🎬 U čomu «Džoker» Todda Filipsa shožyj na «Taksysta» Martina Skorseze

Pislja provalu sykvelu «Džoker: Boževillja na dvoh», bagato gljadačiv povernulysja do oryginaľnoї peršoї častyny, oskiľky vvažajuť її kraščym fiľmom.

Na našu dumku, pryčyna ćogo duže prosta — perša strička ne lyše vidhodyť vid sučasnyh «pravyl» supergerojśkogo kino, a šče j oberežno cytuje gollivudśku klasyku, jak-ot «Taksysta» čy «Korolja komediї» režysera Martina Skorseze.

Jmovirno, vy ne odyn raz čuly, ščo «Džoker» — ce leď ne kopijuvannja «Taksysta». Zvisno, ce ne tak, i peršyj fiľm pro Artura Fleka naviť ne maje prjamogo cytuvannja stričky Skorseze. Vtim, na dejakyh rivnjah, sučasna strička vse ž zabyraje sobi elementy klasyčnogo fiľmu.

Same tomu my vyrišyly sklasty nevelyku dobirku elementiv, jaki shoži v oboh fiľmah — ščob razom rozibratysja, u čomu «Džoker» Todda Filipsa vse ž shožyj na «Taksysta» Martina Skorseze. Ale pered tym prygadajemo synopsys oboh fiľmiv:

Atmosfera peršyh aktiv

Popry te, ščo sjužetno fiľmy na počatku ne shoži, my vse odno bačymo odnakovi arhetypy personaživ — ščo Artur, ščo Trevis z samogo počatku z’javljajuťsja gljadaču jak ljudy, ščo ne zmogly staty častynoju sociumu.

Ale miscja prožyvannja geroїv duži synonimični — i Artur, i Trevis prožyvajuť u zanedbanij kvartyri v malozabezpečenomu rajoni burhlyvogo megapolisa. Razom z tym u cyh kadrah fiľmy naviť majuť odnakovu kolirnu palitru iz koryčnevogo, červonogo ta žovtogo koľoru. Otočuje kožnogo z geroїv na počatku istoriї zvyčajnyj robitnyčyj klas: Trevis dilyťsja dumkamy z kolegoju-taksystom, v toj čas, jak Artur hoč i nepryjazno, ale maje sociaľnyj kontakt z kolegamy-animatoramy.

Razom z tym, Ğotem u «Džokeri» shožyj na Nju-Jork biľše, niž na Čykago, na jakomu zasnovane oryginaľne misto. V peršomu akti obydva režysery duže nagološujuť na te, ščo moraľ u velykomu misti vže davno rozmylaś, i klasova nerivnisť staje zvyčnoju riččju.

Stosunky z žinkamy

V oboh fiľmah golovni personaži majuť stosunky z žinkamy, jaki legko opysaty jak «ujavni». U «Taksysti» Trevis zakohujeťsja u Betsi, volonterku kampaniї kandydata v prezydenty. Vin naviť klyče її na pobačennja, ale v pornokinoteatr, čerez ščo Betsi kydaje jogo ta počynaje ignoruvaty. Trevis natomisť ne rozumije, ščo vin robyť ne tak, ta naviť protjagom fiľmu namagajeťsja «dostukatysja» do Betsi ta diznatysja, čomu vona jogo ignoruje. Razom z tym gljadač rozumije, ščo Trevis ne navmysno pryviv Betsi u pornokinoteatr — čerez svoї mentaľni problemy golovnyj geroj prosto ne rozumiv, ščo robyť.

Shoži stosunky buly j v Artura v «Džokeri» — vin zakohavsja u svoju susidku Sofi, maty-odynačku, i naviť zaprosyv її na pobačennja, jake projšlo vdalo. Ščopravda, pizniše gljadač diznajeťsja, ščo uspišne pobačennja bulo lyše plodom ujavy Artura, i naspravdi z Sofi vin majže ne spilkuvavsja.

Postupove pogiršennja moraľnogo stanu u drugomu akti

Protjagom peršyh dvoh aktiv my možemo sposterigaty, ščo i v Artura, i v Trevisa postupovo pogiršujeťsja moraľnyj stan. Gljadač rozumije, ščo ce psyhologično rozladnani osoby, jaki čerez obstavyny, ščo їh otočujuť, a takož čerez vnutrišnij nespokij, šče glybše vpadajuť u vlasni psyhozy.

Shožistju oboh fiľmiv je te, ščo suspiľstvo absoljutno ne dbaje pro hvoryh ljudej, i režysery akcentujuť na ćomu uvagu. Trevisa Bikla psyhologičnyj stan pryvodyť do sproby zamahu na kandydata v prezydenty — togo samogo, na jakogo pracjuje jogo Betsi. Pislja togo, jak ce ne vdajeťsja, Trevis vstupaje v perestrilku z miscevoju bandoju, ščo spryjaje prostytuciї, vidpovidaľnoju za sutenerstvo molodoї divčyny na im’ja Ajris, z jakoju vin podružyvsja. U «Džokeri» boževillja Artura dosjagaje kuľminaciї u vbyvstvi Mjurreja Franklina, vedučogo tok-šou, jakogo vin obožnjuvav.

V oboh vypadkah my možemo stverdžuvaty, ščo geroї namagajuťsja vbyty symvol populjarnosti dlja suspiľstva — ščo kandydat v prezydenty, ščo televedučyj je ne lyše «idealizovanymy» ljuďmy v očah golovnyh geroїv, a šče j kumyramy suspiľstva. Tomu obydva geroї, faktyčno, robljať takyj sobi «akt spravedlyvosti», zvisno, na svoju hvoru dumku.

Nevyznačenisť treťogo aktu

Treba skazaty, ščo i v «Taksysti», i v «Džokeri» my ne do kincja rozumijemo, ščo z togo, ščo nam pokazujuť u treťomu akti, je pravdoju. V treťomu akti «Džokera» my rozumijemo, ščo jogo pobačennja z Sofi — absoljutna ujava Artura. Na te same natjakav režyser Todd Fillips u finali fiľmu — a čy može vse ce buty žartom «Džokera», rozkazanym tjuremnomu psyhiatru? Varto zaznačyty, ščo, do uspihu peršogo «Džokera», Todd Fillips ta Warner Bros. ne rozumily, čy bude sykvel vzagali — tomu i final, jmovirno, zalyšyly vidkrytym.

U «Taksysti» final šče biľš zaplutanyj. Pislja ubyvstv u bordeli, my bačymo poranenogo v šyju Trevisa, jakyj hoče naklasty na sebe ruky, ale v jakogo ne vystačaje kuľ — vin naviť robyť vidomyj žest, pryklavšy dva zakryvavleni paľci do skroni.

Dali Martin Skorseze demonstruje nam, ščo Trevis vyžyv: povernuvsja do roboty, zdajeťsja, znajšovšy sebe u ćomu sviti. Vin takož otrymuje lyst podjaky vid baťkiv nepovnolitńoї Ajris, jaku vin vrjatuvav vid prostytuciї, ta staje narodnym gerojem.

Nejasnisť stvorjuje ostannja scena, koly u svojemu taksi, pislja rozmovy z maleńkoju Ajris, Trevis počynaje nervuvaty, dyvljačyś u vlasni oči v dzerkali zadńogo vydu — bagato hto vvažaje, ščo same todi fiľm daje natjak, ščo nijakogo hepi-endu nemaje: Trevis tak i zalyšyvsja vmyraty na dyvani bordelju.

Cili u finali

U finalah oboh fiľmiv my bačymo, ščo hvori Artur ta Trevis stajuť gerojamy dlja suspiľstva. Trevis tak kompensuje vidčuttja samotnosti j «nedootrymanoї spravedlyvosti» vid sociumu, Artur — te same vidčuttja samotnosti ta nepryjnjattja systemoju. Faktyčno, obydva geroї žorstokym ta hvorym metodom dosjagajuť togo, čogo zavždy pragnuly.

Razom z tym i meta samyh fiľmiv duže shoža — ščo Martin Skorseze, ščo Todd Fillips rozumijuť, ščo suspiľstvo zavždy matyme zapyt na «narodnyh mesnykiv». Zvisno, ščo isnuje bagato shožyh fiľmiv — vid «Rembo» do «Mesnykiv» — jaki obslugovujuť takyj zapyt, ale same u «Džokeri» ta «Taksysti» golovni geroї je ljuďmy z vadamy, jaki, popry nevyznannja z boku otočennja, stajuť dlja hvorogo suspiľstva gerojamy.

Zvisno, svoїm eksperymentaľnym sykvelom Fillips perekresljuje napracjuvannja peršoї častyny, ale jakščo rozdyvljatysja «Džokera» okremo vid prodovžennja, my možemo buty vpevneni, ščo na rivni naratyvu obydva fiľmy duže shoži.

Kinematografični paraleli ta rozbižnosti

Popry vidsutnisť prjamogo cytuvannja u «Džokeri», bonusom varto zgadaty te, ščo fiľm Fillipsa maje inši kinematografični paraleli z «Taksystom». V mereži za ci roky z’javylosja vže dostatńo rozboriv tehničnoї shožosti fiľmiv, tomu my zalyšymo dekiľka najočevydnišyh prykladiv.

Popry vsi zbigy, «Džoker» Todda Fillipsa ne možna nazvaty plagiatom «Taksysta» — moraľ, jaku nesuť golovni personaži stričok, je duže riznoju. Tak, Trevis stvorenyj, ščob buty deščo sympatyčnym — u jogo dijah je moraľ, ščo daje gljadačam ščoś, za ščo začepytysja, naviť koly vin skojuje žahlyvi zločyny. Vin hvora ljudyna, ale z blagymy namiramy (jakščo ne vvažaty, ščo v peršočergovomu scenariї vin buv rasystom). Ce staje zrozumilym, jakščo podyvytysja, jak vin vgamovuje svoju ljuť — pislja nevdalogo zamahu, vin kydaje usi syly, ščob vrjatuvaty molodu poviju Ajris.

Artuk Flek natomisť nemaje žodnoї «dobroї» pryčyny dlja svoїh včynkiv — vin ne namagajeťsja zahystyty nikogo, okrim sebe. Artur prosto sprjamovuje svoju ljuť na vidpoviď svitu, jakyj jogo kryvdyť, naviť jakščo cej svit — jogo vlasna stara maty čy kolegy po roboti.

Takym čynom, gljadači možuť pospivčuvaty ta zrozumity tjažke stanovyšče Trevisa – vin, zreštoju, namagavsja protystojaty svojemu padinnju, a Artur vidštovhuje gljadačiv svojeju radistju vid vbyvstva. Ščobiľše, možlyva smerť Trevisa naprykinci fiľmu dodaje stričci toї ironiї, jakoї ne vystačaje Džokeru — i cykličnoї spravedlyvosti, koly zlodija (naviť z dobrymy namiramy) karajuť za zločyn.

V buď-jakomu razi, i «Taksyst», i «Džoker» majuť jak spiľni rysy, tak i vagomi rozbižnosti. I, vrešti rešt, ce dva čudovyh fiľmy, jaki varto podyvytysja.