Laboratory community
Kryminaľnyj šedevr Mario P’juzo «Hreščenyj baťko» pro žyttja odnogo z najmogutnišyh zločynnyh syndykativ Ameryky vyjde drukom u vydavnyctvi Laboratorija. Ce romantyčnyj i vodnočas realistyčnyj obraz smerteľno nebezpečnogo svitu mafiї 1940-h rokiv.
Don Korleone — spravedlyvyj i rozsudlyvyj baťko; virnyj i ljubljačyj čolovik; najsmertonosnišyj vatažok Koza Nostry; tyran, šantažyst i vbyvcja, vplyv jakogo sjagaje vsih verstv amerykanśkogo suspiľstva. Zdajeťsja, ščo syla Hreščenogo baťka nevyčerpna, ale žodna ljudyna ne može zalyšatysja na veršyni vično. Vorogy, jaki tak dovgo čekaly na pomylku, vže za krok do uspihu, i jakščo sim’ja Korleone hoče vyžyty, їj potriben novyj bezžaľnyj lider. Ale cina, jaku dovedeťsja splatyty, zanadto vysoka.
***
Vže u dvanadcjať rokiv don skydavsja na spravžńogo čolovika: nevysokyj, smugljavyj, strunkyj meškaneć shožogo na mavrytanśke sela Korleone, ščo na Sycyliї. Vid narodžennja jogo zvaly Vito Andolini, ale, koly jakiś neznajomci pryjšly dobyty syna vbytogo nymy ž čolovika, maty vidpravyla hlopcja do druziv v Ameryku. Na novij zemli vin zminyv prizvyšče na Korleone, ščob bodaj tak zberegty zv’jazok iz ridnym selom. To buv odyn z nebagaťoh projaviv sentymentaľnosti, jakyh u jogo žytti bulo vkraj obmaľ.
Na zlami stoliť mafija bula drugoju vladoju na Sycyliї, nabagato syľnišoju za oficijnu, jaka sydila v Rymi. Baťko Vito Korleone vplutavsja u vorožneču iz odnoseľcem, za jakogo zastupylasja mafija. Baťko ne stav postupatysja i pid čas svarky pryvseljudno vbyv miscevogo vatažka tijeї mafiї. Vže za tyždeń jogo samogo znajšly mertvym — tilo bulo prosto-taky pošmatovane postrilamy z lupary*. Čerez misjać pislja pohoronu golovorizy mafiї počaly rozšukuvaty malogo Vito. Vony podumaly, ščo vin uže dostatńo doroslyj, aby čerez kiľka rokiv zahotity pomstytysja za smerť baťka. Rodyči zahovaly dvanadcjatyričnogo Vito, a potim vidpravyly jogo do Ameryky. Tudy vin poplyv razom iz sim’jeju Abbandando, čyj syn Dženko zgodom stav jogo konsyľjeri.
Junyj Vito počav pracjuvaty u produktovij kramnyčci Abbandando na Dev’jatij avenju v rajoni Gellz-Kitčen. Koly jomu vypovnyloś visimnadcjať, Vito odružyvsja z italijkoju, jaka nedavno pryїhala do Ameryky iz Sycyliї. Divčyni bulo tiľky šistnadcjať, ale vona vže vmila smačno gotuvaty i bula vpravnoju gospodyneju. Podružžja oselylosja v orendovanij kvartyri na Desjatij avenju, nepodalik Trydcjať p’jatoї vulyci, lyšeń za kiľka kvartaliv vid miscja roboty Vito. Čerez dva roky Gospoď blagoslovyv їh pervistkom Santino, jakogo vsi druzi čerez hlopcevu pryv’jazanisť do baťka lagidno klykaly Sonni.
Po susidstvu z nymy žyv čolovik na im’ja Fanučči. To buv kremeznyj, nabundjučenyj italijeć, jakyj hodyv u svitlyh dorogyh kostjumah i fetrovomu kapeljusi verškovogo koľoru. Podejkuvaly, ščo vin mav stosunok do «Čornoї ruky» — odnijeї z gilok miscevoї mafiї, jaka pogrozamy fizyčnoї rozpravy vybyvala groši z miscevyh kvartyrantiv i kramariv. Odnak, oskiľky biľšisť meškanciv kvartalu i sami mogly vlaštuvaty šče tu rozpravu, pogrozy Fanučči pracjuvaly lyše z litnimy podružžjamy, v jakyh ne bulo syniv, jaki mogly b za nyh zastupytysja. Dejaki kramari platyly jomu kopijky, prosto ščob vidčepyvsja. Odnak Fanučči takož pidčyščav za inšymy zločyncjamy, jaki nezakonno torguvaly biletamy italijśkoї lotereї abo vlaštovuvaly v sebe vdoma kazyno. Abbandando vidkupovuvalysja vid nyh jakymyś kopijkamy, popry te, ščo junyj Dženko ne hotiv z cym myrytysja j obicjav baťkovi poklasty kraj ćomu svavillju vid Fanučči. Baťko zaboronjav. Vito Korleone sposterigav zboku i nijak ne vtručavsja.
Odnogo dnja Fanučči pidsteregly troje molodykiv. Vony pererizaly jomu gorlo vid vuha do vuha. Rana bula ne dostatńo glyboka, aby vbyty, ale її vystačylo, aby vypustyty čymalo krovi i neabyjak naljakaty jogo. Vito bačyv, jak Fanučči vtikav vid svoїh napadnykiv. Vin nadovgo zapam’jatav, jak Fanučči na bigu pidboriddjam prytyskav do šyї svogo kremovogo kapeljuha, ščoby zupynyty krov. Zboku vydavalosja, nače vin ne hoče zabrudnyty kostjum čy zalyšyty po sobi ganebnyj červonyj slid.
Ta cej zamah obernuvsja na krašče dlja Fanučči. Try molodyky ne buly vbyvcjamy, vony prosto hotily provčyty jogo i prypynyty pobory. A ot Fanučči buv spravžnim ubyvceju. Čerez kiľka tyžniv odnogo z napadnykiv znajšly zastrelenym, a rodyči dvoh inšyh molodykiv buly zmušeni zaplatyty Fanučči kompensaciju, aby vin ne mstyv i їm. Pislja ćogo jogo pobory zrosly, a sam Fanučči šče j zalučyvsja pidtrymkoju miscevyh organizatoriv kazyno. Vito Korleone ce až nijak ne stosuvalosja. Vin majže odrazu zabuv pro cju spravu.
Pid čas Peršoї svitovoї vijny, koly importovana olyvkova olija stala ridkistju, Fanučči vykupyv častku u kramnyci Abbandando i postačav tudy ne tiľky oliju, ale j italijśki saljami, šynku ta syry. Potim vin prylaštuvav u kramnycju svogo pleminnyka, čerez ščo Vito vtratyv robotu.
Do togo času u Korleone narodyvsja vže j drugyj syn Frederiko, tož teper Vito musyv goduvaty čotyry roty. Až do ćogo momentu Vito buv napročud tyhym, zamknutym molodykom, jakyj trymav vlasni dumky pry sobi. Syn vlasnyka kramnyci, Dženko Abbandando, buv jogo lipšym drugom, ale, na podyv obom, za včynok jogo baťka Vito dorikav same Dženko. Dženko, červonijučy vid soromu, prysjagnuv Vito, ščo tomu ne dovedeťsja perejmatysja čerez їžu; ščo vin, Dženko, laden krasty їžu z kramnyci, aby lyšeń perekryty potreby svogo druga. Vito, odnak, navidriz vidmovyvsja vid takoї propozyciї, bo spryjnjav її za ganebnu — ne može syn obkradaty vlasnogo baťka!
Tym ne menš, junyj Vito vidčuvav kryžanu ljuť do Fanučči, jakogo vsi bojalysja. Vin nikoly ne pokazuvav ćogo, a prosto vyčikuvav svojeї nagody. Kiľka misjaciv propracjuvav na zaliznyci, a pislja zakinčennja vijny roboty tam stalo menše i na misjać jomu platyly lyšeń za kiľka robočyh dniv. A šče biľšisť načaľnykiv tam buly irlandcjamy j amerykancjamy, vony kljaly robotjag najpaskudnišymy slovamy. Vito zavždy vysluhovuvav ti obrazy iz kam’janym lycem, nače j ne rozumiv ničogo, hoča do togo času, popry akcent, uže dobre volodiv anglijśkoju.
Jakoś, koly Vito večerjav vdoma, u vikno, ščo vyhodylo na provulok miž budynkamy, postukaly zzovni. Koly Vito vidsunuv štoru, iz podyvom pobačyv tam šče odnogo svogo susida, Pitera Klemencu, jakyj vyhylyvsja nad provulkom jakraz iz vikna navproty. Vin prostjagav ščoś zakutane u bile prostyradlo.
— Agov, družban, — skazav Klemenca, — prytrymaj ce u sebe, poky ja ne poprošu nazad. Merščij.
Vito mašynaľno prostjagnuv ruky nad provulkom i vzjav klunok. Oblyččja Klemency vydavalosja napruženym i zaklopotanym. Vin vstrjav u jakiś nepryjemnosti, a Vito instynktyvno dopomig jomu. Ta koly vin na kuhni rozgornuv klunok, pobačyv tam kiľka ščojno zmaščenyh pistoletiv, vid jakyh na prostyradli polyšalysja pljamy. Vito shovav їh u šafi svojeї spaľni i počav čekaty. Vin dovidavsja, ščo Klemencu zabrala policija. Pevno, vony same stukaly jomu u dveri, koly Klemenca peredavav Vito pistolety.
Vito nikomu j slovom ne obmovyvsja pro ce, a jogo zaljakana družyna, jasna rič, naviť ne navažuvalasja plitkuvaty, bo bojalasja, ščo її čolovika možuť kynuty za ğraty. Čerez dva dni Piter Klemenca povernuvsja dodomu i budennym golosom spytav Vito:
— Moї reči šče v tebe?
Vito kyvnuv. Vin ne zvyk bagato govoryty. Klemenca pryjšov do jogo orendovanoї kvartyry i vypyv kelyh vyna, poky gospodar distavav klunok iz šafy u spaľni. Klemenca dopyv vyno. Jogo velyke dobrodušne oblyččja pominjalosja, koly vin gljanuv na Vito.
— Zagljadav vseredynu?
Vito iz bajdužym vyrazom oblyččja pohytav golovoju.
— Mene ne cikavyť te, ščo mene ne stosujeťsja, — vidpoviv vin.
Reštu večora vony vdvoh pyly vyno. Vyjavylosja, ščo їm legko zijtysja: Klemenca poljubljav rozkazuvaty bajky, a Vito Korleone poljubljav sluhaty bajkariv. Vony potovaryšuvaly.
Čerez kiľka dniv Klemenca spytav u družyny Vito Korleone, čy ne hoče vona sobi horošogo kylyma u vitaľnju. Iz soboju vin uzjav Vito, ščoby toj dopomig donesty kylym.
Klemenca proviv Vito do bagatopoverhivky z dvoma marmurovymy kolonamy i bilym marmurovym ğankom pry vhodi. Ključem vidčynyv dveri j obydva opynylysja u rozkišnij kvartyri.
— Jdy v inšyj kraj kimnaty i dopomožy meni skrutyty jogo, — skazav Klemenca.
Kylym buv zroblenyj iz dorogoї červonoї vovny. Vito Korleone vrazyla ščedrisť Klemency. Vony vdvoh skrutyly kylym. Klemenca vzjavsja za odyn kraj, a Vito — za inšyj. Pidnjaly jogo i poprjamuvaly do dverej.
U tu samu myť zadzelenčav dvernyj dzvinok. Klemenca odrazu ž kynuv kylym i podavsja do vikna. Potim vin legeńko vidsunuv štory. Te, ščo vin pobačyv z vikna, zmusylo jogo distaty iz vnutrišńoї kyšeni pidžaka pistolet. Až todi spantelyčenyj Vito Korleone zrozumiv, ščo vony vykradaly kylym iz čužoї kvartyry.
Dzvinok prolunav znovu. Vito pidijšov do Klemency, ščoby takož bačyty, ščo ž tam take. Bilja dverej stojav policejśkyj. Poky vony dyvylysja, vin vostannje natysnuv na knopku dzvinka, spustyvsja marmurovymy shodamy i pišov geť.
Klemenca zadovoleno burknuv i skazav:
— Numo, hodimo.
Vin uzjavsja za svij kineć kylyma, a Vito — za svij. Policejśkyj šče ne vstyg zajty za rig, jak ci dvoje vže prolazyly povz velyki dubovi dveri iz kylymom pomiž nymy. Vže čerez trydcjať hvylyn obydva zahodylyś obrizaty kylym, ščoby toj pasuvav do vitaľni kvartyry Vito Korleone. Zalyšylosja naviť dlja spaľni. Klemenca pracjuvav rukamy dovoli vpravno. Iz kyšeń svogo šyrokogo, pogano pidibranogo pidžaka (naviť todi vin nosyv viľnyj odjag, hoča j ne buv gladkym) vin distav neobhidni instrumenty.
Čas mynav, a ničogo ne minjalosja na krašče. Krasyvyj kylym na hlib ne namastyš. Spravy jšly ne duže — roboty ne bulo, družyni i ditjam skoro dovedeťsja goloduvaty. Dobrjače vse obmirkuvavšy, Vito vse ž zgodyvsja vzjaty kiľka pakunkiv z harčamy vid svogo druga Dženko. Až oś z nym zv’jazalysja Klemenca i Tessio, šče odyn molodyj zdorovylo, ščo žyv po susidstvu. Obydva buly horošoї dumky pro Vito j obydva znaly, ščo vin leď zvodyv kinci z kincjamy. Vony zaproponuvaly jomu pryjednatysja do їhńoї bandy, jaka zajmalasja grabunkom fur, zavantaženyh šovkovymy suknjamy z odnijeї fabryky na Trydcjať peršij vulyci. Dilo bulo nadijne. Vodiї fur buly dostatńo tjamušči, ščob vypurhuvaty z mašyn, jak jangoljatka, na sam vygljad pistoleta, poky grabižnyky vidganjaly furu, jaku pizniše rozvantažuvaly na skladi odnogo pryjatelja. Častynu tovaru prodavaly italijśkym gurtivnykam, častyna nagrabovanogo rozhodylysja po rukah miscevyh italijciv, ščo žyly na Artur-venju v rajoni Bronksu, Maľberi-strit ta v rajoni Čelsi na Mangetteni. I zreštoju distavalosja bidnym italijśkym sim’jam, čyї dońky nikoly b ne mogly dozvolyty take garne vbrannja. Klemenci i Tessio Vito buv potriben jak vodij, adže vony znaly, ščo vin vodyv vantaživku z tovarom do produktovoї kramnyci Abbandando. U 1919-mu vpravni vodiї buly na vagu zolota.
Popry sumnivy, Vito Korleone prystav na propozyciju. Najvagomišym argumentom bula platnja — ščonajmenše tysjaču dolariv čystymy. Prote jogo molodi naparnyky zanadto pospišaly, planuvaly robotu abyjak, a nagrabovanym rozporjadžalysja navmannja. Їhnij neprodumanyj pidhid buv Vito ne do smaku, hoča obydva podobalyś jomu svoїmy dobrymy, spokijnymy harakteramy. Vže na toj čas povnuvatyj Piter Klemenca vseljav doviru, a hudorljavyj pohmuryj Tessio — upevnenisť.
Sama robota jšla jak po maslu. Vito Korleone, na vlasnyj podyv, ne vidčuvav strahu, koly dva jogo tovaryši svityly pistoletamy i zmušuvaly vodija zabyratysja z fury. Spokij Klemency i Tessio tež vražaly. Vony ne hvyljuvalysja, a kepkuvaly z vodija, i kazaly, ščo jakščo vin bude čemnym, nadišljuť jogo družyni kiľka sukoń. Vito vyrišyv, ščo pereproduvaty tovar samomu bude nadto neobačno, tomu viddav svoju častku tovaru do zagaľnogo kubla i zarobyv tiľky simsot dolariv. U 1919-mu ce bula čymala suma.
Materialy vydavnyctva Laboratorija