Ivan Bezdomnyj
Mynulyj rik poraduvav kinomaniv biľše za pozamynulyj. Čogo tiľky bula varta atomno-ljaľkova garjačka vlitku! Mij barber i toj planuvav pogolytysja uperše za try roky ta perefarbuvaty temno-rusu makitru v bilyj. Možlyvo vono i na krašče, ščo vin ne zrobyv togo, adže konkursy zdebiľšogo buly lyše dlja divčat u roževomu. Hoča hto stverdžuje, ščo jogo zadum buv navijanyj konkursamy? Pro blakytnookogo irlandcja i stalevogo bed-boja Gollivudu zgaduvaty ne hočeťsja – їm i bez togo dostatńo naspivaly dyfirambiv i vtulyly po statuetci. Bulo šče kiľka komedijnyh stričok, haj i ne na sto vidsotkiv smišnyh. Art-hauz i nezaležne kino vynesemo za skobky, nehaj «Bidolašni stvorinnja», pro jaki ja hoču rozpovisty ta možna jakoś tak obizvaty. Bodaj častkovo.
Kajusja – ja ne specialist i universytetiv kinokrytykiv ne zakinčuvav, ta ščo tam universytetiv, ja naviť ne goden znimaty video rozbory na juťjub, kotryh naklepaly čymalo. (Psyhologičnyj analiz za Jungom, Rodžersom, Eriksonom, Festinğerom toščo, abo filosofśkyj analiz za kym-zavgodno – jakyj vam do smaku?). Z ogljadu na ce, zaklykaju buď-kogo, hto čytaje mij “vidguk” na fiľm, stavyty pid sumniv use, ščo ja pyšu, i perevirjaty na vlasnomu dosvidi. Najkraščyj sposib ce zrobyty – uvažno peregljanuty stričku j obgovoryty її z kymoś, hto dyvyvsja fiľm z tym samym zapalom.
«Bidolašni stvorinnja» Jorgosa Lantimosa odnij ljudyni vbačajuťsja komedijeju, a inšij – dramoju, dlja kogoś ce prosto estetyčno garna kartynka, a dlja kogoś – fiľm-šok (šok skoročeno vid šokoterapija). Jak na mene, ce use vidrazu (haj i ne usjudy): režyser-grek, aktory-amerykanci, oryginaľna knyga napysana šotlandcem i adaptovana u scenarij avstralijcem. Emma Stoun, vykonavycja golovnoї roli, zasluženo peremogla v nominaciї na Oskar «žinoča roľ peršogo planu». Vlasne strička bez pytań otrymala nagorodu akademiї za dyzajn kostjumiv, mejk-ap i prodakšn dyzajn. Ščo ne kažy, ta ce najgarnišyj fiľm za ostanni kiľka rokiv, i ni v kogo z tyh, hto podyvyvsja, ce ne vyklykaje sumniviv.
Garmonijne pojednannja estetyky art-hauzu z pravylamy komercijnogo kino – oś, jak možna oharakteryzuvaty «Bidolašnyh stvoriń». Na podibnij noti, mabuť, ne pogano bulo b i zupynytysja: ni zgadky pro sjužet čy problematyku tvoru, ni zgadky pro atmosferu fiľmu – sami lyše hvalinnja tehničnyh aspektiv roboty. Odnak meta danogo tekstu – perekonaty čytačiv u tomu, ščo strička Lantimosa na kiľka rivniv vyšča za stričku Nolana (na moju sub’jektyvnu dumku). U perekonuvanni ja, do reči, tež ne specialist.
Dija kartyny vidbuvajeťsja u taku sobi fantasmagoryčnu viktorianśku epohu. Usima dekoracijamy, pejzažamy i nestandartnymy planamy zjomky (ta vykorystannjam kupy specyfičnyh linz i čudernaćkyh rakursiv) nam postijno nagadujuť, ščo ce ne realizm, a deščo na kštalt fentezi.
Zadlja togo, aby ne poglybljuvatysja u sjužet i ne spojleryty, možna postavyty pered vamy prostu zadačku: ujaviť sobi, ščo vam rokiv trydcjať (vik u dijsnosti vygadanyj, golovne, ščo vy dorosla i rozvynena ljudyna) i vy zabuly use, ščo znaly – absoljutno vse – vid zagaľnyh ponjať pro svit navkolo do rozuminnja funkcionuvannja vlasnogo organizmu. Doroslij i rozvynenij zzovni ljudyni naspravdi ne vidomo žodnogo slova. U neї vidsutnje rozuminnja, čomu sonce vstaje kožnogo ranku, ruhajeťsja nebom za dugoju i zahodyť za obrij kožnogo večora. Cja gipotetyčna ljudyna ne znajoma z bazovymy fiziologičnymy potrebamy tila, i ne znaje, jakym čynom ljudy spilkujuťsja ta vzajemodijuť miž soboju.
Zmaľovana sytuacija je sytuacijeju Belly Bakster, kotru bezdoganno vidigraje Emma Stoun. Za dvi intensyvni godyny videorjadu golovna geroїnja dolaje šljah rozvytku vid dorosloї žinky, ščo močyťsja stojačy i їsť rukamy, do dorosloї žinky, ščo čytaje «Etyku» Arystotelja i perejmajeťsja tragičnym žyttjam znedolenyh ditej, pomyrajučyh vid golodu i holodu v netrjah. Fiľm na ćomu ne zaveršujeťsja, adže ostanni piv godyny i je spravžńoju šokovoju terapijeju.
Horošyj tvir mystectva, čym bezumovno i je cej fiľm, vidriznjajeťsja šyrokym spektrom problematyky j vidsutnistju nesumisnosti miž (na peršyj pogljad) nespolučnymy pytannjamy. Pryvedu kiľka porušenyh u stričci pytań: ljudyna ce її tilo čy mozok/duša? Čy dobro je istynnoju pryrodoju ljudśkoї sutnosti, čy zlo? Jake misce žinky u suspiľstvi? Jak čoloviky majuť stavytysja do žinok? Na jaki včynky my možemo pity, ščob zadovoľnyty tilesni potreby, a duhovni?
«Bidolašni stvorinnja» majuť nemalo jaskravyh personaživ u vykonanni blyskučyh aktoriv (Villem Defo, Mark Ruffalo ta inši), ale ne bude perebiľšennjam skazaty, ščo kartyna budujeťsja navkolo golovnoї geroїni, adže «golovnogo geroja» ne isnuje – usi čoloviky je drugorjadnymy. U biľšosti svoїj vony tut zobraženi u negatyvnomu svitli j menš dotepno niž žinky, a vynjatky tiľky pidtverdžujuť pravylo. Duže sučasno – use, jak svitovi j podobajeťsja.
Nehaj vas ne ljakaje hymerna atmosfera posteriv «Bidolašnyh stvoriń». Dana strička ne je zanadto provokacijnoju čy eksperymentaľnoju (čy vzagali možlyvo stvoryty ščoś take u 2023 roci?). Ne slid zabuvaty, ščo fiľm vytrymav dovgyj prokat u masovyh kinoteatrah i buv vidznačenyj, jak na Kannśkomu festyvali, tak i na Oskari. Vočevyď, biľšisť ljudej, ščo čytajuť ce, uže bačyly kartynu, a ja prosto namagajusja perekonaty їh peregljanuty її šče raz čerez rik-dva. Ce nestarijuča rič, jaka ne vtratyť aktuaľnosti j čerez sto rokiv. Ti ž čytači, ščo ne znajšly času/bažannja/možlyvosti podyvytysja fiľm, spodivajusja zgodom oznajomljaťsja z nym. Vin vartyj tyh dvoh z polovynoju godyn vašogo žyttja.