Myhajlo Prosjannyk
U 2019 roci fiľm Mamoru Hosody «Myraj z majbutńogo» buv nominovanyj na premiju «Oskar». Ce perše anime, ne stvorene Studio Ghibli, jake uvijšlo do šort-lystu. Nezvažajučy na te, ščo premija jomu todi ne distalasja, ce čudova nagoda pogovoryty pro ćogo vydatnogo režysera.
Šče odna pryčyna, čerez jaku varto uvažniše prydyvytysja do postati Mamoru Hosody, — ce zaočna dyskusija pro te, hto pryjde na zminu Hajao Mijadzaki. Hto stane tijeju novoju hvyleju, jaka zahlysne japonśku animaciju i z čyїm im’jam vona asocijuvatymeťsja? Sogodni je bagato molodyh ta perspektyvnyh režyseriv, pro dejakyh z jakyh my vže pysaly, ale sered usih vydiljajuťsja dvi syľni postati: Makoto Šinkaj, pro jakogo rozpoviď bude inšym razom, i, zvyčajno, Mamoru Hosoda. Kryteriї, za jakymy my vydiljajemo cyh avtoriv, — ce oryginaľni povnometražni roboty, jaki otrymaly vyznannja krytykiv ta velyki kasovi zbory.
Otže, počnemo. Jak i u bagaťoh romantykiv, prystrasť do svojeї spravy u Hosody vynykla šče u škiľni roky pislja znajomstva z anime «Ljupen III: Zamok Kaliostro», jaka stala peršym povnometražnym fiľmom samogo Mijadzaki. Cja kartyna spravyla take vražennja na 12-ričnogo Mamoru, ščo vin vyrišyv staty animatorom. Diznavšyś, ščo dlja stvorennja animacijnyh fiľmiv spočatku maljujuťsja kartynky, vin zajnjavsja maljuvannjam ta vže u staršij školi znjav svij peršyj muľtfiľm. Pislja školy vybir profesiї buv očevydnym: vin pišov vidtočuvaty majsternisť do koledžu mystectv. Pislja jogo zakinčennja mav buty vybir studiї, i tut tež ne bulo sumniviv — tiľky Studio Ghibli. Ale pry vstupi na kursy pry studiї, nezvažajučy na uspišno skladenyj ispyt, vin otrymav vidmovu. Hajao Mijadzaki osobysto napysav jomu lysta, v jakomu pojasnyv pryčynu: «My vyrišyly ne braty tebe, bo ce lyše zrujnuje tvij talant». Potribno viddaty naležne metrovi — vin ne pomylyvsja u svojemu proroctvi.
Vidmova ne zlamala Mamoru, i v 1991 roci vin rozpočav robotu v odnij iz najstarišyh studij — Toei Animation, de kolyś ekranizuvav svoї roboty sam Osamu Tedzuka. Šče čotyry roky starannoї roboty znadobylysja jomu, ščob otrymaty dostup do vlasne anime ta zajnjaty misce u vyrobnyčomu viddili. Studija zavždy bula orijentovana na masovogo gljadača ta pracjuvala z takymy vidomymy franšyzamy, jak «One Piece» ta «Digimon». Same za «Digimonamy» 1999 roku Hosoda znjav svoju peršu komercijnu robotu — dvadcjatyhvylynnu korotkometražku. Nastupnogo, 2000 roku, vin vypustyv šče odnu, ale vže sorokahvylynnu. Obydvi stričky potrapyly na velykyj ekran i vyriznjalysja nezvyčajnym grafičnym stylem i sjužetom, pov’jazanym z vykorystannjam sučasnyh internet-tehnologij, jaki zbiglysja z їh masovym vhodžennjam u žyttja prostyh japonciv. Pizniše Hosoda poverneťsja do cijeї temy u «Litnih vijnah». Odnym iz gljadačiv cyh korotkometražok buv, mabuť, najuspišnišyj sučasnyj japonśkyj hudožnyk Takaši Murakami. Jogo tak vrazyla robota Hosody, ščo toj zaprosyv jogo stvoryty nevelyke anime dlja svojeї hudožńoї vystavky Superflat, prysvjačenoї vplyvu industriї masovyh rozvag na sučasnu estetyku. Vizuaľnyj styľ, narodženyj u cij kolaboraciї, pizniše ljaže osnovoju zovnišńogo vygljadu sociaľnoї mereži OZ v anime «Litni vijny».
Pryblyzno v cej že čas Hosodoju zacikavylysja j u Studio Ghibli. Jogo zaprosyly na roľ režysera novogo proektu «Hodjačyj zamok Haula». Odnak i druge pobačennja zi studijeju ne uvinčalosja uspihom. Jak vidomo, režyserom u pidsumku stav Mijadzaki, jakyj povnistju zminyv scenarij. Mamoru prodovžyv robotu v Toei Animation i naviť znjav odyn iz povnometražnyh fiľmiv za «One Piece», ale format studiї počav obmežuvaty jogo. Studija pogano stavylasja do eksperymentiv i šče girše reaguvala na sproby zrobyty anime gostrišym, adže vono malo podobatysja maksymaľno šyrokij audytoriї. Vse ce pidštovhnulo Hosodu do pokydannja stin Toei Animation.
Novym prytulkom dlja ńogo stala studija Madhouse. U cij boževiľni vin zmig rozgornutysja na povnu zi svoїm anime «Divčynka, ščo strybala kriź čas». Strička zdobula bezlič pryziv na riznyh festyvaljah, i pislja neї pro Mamoru Hosodu diznalysja vže vsi, naviť za mežamy Japoniї. Dosi bagato hto vvažaje, ščo ce jogo najkrašča robota. Gučno zajavyvšy pro sebe, Hosoda otrymav povnu svobodu tvorčosti, i nastupnu stričku — «Litni vijny» — vže znjaly za jogo vlasnym scenarijem. Jakščo z pogljadu gljadača šče možna posperečatysja, ščo krašče — «Divčynka, ščo strybala kriź čas» čy «Litni vijny», to z pogljadu kasovyh zboriv vidpoviď odnoznačna: «Litni vijny».
Pislja ćogo rozpočavsja sučasnyj, viľnyj period tvorčosti Mamoru Hosody. U 2011 roci vin zasnuvav vlasnu studiju Studio Chizu, maskotom jakoї stala ta sama divčynka, ščo strybaje kriź čas. Kožni try roky vin vypuskaje novyj fiľm za svoїm oryginaľnym scenarijem: «Vovčenjata Ame ta Juki» u 2012 roci, «Hlopčyk i Čudovyśko» u 2015 roci, «Myraj z majbutńogo» u 2018 roci ta «Drakon i Pryncesa z Lastovynnjam» u 2021 roci. Vsi ci roboty, scenariї do jakyh vin pysav sam, zoseredženi na sim’ї ta podijah, pov’jazanyh z neju. I tut Hosoda duže tonko potrapljaje v nostaľgiju za starymy časamy, jaka prysutnja jak u japonśkomu suspiľstvi, tak i (sudjačy z uspihiv poza Japonijeju) za jogo mežamy.
Sprava u tomu, ščo sučasni sim’ї v Japoniї staly duže maleńkymy: tato, maty ta dytyna, ridše dvi, i ce šče ne vrahovujučy nepovni sim’ї. Raniše protjagom stoliť japonśki rodyny buly velykymy: razom žylo kiľka pokoliń, i їhnij dosvid perehresno vplyvav na vsih členiv rodyny, stvorjujučy počuttja spiľnosti ta pidtrymky. Urbanizacija ta tehničnyj progres zrobyly sučasnu ljudynu biľš nezaležnoju ta samostijnoju, ale natomisť podaruvaly їj počuttja samotnosti, jake osoblyvo gostro vidčuvajeťsja u velykyh megapolisah, pozbavljajučy ljudej pryv’jazanosti do jakogoś miscja. Jakščo poperednje pokolinnja animatoriv často pomiščalo v centr svoїh opovidań pryrodu ta staru siľśku Japoniju, to Mamoru Hosoda dodav do ćogo mirkuvannja pro sim’ju ta її misce v žytti ljudyny, pidhodjačy do ćogo pytannja z riznyh bokiv. Dostovirnisť cyh rozdumiv posyljujeťsja osobystym dosvidom avtora, jakyj vin vykorystovuje dlja stvorennja svoїh fiľmiv.
Tak, osnovoju dlja rodyny u «Litnih vijnah» stala reaľna rodyna družyny Mamoru Hosody. Znajomstvo z rodyčamy majbutńoї družyny nastiľky vrazylo jogo, ščo vin vyrišyv perenesty cej dosvid na ekran. Reaľna rodyna, hoč i ne taka čyslenna, bula takoju ž davńoju, zi svoїmy rodovymy perekazamy ta legendamy. Jakščo «Litni vijny» buly prysvjačeni rodyni v cilomu, to nastupna strička, «Vovčenjata Ame ta Juki», zoseredžena na materynstvi. Cej vybir temy takož ne vypadkovyj. Pislja vesillja družyna Mamoru dovgo ne mogla zavagitnity, ščo ne moglo ne turbuvaty jogo. V rezuľtati vin vyrišyv podaruvaty svoїj družyni hoč trohy radosti materynstva čerez svoju novu robotu.
Nastupna strička, «Hlopčyk i Čudovyśko», vže pro baťkivstvo. Prote avtor rozpovidaje ne pro osobystyj dosvid, a prysvjačuje stričku svojemu baťkovi. U sučasnyh sim’jah, de ljudy zavodjať ditej pizniše, vidbuvajeťsja rozryv pokoliń, i onuky ne bačaťsja zi svoїmy babusjamy ta didusjamy. Te same stalosja j u rodyni Mamoru Hosody. Jogo baťko buv ogrubilym vid važkoї roboty na zaliznyci ljudynoju i ne vmiv vyjavljaty svoї počuttja do syna. Ale nezvažajučy na ce, ljubyv jogo. Ščob u majbutńomu pokazaty svoїm ditjam, jakym buv їhnij did, i bulo znjato cju robotu. «Myraj z majbutńogo» torkajeťsja temy vzajemyn miž diťmy u sim’ї. I vgadajte, ščo stalosja u žytti avtora? U ńogo narodylosja dvoje ditej, jak i v anime. «Drakon i Pryncesa z Lastovynnjam» rozpovidaje istoriju doroslišannja molodoї divčyny i pro neї my trohy dokladniše pogovorymo nyžče.
Dyvljačyś roboty Mamoru Hosody, my odnočasno zagljadajemo v osobyste žyttja režysera i vyrušajemo v podorož z jogo mirkuvań pro roľ sim’ї, її misce v žytti ljudyny ta emociї, pov’jazani z sim’jeju. Hoča jogo anime sprjamovane na šyroku audytoriju ta istoriї v nyh zakinčujuťsja dobre, ce ne zmenšuje їh pronyzlyvosti ta zvorušlyvosti.
Nagoroda Oskar duže prestyžna dlja japonśkyh anime-režyseriv. U nominaciї “najkraščyj povnometražnyj animacijnyj fiľm” її šče nihto, okrim samogo Hajao Mijadzaki, ne otrymuvav. Isnuje naviť legenda, ščo Mamoru Ošiї perestav znimaty anime ta pišov u igrove kino pislja togo, jak jogo strička The Sky Crawlers ne potrapyla naviť u šort-lyst nominaciї na «Oskar». Roboty Makoto Šinkaja takož ne potrapljaly u šort-lyst, todi jak robota Mamoru Hosody «Myraj iz majbutńogo» potrapyla.
Ne možna stverdžuvaty, ščo «Drakon i Pryncesa z Lastovynnjam» znimalasja z metoju otrymaty «Oskar», ale take prypuščennja možlyve. Cja dumka pidkripljujeťsja tym, ščo dyzajn internet-obrazu golovnoї geroїni Diva Bell stvorjuvav hudožnyk Džyn Kim, korejśkyj hudožnyk, vidomyj svojeju robotoju nad personažamy u fiľmi «Holodne serce», jakyj vzjav «Oskar». U stvorenni dyzajnu internet-prostoru dopomagaly irlandśki režysery Tomm Mur ta Ross Stjuart iz Cartoon Saloon — p’jatyrazovi nominanty na premiju «Oskar». Vony vidomi takymy fiľmamy, jak «Tajemnycja Kells», «Pisnja morja» ta «Legenda pro vovkiv», zasnovanymy na irlandśkyh opovidjah.
U rezuľtati «Drakon i Pryncesa z Lastovynnjam» stalo peršym anime Mamoru Hosody, adaptovanym dlja pokazu v kinoteatrah iMAX, a takož najkasovišym anime z usih, ščo vin znimav, ale ne potrapylo naviť u šort-lyst «Oskara». Pryčyna – vtorynnisť idej. Z pogljadu japonśkogo režysera, dumka pomistyty dysneїvśku pryncesu v anime i prostežyty її istoriju vygljadala svižo i cikavo. Z pogljadu kinokrytykiv, ce lyše parodija na oryginaľnu stričku «Krasunja i čudovyśko» 1991 roku vid studiї «Disnej», jaka bula nastiľky uspišnoju, ščo borolasja za nominaciju kraščogo fiľmu roku z igrovymy kartynamy, oskiľky v ti roky šče ne isnuvalo nominaciї za najkraščyj povnometražnyj animacijnyj fiľm. Krim togo, pokazanyj v anime internet-prostir — ce tretja reinkarnacija idej iz poperednih robit samogo Hosody, takyh jak «Prygody Digimoniv: Naša vijśkova gra!» (2000 rik) ta «Litni vijny» (2009 rik). U toj že čas, vsja častyna pro divčynu v reaľnomu sviti duže garna ta oryginaľna, jak i u poperednih robotah. Takym čynom, «Drakon i Pryncesa z Lastovynnjam» skladajeťsja z dvoh častyn: odna cikava ta samobutnja, inša — barvysta ta masštabna, ale, na žaľ, vtorynna za svoїmy idejamy.
Spodivatymemosja, ščo Mamoru Hosoda ne zupynyťsja na dosjagnutomu i prodovžyť doslidžuvaty zagaľnoljudśki problemy ta pytannja, jaki tak zahopljujuť jogo gljadačiv. Nehaj vin prodovžuje torkatysja glybokyh strun u dušah gljadačiv i ne boїťsja eksperymentuvaty dali. Adže hto šče mig by pomistyty disneїvśku pryncesu v anime i zmusyty її spivaty, jak ne Mamoru Hosoda?
Cja ta inši statti pro anime dostupni bezkoštovno na buy me a coffee.