gluzdu, poganu aktorśku gru, vidhid vid peršodžerela toščo.
I dosi možna pobačyty duaľnisť vidgukiv na riznyh agregatorah: krytyky roznosjať fiľm, gljadači (osoblyvo šanuvaľnyky komiksiv) — aktyvno hvaljať ta považajuť.
Ščopravda, dlja Marvel «Karateľ» ne stav rjativnym — ce bula druga porazka za korotkyj čas, i studiї neobhidno bulo terminovo včytysja na pomylkah, jakščo vona hotila zalizty v kinobiznes.
Čy potribno včytysja na pomylkah
Dobre, obmanjujemo, ni na jakyh pomylkah Marvel ne navčylasja. Vže za rik, u 1990-h, v kinoteatrah vyjde «Kapitan Ameryka» — fiľm vid uže davno mertvoї 21st Century Film Corporation, jakyj možna vvažaty treťoju pomylkoju i cvjahom u trunu.
Napevno, jakščo vy hoč trohy cikavylysja fiľmamy Marvel do «Kinovsesvitu Marvel», vy bačyly ci kumedni kadry z «Kapitana Ameryky», ščo shoži skoriše na porno-parodiju, niž na povnocinnu stričku. Vlasne, tak fiľm zustrily i gljadači z krytykamy — pislja obmeženogo prokatu u sviti i relizu odrazu na DVD v SŠA, fiľm znyščyly šče biľše, niž «Karatelja» čy «Govarda-kačku».
Jakščo poperedni fiľmy často krytykuvaly za vidhid vid peršodžerela, to u «Kapitani Ameryka» bula majže oryginaľna istorija pohodžennja supergeroja. Ščopravda, ne bulo uśogo inšogo — normaľno postavlenyh ekšn-scen, kostjumiv, specefektiv čy hoča b zirok u golovnyh roljah čy za kameramy. Vrešti rešt, ce, napevno, najnyžče ocinenyj fiľm, pov’jazanyj z komiksamy Marvel — čy bačyly vy kolyś ocinku 6% na Rotten Tomatoes?
Pislja rozuminnja togo, jakogo monstra vdalosja stvoryty, Marvel naviť pospihom vyrizala z fiľmu scenu zi Stenom Li — tu samu vizytivku, do jakoї povernuťsja vže za 15 rokiv. Ta i najpopuljarnišyj vidguk krytykiv pro cej fiľm doslivno vygljadaje tak:
Ne majučy scenariju, bjudžetu, režysury čy zirky, zdatnoї viddaty naležne svojemu peršodžerelu, cej «Kapitan Ameryka» mav by buty zalyšenyj pid ľodom.
Fantastyčni borgy
Čy navčyv vže maksymaľnyj proval «Kapitana Ameryky» Marvel tomu, ščo treba zminjuvaty pidhid? Oś tut naspravdi navčyv. Ale malobjudžetnyj treš-fiľm u ćomu rozdili vse ž bude prysutnij.
Faktyčno, «Fantastyčna četvirka» 1994 roku je mahinacijeju z metoju podovžyty avtorśki prava na možlyvisť ekranizaciї istoriї pro cyh supergeroїv — i ne z boku Marvel.
Ale dlja rozuminnja potribno povernutysja do podij mynulogo.
U 1983 roci nimećkyj režyser Bernd Ajhinger ta jogo kompanija Constantin Film vykupyla u Marvel ta Stena Li prava na ekranizaciju «Fantastyčnoї četvirky» za kumedni iz śogodnišńogo pogljadu $250 tys. Z togo času i do 90-h ruky Constantin Film do ekranizaciї ne dijšly. Ta i sama ugoda peredbačala, ščo prava naležatymuť lyše obmeženyj čas, jakščo za ci roky produkt bude ne realizovano.
Tomu vže 1993 roci do Ajhingera zavitala ideja znjaty drugosortnyj fiľm pro kuľtovu rodynu supergeroїv. Tak, vže u 1994 za 20-25 dniv znjaly «Fantastyčnu četvirku» — fiľm, jakyj tak i ne pobačyv šyrokogo ekrana. Trejlery stričky krutyly pered inšymy fiľmamy, aktory provodyly promokampaniї, poky za kiľka misjaciv do prem’jery vid kerivnyctva Constantin Film ne nadijšov nakaz use zgornuty — ta udaty, ščo stričky vzagali ne isnuje.
Varto zaznačyty, ščo versija podij, ščo navedena vyšče, je perevažno versijeju Marvel — sam Ajhinger šče kiľka rokiv pislja ćogo incydentu dovodyv, ščo naspravdi zbyravsja vypustyty fiľm, ale vin ne vyjšov čerez zaboronu z boku samoї Marvel.
Vlasne, fiľmu ne daly znyknuty na skladah kinostudij piraty — u 90-h fiľm aktyvno nelegaľno vypuskaly dlja peregljadu vdoma. Vže u nas čas povnu versiju v oryginali možna legko podyvytysja na YouTube. Hoča my i ne vpevneni, ščo vam vono potribno.
Razom z tym, do seredyny 90-h problemy z grošyma počalysja ne lyše u fiľmiv za motyvamy komiksiv, a i u samoї Marvel. Studija nakopyčyla značni borgy, i їj potribno bulo švydko znajty groši — hoč jakymoś porjatunkom stav prodaž prav na kino- i teleekranizaciju najpopuljarnišyh personaživ. Same z 1995 do 1999 vidbulysja podiї, jaki je pojasnennjam, čomu na ekrani Ljudy-Iks čy Ljudyna-pavuk dovgo ne buly predstavleni u sviti Mesnykiv, hoča u komiksah ce je fundament buď-jakyh velykyh krosoveriv — u 90-h Marvel prosto prodala personaživ riznym studijam.
Zagalom, na toj čas Marvel ne mala žodnogo uspišnogo projektu v kinematografi. Za vynjatkom kiľkoh televizijnyh muľtfiľmiv ta dejakyh malobjudžetnyh abo pogano spryjnjatyh povnometražnyh fiľmiv, kinematografična prysutnisť Marvel bula minimaľnoju. Razom z tym, Gollivudśki studiї ne buly osoblyvo zacikavleni u fiľmah pro supergeroїv u 90-h. Prava rozletilysja po riznyh studijah, napryklad, «Ljudynu-pavuka» i uveś vsesvit navkolo ńogo bulo prodano kompaniї Sony. Prava na «Ljudej Iks» ta «Fantastyčnu četvirku» perejšly do 20th Century Fox. «Galk» perejšov do Universal, prava na Šybajgolovu, Elektru, Blejda ta Karatelja buly prodani New Line Cinema ta inšym studijam i tak dali.
Faktyčno, Marvel nastiľky ne mala planiv na svij kinobiznes, ščo bagato z cyh ugod maly dovgostrokovyj harakter — inodi mova jde pro desjatylittja. I šče giršym dlja studiї staje te, ščo viddala svoї prava Marvel za vidnosno skromni sumy.
Peršyj uspišnyj fiľm Marvel, goror
Novi pravovlasnyky na ekranizaciju ne staly očikuvaty ta vidkladaty projekty na bezvik, jak ce robyv Ajhinger. Peršymy do komiksiv povernulysja New Line Cinema.
Ščopravda, ekranizaciї komiksiv Marvel u kino nabuly nastiľky velykoї uperedženosti, ščo pered vyhodom svogo fiľmu «Blejd» studiї dovelosja pozycijuvaty stričku ne jak komiksnu adaptaciju, a jak okremyj goror-ekšn, majže vidkydajučy peršodžerelo.
«Blejd» vyjšov u 1998 roci i znjav prokljattja z Marvel: fiľm pry koštorysi u $45 mln zarobyv $130 mln. Dlja tyh rokiv — velykyj ryzyk i velykyj uspih. I hoč fiľm ne mav velykogo uspihu u krytykiv, ćogo razu za ńogo progolosuvaly gljadači, jakym strička pryjšlasja do duši.
Nastupnymy ryzyknuly 20th Century Fox — i u 2000 roci predstavyly peršu ekranizaciju «Ljudej Iks». Cogo razu strička ne mala rejtyngu R ta mala šče biľšyj bjudžet — i cej ryzyk takož vypravdav sebe: pry bjudžeti u $75 mln, tvorci zarobyly majže $300 mln — i naviť narešti spodobalysja krytykam.
Z velykoju syloju povynna pryjty i velyka vidpovidaľnisť
Nastupni fiľmy za motyvamy komiksiv Marvel vse biľše pryvčaly audytoriju do togo, ščo ekranizaciї komiksiv ne pogani — prosto dovgyj čas v cij galuzi ne bulo zacikavlenyh ljudej. «Ljudyna-pavuk», prodovžennja «Blejdu» ta «Ljudej-Iks», «Šybajgolova» ta «Fantastyčna četvirka» — usi ci stričky ne lyše zarobyly nejmovirni na svij čas košty, a šče j spodobalysja gljadačam ta staly po spravžńomu kuľtovymy (a dlja kogoś vže i nostaľgičnymy).
Gollivudu znadobylosja 50 rokiv, ščob narešti znajty pidhid do istorij, vygadanyh scenarystamy Marvel — i togo, hto zmig rozdyvytysja cikavi sjužety sered namaľovanyh storinok, čekav uspih.
Ščopravda, ne usi buly takymy. Okremi studiї ta tvorci vypuskaly i vidverto provaľni stričky za motyvamy komiksiv Marvel. Sered nyh buly i sproby vidtvoryty «Karatelja», i zovsim nepotribnyj gljadačam «Lisovyk» — ale, perevažno, studiї vidčuly zapah grošej: majže kožna pojava populjarnyh personaživ na ekrani prynosyla prybutok u 3-4 razy biľšyj, za vytraty.
Vrešti-rešt, i sama Marvel zrozumila, jaku pomylku zrobyla — i peredyvylasja svij pidhid do kino. U 2008 roci svit pobačyv fiľm «Zalizna ljudyna», jakyj stvoryv velyku partiju z majže 100 kinoproduktiv pid nazvoju «kinovsesvit Marvel».
I ščo bulo dali — proponujemo zgadaty v našomu velykomu gajdi pro kinovsesvit Marvel, takož vidomyj jak MCU.