Kateryna Jateľ
Pytannja gendernoї rivnosti vže ponad stolittja aktyvno obgovorjujuťsja u suspiľstvi. Pozajak, taka bazova teza, jak «čoloviky ta žinky majuť maty rivni prava» dosi vyklykaje superečky. U ćomu teksti my sprobujemo rozibratysja zvidky z’javyvsja feminizm, čy potribnyj vin donyni ta jak buty «pravyľnymy» feministamy ščodnja.
Ščo take feminizm?
Feminizm – ce vira u te, ščo čoloviky ta žinky majuť maty rivni prava ta možlyvosti u polityčnyh, ekonomičnyh, sociaľnyh ta kuľturnyh sferah. Po-prostomu, ce ruh za prava žinok.
Tomu, jakščo vy vvažajete, ščo žinky rivni (hoč i rizni!) z čolovikamy i majuť maty možlyvisť golosuvaty, pracjuvaty na rivni z čolovikamy, otrymuvaty osvitu, buty gospodyneju nad svoїm tilom ta žyttjam ta podiljajete radykaľnu dumku, ščo žinka tež ljudyna, – vitaju, vy feministky ta feministy!
Ce toj ruh, jakyj pišov vid sufražystok, ščo palyly bilyznu?
Istorija pro feministok, jaki palyly svoї bjustgaľtery jak symvol svobody vid gnitu patriarhatu – ce odyn zi škidlyvyh mifiv, jaki pošyrjujuť dlja togo, ščob vidštovhnuty vid tečiї tyh, hto u nij zacikavyvsja. Lifčyky palyly u 1968-mu pid čas protestu proty čergovogo konkursu krasy. Todi protestujuči zibraty bilyznu, peruky, žinoči žurnaly ta šče jakuś kiľkisť rečej ta spalyly їh u «Smitnyku svobody».
Rozibravšyś z cym, možna povernutysja do korotkogo ekskursu v istoriju feminizmu. Hoča jogo korinnja možna vidstežyty v usi epohy – vid antyčnosti do Renesansu – use, ščo vidbuvalosja do peršoї hvyli feminizmu vvažajuť protofeminizmom. Čy ne najgučnišoju figuroju protofeminizmu možna vvažaty Olimpiju de Guž, jaka u 1791 roci vydala «Deklaracija prav žinky i gromadjanky», parodiju na Deklaraciju prav ljudyny markiza de Lafajeta. Za svoju dijaľnisť її vidpravyly na stratu, ale, jak vvažala sama de Guž, jakščo tebe možna vidpravyty na ešafot, to možna j u parlament.
Ščo take hvyli feminizmu ta čym vony vidriznjajuťsja?
Bezposeredńo feministyčnyj ruh opysujuť u kiľkoh hvyljah.
Perša hvylja feminizmu počalasja naprykinci XIX stolittja z rozkvitom sufražystśkogo ruhu. Vony fokusuvalysja na bazovyh pravah, zokrema vyborčomu pravi.
Druga hvylja feminizmu tryvala z 1960-h ta do kincja 80-h. Pidtrymujučy gasla svoїh poperednyć, feministky drugoї hvyli značno rozšyryly svoї vymogy. Vony vystupaly proty seksyzmu ta gendernyh stereotypiv, seksuaľnogo ta fizyčnogo nasyľstva nad žinkamy, a takož za seksuaľnu svobodu, dozvil na aborty j rišennja ne narodžuvaty ditej.
Perši dvi hvyli feminizmu, hoč i zrobyly, velyčeznyj vklad u žyttja žinok śogodni, ne buly ideaľnymy. Zaraz možna skazaty, ščo ruh govoryv u peršu čergu za prava pevnyh žinok, vyključajučy z naratyvu inšyh. Vin koncentruvavsja na pravah biloї, geteroseksuaľnoї žinky seredńogo (ta vyšče) klasu z zahidnogo suspiľstva.
Vypravyly pomylky mynulogo predstavnyci treťoї hvyli feminizmu, jaka počalasja u 90-h. U cej čas z’javljajeťsja koncepcija intersekcijnosti. Feministky treťoї hvyli zitknulysja z problemoju, ščo pislja dosjagnennja bazovogo rivnoprav’ja, u suspiľstvi počaly pošyrjuvatysja dumky, niby-to usi vymogy ruhu dosjagnuti. U media rozpočalasja kampanija na dyskredytaciju ruhu ta z’javylasja stygma ščodo samogo slova «feminizm».
U 2000-h populjarnisť feministyčnogo ruhu, zdavalosja, jšla na spad, ale ne znykla. Use zminylosja za ostanni desjať rokiv, koly feministyčnyj ruh uvirvavsja do mejnstrimu ta gučno zajavyv pro problemy, z jakymy dosi stykajuťsja žinky. Kuľminacijeju stalo zarodžennja ruhu #MeToo u 2014-mu, koly žinky počaly rozpovidaty pro seksuaľni domagannja u riznyh robočyh sferah.
Detaľniše pro hvyli feminizmu, hoč i duže amerykocentrovano, možna pročytaty, napryklad, u cij statti na Vox.
Naviť tut feministky krytykujuť odna odnu. Čy je jednisť u rusi?
Jak i bagato inšyh sociaľnyh ruhiv, feminizm ne je monolitom. Feministyčnyj ruh rozvyvajeťsja u riznyh kraїnah po-riznomu, zoseredžujučyś na najbiľš aktuaľnyh problemah žinok. Feministky pryhodjať z riznyh bekgraundiv ta dosvidu, їh cikavljať rizni reči. Same tomu isnujuť rizni tečiї feminizmu.
Liberaľnyj feminizm pragne zabezpečyty odnakovi prava ta možlyvosti miž statjamy, zokrema v osviti, roboti ta polityčnomu žytti. Vony vykorystovujuť demokratyčni ta liberaľni važeli, taki jak lobijuvannja zakoniv, stvorennja kryzovyh centriv, pidtrymka finansovyh fondiv toščo. Na protyvagu їm radykaľni feministky pokladajuť biľše provyny na čolovikiv ta zvynuvačujuť patriarhat u cilesprjamovanomu prydušenni žinočogo ruhu. Vony vidomi akcionizmom ta gučnymy protestamy.
Feministśki tečiї možna pererahovuvaty vično: anarhofeminizm, ekofeminizm, transfeminizm toščo. Najbiľše ž uvagy u liberaľnomu suspiľstvi zaraz prydiljajuť intersekcijnomu feminizmu. Vin poljagaje u viri v te, ščo boroťba za okremi prynyženi grupy suspiľstva okremo odyn vid odnogo ne prynese reaľnogo rezuľtatu. Tomu u pytannjah feminizmu neobhidno zvažaty uvagu takož na rasovi problemy, LGBT+ dyskryminaciju, sociaľnu nerivnisť toščo.
Pryčyna, čomu rasyzm je častynoju feministśkogo dyskursu, ležyť u samomu vyznačenni feminizmu. Feminizm – ce polityčna teorija ta praktyka, sprjamovana na zviľnennja usih žinok: koľorovyh žinok, žinok z robitnyčogo klasu, bidnyh, lesbijok, staryh, a takož ekonomično pryvilejovanyh geteroseksuaľnyh žinok. Use, ščo ohopljuje menše, niž nazvani problemy, je ne feminizmom, a žinočym samozvelyčennjam
Barbara Smit, aktyvistka feministyčnogo ruhu
Hiba rivnisť miž čolovikamy ta žinkamy ne dosjagnuto?
Te, ščo bazovi prava otrymaly žinky u SŠA ta Jevropi, ne označaje, ščo tak trapylosja v uśomu sviti. U častyni afrykanśkyh ta radykaľno-islamistśkyh kraїnah žinky dosi ne majuť prava golosu, їh prymusovo vydajuť zamiž (zokrema j u ranńomu vici), provodjať žorstoki ta negumanni operaciї z obrizannja klitoru, ne dopuskajuť do navčannja ta roboty. Naviť u «liberaľnomu sviti» isnujuť zaborony na abort ta obmežennja u dejakyh vydah roboty.
Nam dosi potribnyj feminizm, bo same žinky častiše stajuť žertvamy nasyľstva, zokrema j seksuaľnogo. Same na žinok perekladajuť vidpovidaľnisť za ce nasyľstvo. U ponad 29 kraїnah dosi isnuje procedura dytjačogo obrizannja. U ponad 120 kraїnah ne isnuje zakonodavčyh pokarań proty zgvaltuvannja u šljubi. A u tyh kraїnah, de seksuaľne nasyľstvo je zločynom, procedura dovedennja vyny napadnyka je prynyzlyvoju ta ridko zaveršujeťsja obvynuvačuvaľnym vyrokom. Stereotypne ujavlennja pro roľ žinky dosi perekladaje na neї vidpovidaľnisť za materynstvo ta vykonannja domašnih obov’jazkiv.
Nam potriben feminizm j tomu, ščo u sviti pošyrjujuťsja ruhy proty žinok ta feministok, zokrema tečija inceliv. Žinky dosi prymusovo beruť učasť u prostytuciї ta pornografiї. Žinky dosi stykajuťsja zi skljanoju steleju ta nerivnoju oplatoju praci.
Incely – ce kategorija čolovikiv, jaki vvažajuť, ščo nezdatni znajty romantyčnu čy seksuaľnu partnerku, j zvynuvačujuť u ćomu žinok. Їhnja rytoryka často je mizoginnoju ta ljudynonenavysnyćkoju. Krim togo, vvažajeťsja, ščo čoloviky, jaki identyfikujuť sebe jak incely, stanovljať nebezpeku dlja suspiľstva. Na dokaz ćogo stverdžujuť, ščo z 2014 roku ščonajmenše 61 zagynula u rezuľtati masovyh vbyvstv, skojenyh incelamy.
Nam potribnyj feminizm, bo u populjarnij kuľturi dosi isnuje seksuaľna ob’jektyvacija ta mizoginija. Pobutovyj seksyzm, jakyj vyjavljajeťsja u «žartah» ta pošyrenni stereotypiv, nikudy ne znyk takož. Statystyka kaže, ščo žinky u seredńomu kiľka raziv na tyždeń stykajuťsja z seksuaľnymy domagannjamy na vulyci, a počynajeťsja ce u vici do 17 rokiv.
I cej spysok možna prodovžuvaty j pidkripljuvaty statystykoju.
Ale ž v Ukraїni vse dobre?
- Ni. GO «La Strada-Ukraїna» u 2018 roci provelo doslidžennja ta vyjavylo, ščo 59% žinok poterpajuť vid projaviv seksyzmu v ukraїnśkij polityci, 47% – vid seksuaľnyh domagań, 59% – vid psyhologičnogo nasyľstva, 58% – vid slovesnyh obraz, 62% vid prynyžennja čerez sociaľni mereži ta ZMI.
- Istoriї pro «korabeľnuju sosnu» ta ogološennja narodnogo deputata Oleksandra Dubinśkogo pro pošuk pomičnyci «ne nyžče 175 sm» – ce tež pro seksyzm ta dyskryminaciju. I te, ščo taki pryklady stosujuťsja polityčnogo žyttja v Ukraїni, demonstruje naskiľky naše suspiľstvo šče daleke vid idej gendernoї rivnosti.
- Žinky v Ukraїni dosi otrymujuť menši zarplaty: u seredńomu majže na 18 % menšu, porivnjano z čolovikamy.
- U 2019 roci vyjšlo doslidžennja OBSJe ščodo pytań nasyľstva nad žinkamy u Pivdenno-Shidnij ta Shidnij Jevropi. Za jogo danymy, napryklad, majže čverť žinok vvažajuť, ščo nasyľstvo nad žinkamy často sprovokovane žertvamy. Zgadajte naviť flešmob «JaNeBojuśSkazaty» u 2016-mu, koly ukraїnśki žinky rozpovidaly istoriї pro seksuaľni domagannja ta nasyľstvo.
- Ostanni novyny pro te, jak za neobačne baťkivstvo, policija skladaje protokol na lyše matir – ce tež pro pobutovyj seksyzm v Ukraїni.
- U 2019 roci Instytut masovoї informaciї proanalizuvav takož zagolovky ukraїnśkyh media ta vyjavyly, ščo 61,5% statej vid zagaľnoї kiľkosti materialiv maly dyskryminacijnyj harakter.
Ale ž u žinok tež je pryvileї, hiba ni?
Nemaje. Te, ščo nazyvajuť žinočymy pryvilejamy, najčastiše je naslidkamy patriarhaľnogo suspiľstva. Te, ščo žinkamy postupajuťsja miscem čy propuskajuť vpered, – ce «pryvileї», jaki isnujuť čerez seksystśki ujavlennja pro nižnyh ta bezzahysnyh žinok. Tak samo jak i «pryvilej» otrymaty baťkivśki prava z’javljajeťsja čerez škidlyve ujavlennja pro roľ žinky jak materi, a čolovika – jak zavojovnyka.
U žinok ne može buty pryvileїv, adže popry ruh u zrivnjanni prav, žinky dosi ne majuť dostatńoї vlady ta vplyvu, ščob vstanovyty podibnu nerivnisť.
Odnostajnoї pozyciї ščodo tak zvanyh pravyl etyketu, jaki často nazyvajuť žinočymy pryvilejamy, nemaje. Sered liberaľnyh feministok pošyrena dumka, ščo jakščo vy z odnakovoju jmovirnistju možete prytrymaty dveri, podaruvaty kvity čy zaplatyty jak za čolovika, tak i za žinku, to seksystśkyj aspekt znykaje. Golovne, poslugovuvatysja prostym pravylom – poprosyty dozvil do togo, jak počaty dijaty.
Čoloviky tež straždajuť!
Oskiľky u žinok nemaje vlady otrymaty pryvileї, tak samo vony ne majuť rušiїv kontrolju, ščob naklasty obmežennja na čolovikiv. Tomu ponjattja obernenogo seksyzmu je manipuljacijeju ta vykryvlennjam faktiv. Feministky ne ob’jednujuťsja u čolovikonenavysnyćki spiľnoty. Vony ne nenavydjať čolovikiv, a zasudžujuť mizoginiju ta seksyzm. I koly v obgovorennjah žinočyh problem, z’javljajeťsja teza pro te, ščo čoloviky tež stykajuťsja z podibnym – ce vidvernennja uvagy vid konkretnoї problemy ta manipuljacija. Analogične vidbuvajeťsja, napryklad, koly v ukraїnśkomu suspiľstvi obgovorjujuť utysky ukraїnśkomovnyh i htoś zgaduje pro te, ščo u rosijśkomovnyh nemaje prav.
Čy označaje ce, ščo u čoloviky ne straždajuť? Zvisno, ni. Ale ci straždannja zazvyčaj je naslidkom patriarhaľnoї systemy, ščo prynyžuje žinok. Jakščo govoryty, ščo misce žinky na kuhni, to ce avtomatyčno vidpravyť čolovika na poljuvannja. Same tomu isnujuť okremi ruhy, jaki dopomagajuť čolovikam vidstojuvaty svoї prava.
U statti «Feministky – seksystky» Ketrin Redfern, jaka vyjšla na počatku 2000-h, avtorka pyše: «Odnym z aspektiv togo, ščob buty feministkoju, je vyznannja, ščo ljudy ne povynni govoryty za inšyh. Napryklad, bila feministka ne maje vvažaty, ščo može govoryty vid imeni temnoškiroї žinky, geteroseksuaľna žinka – vid imeni lesbijky toščo. Trymajučy cju tezu v golovi, čomu ja, jak žinka, maju buty zacikavlenoju u tomu, ščob dumaty, govoryty čy dijaty vid imeni čolovikiv? Čy ne bulo b ce zarozumilym? I vse ž same ćogo čoloviky vymagajuť vid feministok. Tomu važlyvo, ščob čolovikam, jakym ne bajduži їhni problemy, dijaly samostijno, a ne vytračaly čas na te, ščob atakuvaty tyh, hto vže vystupaje proty gendernoї nerivnosti.»
Čomu b todi govoryty ne za feminizm, a za gumanizm čy jakisť taki terminy? Isnuvannja feminizmu ne zaperečuje gumanizm. Boroťba za prava žinok ne vyključaje boroťby za prava ljudej, a je jogo častynoju.
Čoloviky takož možuť buty feministamy abo pro-feministamy. Dyskusiї ščodo dorečnogo terminu j dosi isnujuť sered predstavnyć riznyh naprjamiv feminizmu. U 2014 roci utvoryvsja ruh HeForShe – iniciatyva OON, poklykana zalučaty čolovikiv do rozv’jazannja problem gendernoї nerivnosti. Vona dije i v Ukraїni, zokrema її ambasadoramy u nas je Dmytro Šurov, Majkl Ščur, Taras Topolja, Sergij Babkin, Jurij Marčenko ta inši.
Čoloviky ta žinky rizni. Ščo robyty z cym?
Važko sperečatysja, ščo biologično čoloviky ta žinky spravdi riznjaťsja miž soboju. Pro ce, zokrema, govoryť koncepcija tak zvanogo gendernogo esencializmu, tobto doslidžennja fiksovanyh, vrodženyh jakostej, jaki prytamanni riznym statjam. Feministky ne zaperečujuť nauku. Tak, dejaki žinky majuť možlyvisť narodžuvaty ditej, a dejaki čoloviky fizyčno syľniši. Same na podibnyh protyležnostjah svogo času j formuvalasja nerivnisť.
Ale zoseredžennja na biologičnyh vidminnostjah možuť buty nebezpečnymy jak dlja čolovikiv, tak i dlja žinok. Zokrema, teza, ščo kožna žinka može buty matir’ju, ignoruje usih žinok, jaki nezdatni zavagitnity abo obraly ćogo ne robyty. Okremo, akcent na reproduktyvnyh organah vyključaje z uśogo naratyvu transgenderok. Z inšogo boku, zoseredženisť na «čolovičij syli» negatyvno vidbyvajeťsja na usih čolovikah, jaki ne vtiljujuť ideal Gerkulesa, ščo hodyť po zemli. Teoretykynja feminizmu Elizabet Gross svogo času pysala, ščo vira, ščo dejaki harakterystyky vyznačajuť žinoču suť, zvodjať usih žinok do odnogo standartu.
Koly ž jdeťsja pro nebiologični, a umovno psyhologični vidminnosti, to feministky sprostovujuť їhnij pryrodne pohodžennja. Šče Simona de Bovuar u svoїj praci «Druga stať» prypuskala, ščo genderni vidminnosti (žinky – turbotlyvi, čoloviky – smilyvi toščo) – ce niščo biľše, jak nav’jazanyj istoryčno konstrukt.
Ale isnujuť čoloviči ta žinoči interesy ta profesiї?
Cej štučnyj podil z’javyvsja jakraz čerez mizoginiju ta seksyzm. Koly kiľka storič tomu čoloviky doslidžuvaly ljudśkyj mozok, to riznycja u rozmiri (bezvidnosno do proporcij tila) pryvela do riznyh škidlyvyh mifiv, jaki zaraz rozvinčujuť.
Napryklad, za rezuľtatamy doslidžeń profesorky Kofman, vyjavylosja, ščo čoloviky ta žinky shyľni biľše perebiľšuvaty obiznanisť riznyh statej u genderno zabarvlenyh interesah. Obydvi stati shyljalysja do togo, ščo čoloviky biľše zacikavleni v biznesi, avtomobiljah ta sporti, a žinky – u kulinariї, mystectvi ta žytti rodyny Kardaš’jan. Jak kaže doslidnycja, «Genderni stereotypy vyznačajuť ujavlennja ljudej pro sebe. Jakščo vzjaty žinku, jaka maje odnakovi zdibnosti do matematyky ta slovesnyh vyslovljuvań, vona ocinyť vlasni zdibnosti do matematyky nyžče, čerez te, ščo cja sfera prytamanniše čolovikam.»
Čerez isnuvannja podilu na čoloviči ta žinoči profesiї čy sfery interesiv u žinok rozvyvajeťsja nevpevnenisť. Jak pokazujuť doslidžennja, žinky často ne obyrajuť robotu v nauci, matematyci čy tehnologijah, čerez vidsutnisť vpevnenosti u sobi. Žinky neohoče diljaťsja svojeju dumkoju, naviť jakščo je ekspertkamy u temi, ta biľše shyľni vidkydaty pohvalu čy prynyžuvaty vlasni zdibnosti.
Dobre, ale ž žinky biľš muľtyzadačni?
Zdatnisť vykonuvaty kiľka zadač odnočasno usima ljuďmy syľno perebiľšena. U reaľnosti rozpylennja uvagy na kiľka zavdań pogiršuje rezuľtat roboty i ce ne zaležyť vid stati. Isnuje doslidžennja, jake pokazalo, ščo neobhidnisť odnočasno vykonuvaty kiľka zadač znyzylo efektyvnisť čolovikiv na 77%, a žinok na 66%. Jak bačyte, riznycja ne taka vže j velyka, ščob robyty uzagaľnennja pro vsih predstavnykiv stati.
A jak ščodo pobutovyh vidminnostej, napryklad, keruvannja avtomobilju?
Tež sprostovano. Žarty pro žinok za kermom ne majuť žodnyh pidstav. Jakščo viryty brytanśkomu doslidžennju, to lyše 21% žinok porušuvaly pravyla dorožńogo ruhu proty 79% čolovikiv. Čoloviky značno častiše sidaly za kermo napidpytku, їhaly švydše, niž dozvoleno ta ne maly strahovky. Analogični rezuľtaty pokazalo doslidžennja brytanśkoї Avtomobiľnoї Asociaciї. Za їhnimy danymy žinky biľše prydiljaly uvagu dorozi ta slipym zonam, ridše korystuvalysja telefonom ta buly biľš čemnymy do inšyh učasnykiv ruhu.
Tomu pered tym, jak vyslovljuvaty jakuś tezu pro riznycju miž čolovikamy ta žinkamy, vytraťte kiľka hvylyn na pošuk cijeї informaciї anglijśkoju.
Raz my zgaduvaly za transgenderiv, to ščo pro nyh dumajuť feministky?
Prosta vidpoviď na ce pytannja mala b zvučaty tak: transžinky – ce žinky. Tomu feminizm vidstojuje їhni prava tak samo jak prava biseksualok i lesbijok, mam, žinok z invalidnistju toščo. Ale transgendernym žinkam dovodyťsja zustričatysja z dyskryminacijeju ne lyše gendernoju, a proty LGBT+ spiľnoty. Jak vvažaje pyśmennycja Čimamanda Nğozi Adiči, potribno vyznavaty riznycju u dosvidi ta problemah, z jakymy stykajuťsja transgenderni žinky ta žinky, jaki ne je transgenderamy, ne prypuskajučy, ščo dosvid odnyh je važlyvišym čy strašnišym za inšyh.
Superečky u ćomu pytanni z’javylysja naprykinci 2000-h, zokrema čerez blog radykaľnoї feministky Viv Smajt, jaka vvela termin TERF, tobto transinkljuzyvnyj cysgendernyj radykaľnyj feminizm. Todi z’javylosja obgovorennja togo, ščo častyna feministyčnyh organizacij ne pidtrymujuť transžinok, bo vony ne narodylysja žinkamy. Z časom cej termin nabuv negatyvnogo zabarvlennja i vykorystovujeťsja radše jak obraza, typu togo, jak v ukraїnśkomu infoprostori pobutuje dumka pro «radfemok, jaki nenavydjať čolovikiv».
A je jakyjś spysok knyžok, jaki varto bulo b pročytaty?
Naukovo-populjarnyh knyžok ta doslidžeń ščodo feminizmu bezlič. Šče biľše hudožnih romaniv, napysanyh avtorkamy-feministkamy. Pererahovuvaty usi, ščo buly opublikovani ukraїnśkoju ne budemo, ale dekiľka najcikavišyh nazvemo:
Ce klasyčna robota odnijeї z najvidomišyh feministok svitu. U nij Bovuar rozmirkovuje ščodo roli žinky u suspiľstvi, pryčyny nerivnosti statej ta naslidky, jaki vony majuť.
Bazovyj posibnyk za osnovnymy ponjattjamy ta terminamy u feminizmi. Čudovo pidijde dlja tyh, hto hoče rozibratysja v osnovah. Takož rekomendujemo šče odnu knygu Marcenjuk «Čomu ne varto bojatysja feminizmu».
Ce pidbirka eseїv vid vidomyh feministok sučasnosti, v jakyh vony vidverto rozpovidajuť pro te, jak pryjšly do boroťby za prava žinok. Podibnoju knygoju, ale z ukraїnśkymy liderkamy dumok, je «Pro ščo vona movčyť» vid vydavnyctva Creative Women Publishing.
Šče odyn posibnyk po azah feminizmu, ale vykladenyj čolovikamy dlja čolovikiv.
Zbirka biografij vidomyh žinok, vykladeni u formati istorij, jaki čytajuť ditjam pered snom.
Zbirka istorij pro vydatnyh žinok, jaki vplynuly na rozvytok svitovogo mystectva. Takož u vydavnyctva je zbirka Ğrejs Bonni «Žinoča kompanija. Porady j nathnennja vid 100 mystkyń i pidpryjemnyć», a takož pracja doslidnyci Ganny Uljury «Nič na Veneri: 113 pyśmennyć, jaki sjajuť u temrjavi»
Avtorka rozpovidaje na prykladah, jak svit pidlaštovano pid komfort ta potreby čolovikiv tak, ščo my ćogo naviť ne pomičajemo – vid paskiv bezpeky do vyprobuvań likiv.
Dotepna robota u formati komiksu pro istoriju žinočoї seksuaľnosti ta tilesnosti.
Ja hoču buty feministkoju čy feministom. Ščo robyty?
- Zajmajtesja samoosvitoju. Nihto ne zobov’jazanyj pojasnjuvaty vam kožen aspekt femteoriї, termin čy javyšče. Čym biľše vy znajete pro problemy žinok, tym blyžče do togo, ščob staty instrumentom їhńogo rozv’jazannja. Pidpyšiťsja takož na onovlennja takyh ukraїnśkyh media, jak Gender v detaljah, Povaga ta The Devochki.
- Pidtrymujte iniciatyvy, stvoreni žinkamy. Ne obov’jazkovo specializovani čy vuźkotematyčni, jak Feministyčna majsternja u Lvovi. Naviť pidtrymka odnijeї hudožnyci čy pidpryjemyci je vkladom.
- Slidkujte za vlasnymy včynkamy ta movoju. Te, jak my govorymo pro reči, normalizuje їh. Žarty pro žinok za kermom čy blondynok lyše pošyrjujuť stereotypy, a ne borjuťsja z nymy. Komentari ščodo zovnišnosti čy seksuaľnogo žyttja – spryjajuť kuľturi zgvaltuvannja ta normalizujuť seksuaľne nasyľstvo. Prypuščennja, ščo žinka dosjagla uspihu čerez ližko čy groši baťka – niveljujuť її dosjagnennja. Robiť zauvažennja vašym druzjam ta kolegamy. Ne buďte bajdužymy.
- Zverniť uvagu na vašyh koleg na roboti. Pocikavtesja, čy rivna u vas oplata? Čy rivni umovy praci? Jakščo vy je robotodavcem, to unykajte pytań pro potencijnu vagitnisť, vyhovannja ditej, hatni spravy. Pidtrymujte možlyvisť dekretnoї vidpustky dlja oboh baťkiv, a ne lyše dlja materi. Buďte vidkrytymy do likarnjanyh čerez misjačni. Zasudžujte buď-jaki domagannja na roboti čy seksystśki komentari.
- Ne zajmajtesja mensplejnyngom. Tak nazyvajuť komunikaciju, v jakij čolovik pojasnjuje žinci informaciju, jaku vona j tak znaje, lyše tomu, ščo vona je žinkoju. Zazvyčaj, ce vidbuvajeťsja u zverhnij maneri, z poblažkoju na stať. Dlja togo, ščob ne buty zvynuvačenym u mensplejnyngu, pered tym, jak pojasnjuvaty ščoś žinci, sprobujte vidpovisty na kiľka pytań u svoїj golovi: čy znaju ja pro ekspertyzu mojeї spivrozmovnyci u pytanni? jaka vona? čy je šans, ščo cja ekspertyza taka sama jak u mene abo vyšče? čy prypuskaju ja, ščo moja spivrozmovnycja čogoś ne rozumije, čerez stereotypy? A šče krašče kerujtesja pravylom ne pojasnjuvaty ščoś ljudyni, jaka ćogo ne prosyla.
- Jakščo žinka u vašomu otočenni skaržyťsja na seksyzm ta seksuaľne nasyľstvo, ne niveljujte її dosvid. Zaproponujte pidtrymku čy dopomogu, a ne stavte pid sumniv istoriju, jaku vona rozpovila. Ce može buty jak rozmova, v jakij vy pidtrymajete žertvu, tak i propozycija dopomogty z žytlom čy pozyčyty groši.
- Ne movčiť, jakščo bačyte vyjavy seksyzmu čy seksuaľni domagannja. Jakščo u bari čy na vulyci do divčyny htoś čipljajeťsja, ne buďte ostoroń – zapytajte, čy potribna їj dopomoga, ne polyšajte її poky potencijnyj napadnyk ne pide. Jakščo potribno, vyklyčte policiju abo dopomožiť divčyni distatysja bezpečnogo miscja.
Buď laska, viźmiť učasť u opytuvanni. Ce dopomože rozvytku našogo projektu: